Günümüzden yaklaşık 5000 yıl önce Mezopotamya’da Sümerler tarafından tarih başlamıştır. Bu yazımızda Sümerlerin yazıyı bulması ile başlayan tarihte Anadolu’daki ilk çağ sanatına göz atacağız.

Yazıdan önceki uzun evreye tarih öncesi denirken, yazının bulunmasından günümüzdeki zamana kadarki döneme tarih çağları denir. Tarih çağları Anadolu’da MÖ 1950’li senelerde yazının Asurlular tarafından getirilmesiyle sona ermiştir.

Hitit, Urartu, Frig ve Lidya Uygarlıklarında ilk çağ sanatı nasıl gelişmiştir, sorusunu hep beraber yanıtlayalım.

Anadolu’da Demir Devri sayesinde yaşanan teknolojik gelişmeler ile üretim ve ticaret hız kazanmıştır. Bunun yanı sıra dağınık olarak yaşayan topluluklar köyler ve kaleler kurmuş, böylece büyük krallıkların temelini oluşturmuştur.

Hitit Uygarlığında İlk Çağ Sanatı

 Hititler Çorum sınırlarında yer alan Hattuşa (Boğazköy) merkeziyle bilinen bir devlettir. Hititler sayesinde Anadolu’da anıtsal heykel sanatı başlamıştır. Farklı bir ifadeyle Anadolu’da anıtsal heykel sanatının ilk örneklerini Hititler yapmıştır. Yapılan kazılarda dev şeklinde iri taşlardan oluşan anıtsal mimari eserlerin ve heykellerin günümüze kadar ulaştığını görüyoruz. 
Anıtsal girişlerde yer alan heykeller ya da mezar stellerinden Hittitler’de sanatın önemli bir yere sahiptir. Kabartmalarda ilahi varlıklara, savaş sahnelerine, krallara ve kutsal ziyafet sahnelerine yer verilmiştir.

Urartu Uygarlığında İlk Çağ Sanatı

Doğu Anadolu merkezli bir uygarlık olan Urartu Uygarlığının merkezi Van Gölü ve çevresidir. Van sınırları içinde bulunan görkemli kral mezarlarının olduğu sitadel, Urartu mimarisine has bir tasarım olarak bilinir. 

Frig Uygarlığında İlk Çağ Sanatı 

Anadolu’da yer alan uygarlıklar arasında Balkan kökenli boy olan Frigler Midas döneminde güçlü bir krallık oluşturmanın yanında kültüre de önem vermişlerdir. Gordion’da hem sitadel hem de güçlü surları bulunan bu boyun, megaron planlı yapıları dikkat çeker. Heykel sanatlarına da önem veren bu uygarlığın ahşap işçiliğinde de kendilerini göstermişlerdir. Ankara Anadolu Medeniyetler Müzesi’nde görebileceğiniz Midas Tümülüs’ü ve prensesin tümülüsünden elde edilen eşyalar önemli buluntular arasında yerini alır. 

Lidya Uygarlığında İlk Çağ Sanatı 

Neolitik Çağ’a kadar geri giden yerleşimleri ile bilinen Lidya’nın başkenti Sardes’tir. Elektron ismi verdikleri ilk sikkelerde krallığın arması olarak bilinen aslan başına yer verilmiştir. 
Lidya Uygarlığına ait eserler ve mimariler antik kaynaklarda anlatılır. Ancak günümüze dek ulaşan herhangi bir eser bulunmamaktadır. Altın, gümüş, mermer ve fildişi heykeller bu dönemde anıtsal heykel olmadığını gösterir. 
Uşak Müzesi’nde görebileceğiniz Batı Anadolu Tümülüsünlerinden elde edilen giysi ve saç modaları, araç gereç kullanımı ve cenaze törenlerini anlatan duvar resimleri bu uygarlıktan günümüze kalan eserlerdendir. 

Anadolu, tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmış olup, bu medeniyetlerin bıraktığı izler, günümüzde sanat tarihi araştırmalarının önemli bir parçasını oluşturur. Bu topraklara ait olan eserler, medeniyetlerin beşiği olan bu toprakların zengin kültürel mirasını gözler önüne sermektedir. Bu eserler, tarih öncesinden başlayarak farklı dönemlerde yaşamış uygarlıkların sanatsal ifadelerini, inançlarını ve yaşam tarzlarını yansıtmaktadır. Anadolu'nun İlk Çağ Sanatının Hazineleri, geçmişin sırlarını ve sanatın büyüsünü barındırıyor. Bu eşsiz miras hakkındaki düşüncelerinizi ve yorumlarınızı paylaşarak, tarihin derinliklerine birlikte yolculuk yapalım. Sizce bu eserler, günümüz sanatına ve kültürel anlayışımıza nasıl bir ışık tutuyor?