Melankoli kelimesi Grekçe melankholia yani melan– ‘siyah’ + kholē ‘huysuz’ sözcüklerinin birleşiminden oluşur. Çoğu zaman değerli bir şeyi kaybetmek (bu şeyin tanımı somut bir varlıkla karşılanabildiği gibi duygu gibi soyut kavramlar da olabilir; umudunu kaybetmek, yakınını kaybetmek, yolunu kaybetmek…) veya artık o şeye ulaşamamaktan kaynaklı kişinin hissettiği depresyonla bağdaştırılır.

Psikanalitik ekolde Freud’un Yas ve Melankoli makalesinde bu kelime ilk kez kullanılmıştır. 

Freud’a göre melankoli durumunun oluşabilmesi için süjenin, sırasıyla aşağıdaki beş aşamadan geçmesi gerekmektedir;

1.Süjenin, bir sevgi nesnesini (love object) kaybetmesi.

2.Kaybedilen sevgi nesnesinin ardından normal bir süreç olarak yaşanan bir yas döneminin (mourning period) başlaması.

3.Normal şartlar altında, belirli bir süre sonra bitmesi gereken yas döneminin sona ermemesi nedeniyle yeni bir sevgi nesnesi arayışının başlayamaması.

4.Süjenin, yeni bir sevgi nesnesi arayışına girememesi nedeniyle, yeni sevgi nesnesine aktarılamayan libido’nun zorunlu olarak Ego’ya aktarılması ve orada birikmesi.

5.Ego'nun kaybedilen sevgi nesnesi ile kendini özdeşleştirmesi.

Kişinin sevgi nesnesini  kaybetmesi ve yas döneminin başlaması fizyolojik bir süreçken melankoli durumu patolojik bir süreçtir çünkü bitmesi gereken yas dönemi bitmemiştir. 

Bedenimiz her zaman  normal , sağlıklı olmamız için savaşır . Ve benim düşüncem şu ki  sanat da zihnimizin ve bedenimizin bu melankoli sürecini atlatıp sağlımıza kavuşmamız için savaşmasıyla ortaya çıkar. Şöyle ki yaşam gücümüzü veya enerjimizi zorunlu olarak egoya aktarmak ve orada biriktirmek yerine ondan kurtulmak için sanatımıza aktarırız böylelikle kaybedilen sevgi nesnesi ile kendimiz değil sanatımız özdeşleşir . 

İşte insanoğlunun melankoliyi yansıttığı sanatı: 

1 . Eliseo Sala'nın Pia de Tolomei ya da Melankoli tablosu (1846)

Romantik akımın temsilcilerinden italyan ressam Eliseo Sala , hakkında çeşitli öykülerin olduğu Pia’yı saygıdeğer katolik hanımların giysileriyle kocasının şatosunun balkonunda göstermiştir. Manzaraya arkası dönük figürün yüzünde düşünceli ve üzgün bir ifade vardır. Jest ve mimikleri yalnızlık ve umutsuzluk dolu bir kadını yansıtmaktadır.

2.Goethe-Genç Werther’in Acıları 

Werther adındaki genç bir hukuk stajyerinin, diğer taraftan nişanlı bir kadın olan Lotte ile intiharına kadar kurmuş olduğu ızdırap dolu münasebetini konu alan, Goethe'nin mektup tarzındaki romanının ismidir.

Goethe, 1772 yılında Mayıs ayından Eylül'e kadar Wetzlar Alman Yüksek Mahkemesinde asistan olarak görev yaptığı sırada âşık olduğu Charlotte Buff adındaki nişanlı kadına duymuş olduğu karşılıksız ilgisini, edebi-bağımsız bir forma dönüştürerek, bu romanla tasvir etmektedir.

Romanın piyasaya çıkmasının ardından hem pek çok intihar vakası ile karşılaşılmış, Almanya sokakları bir "Werther salgınına" uğramış, ortalığı mavi ceket, sarı pantolon giyen duygulu gençler istila etmiştir.

3.Lev Tolstoy- İvan İlyiç’in Ölümü

İnsanın ölüm karşısındaki çaresizliğini , iç hesaplaşmalarını konu edinen bu kitabı Tolstoy yaşamının son döneminde ortaya koymuştur. Bazı araştırmacılara göre Tolstoy hayatının son yıllarında ölümün değiştiremeyeceği bir anlam arayışına girmiş , bunun peşinden gitmiş ve ahlak anlayışını geliştirmiştir . Bu romanında da Tolstoy’un yaşamına dair pek çok benzetme bulunmaktadır. 

“Hayat, çoğalan bir yığın ıstırap, daima artan bir hızla sona, en korkunç ıstıraba doğru tepetaklak inmektir.”

4.Franz Kafka

Franz kafka’ nın yaşamı boyunca gergin ve mesafeli bir ilişki yaşadığı babası , sevdiği kardeşleri , nişanlandığı ama evlenmediği kadınlar , çalıştığı yerler, mensup olduğu din yazılarına fazlasıyla tesir etmiştir. 

Kafka’nın Dönüşüm adlı öyküsü fazlasıyla ses getirmiş , hakkında birçok yorum ve eleştiri yapılmıştır. Birçoğu "toplumun farklı olana yaptığı muamele" etrafında toplanmıştır. "Yaşamdan kopmanın verdiği yalnızlık ve gelecekten herhangi bir şey ummamak" da bu açıklamalar arasındadır. Yaptığı rutin işlerden memnun olmayan, ailesinin borcu nedeniyle çalışan ve onu zamanla yarıştıran bu işten kurtulmanın yolu belki de böcek olmaktır. Bazıları da öykünün insan varlığının saçmalığının üzerinde durduğunu belirterek; varoluşçuluğa gönderme yapar.

Eserleri tipik olarak tuhaf veya sürrealist ön yargılarla ve anlaşılmaz sosyal - bürokratik güçlerle karşı karşıya kalan izole kahramanlara sahiptir ve yabancılaşma ,varoluşsal kaygı, suçluluk ve saçmalık temalarını keşfetme olarak yorumlanmıştır.

Post- modernist yazar Kafka ‘nın kitaplarındaki karamsar ve melankolik hava “kafkaesk” kelimesinin türetilmesine sebep olmuştur. 

“Benim yalnızlığım insanlarla dolu.”

“Çok yorgunum aşktan,kederden,çaresizlikle cebelleşmekten o kadar yorgunum ki...”

5.Edvard Munch

Dışavurumculuk akımının temsilcilerinden Edvard Munch, tuvallerine çizdiği her çizgide yaşamın acılarını, korkularını ve endişelerini ortaya koyarak, izleyicilerine sanatın sessiz ama derin çığlığını duyurmuştur. İşte bu melankolik ressamın bazı eserleri: 

Melankoli (1891)

Kaygı (1894) 

Night İn Saint -Cloud (1890)

Çığlık (1893)