Stephan Beşlisi

Édouard Stephan tarafından 1877'de keşfedilen Stephan Beşlisi, ilk keşfedilen ve üzerinde en çok çalışılan yoğun gökada grubudur. Pegasus (Kanatlıat) Takımyıldızı içinde yer alır. 1961 yılına kadar merkezin sağ üst tarafında bulunan sarmal gökadanın, bize diğer dördünden sekiz kat daha yakın olduğu keşfedilememişti. Geri kalan dört gökada karmaşık bir etkileşim süreci içinde oldukları ve bir süre sonra birbirleriyle çarpışacakları söylenmektedir.

Yoğun H II bölgeleri ve kırmızı lekeler aktif yıldız oluşumlarını göstermektedir. Bu bölgeler, yüzlerce ışık yılı genişlikte olabilen, içerisinde yıldız oluşumlarının gerçekleştiği, parlayan bir plazma ve gaz bulutudur. Gaz içerisinde oluşmuş olan genç, sıcak ve mavi yıldızlar yüksek miktarda morötesi ışın yayıp bulutsuyu yükünleştirir. Ayrıca H II bölgeleri hidrojenden, yıldız oluşumunun ana içeriğinden oluşan bölgelerdir. Birkaç yüz milyon yıl içerisinde, binlerce yıldız üretebilirler.

Stephan Beşlisi, kızılötesi görünümünde yer alan yeşil yay, uzayda şimdiye kadar görülen en büyük şok dalgalarını yaratmaktadır. Şok dalgası ise bir gökadanın diğerine doğru saatte 1 milyon milden daha hızlı başka bir gökadaya doğru düşmesiyle oluşur.

Bu fotoğrafta dikdörtgenle gösterilen bölüm 1998–99 yılları arasında Hubble Uzay Teleskobu fotoğrafının kapsadığı alanı göstermektedir. Üyelerine değinecek olursak:

Sağ alt tarafta yer alan NGC 7317, Kanatlıat takımyıldızı bölgesinde yaklaşık 300 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan, Stephan Beşlisi'nin üyesi bir eliptik gökadadır.

NGC 7317'nin sol üst çaprazında bulunan NGC 7318A, Kanatlıat takımyıldızı bölgesinde yaklaşık olarak 300 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan ve Stephan Beşlisi içerisinde NGC 7318B ile çarpışma sürecindeki bir eliptik gökadadır.

NGC 7318B, Kanatlıat takımyıldızı bölgesinde yaklaşık olarak 300 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan ve Stephan Beşlisi içerisinde NGC 7318A ile çarpışma sürecindeki çubuklu sarmal gökadadır. Ayrıca grubun en parlak üyesidir.

NGC 7318B'nin üst çaprazında bulunan NGC 7319, Kanatlıat takımyıldızı bölgesinde yaklaşık olarak 300 milyon ışık yılı uzaklıkta Stephan Beşlisi içerisinde bulunan çubuklu sarmal gökadadır. NGC 7319, tip 2 Seyfert çekirdeğine de sahiptir.

Sol üst tarafta yer alan NGC 7320C, Kanatlıat takımyıldızı bölgesinde yaklaşık olarak 300 milyon ışık yılı uzaklıkta Stephan Beşlisi içerisinde bulunan bir ara sarmal gökadadır. Stephan Beşlisi içindeymiş gibi görünmesine rağmen çok daha önde bulunmaktadır ve bazı kaynaklara göre NGC 7331 Grubu içinde olabilir.

Gökada grubu, içinde bulunduğumuz Samanyolu gökadasından daha fazla ses patlaması yaratmaktadır ve patlama, gökadalardan birinin diğerlerine doğru çok yüksek bir hızla düşmesiyle meydana gelmektedir. Gökada düşerken saniyede 540.6 mil hızla hareket eden bir hidrojen gaz bulutunun arasından geçer ve bu hızın etkisi, hızlı bir jetin yarattığı ses patlamasına benzemektedir.

Gelin Stephan Beşlisi'ne yakından bakalım!