Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucu belgesi sayılabilecek Nutuk, 1927’de Mustafa Kemal Atatürk tarafından 36 saatlik bir konuşma olarak okunmuş olsa da, aslında bir milletin yok oluşun eşiğinden yeniden doğuşunun hikâyesidir.

Atatürk, Nutuk’a Mondros Mütarekesi’nin ardından Osmanlı İmparatorluğu’nun içinde bulunduğu acıklı tabloyu anlatarak başlar. İşgal altındaki şehirler, dağıtılmış bir ordu ve iradesini kaybetmiş bir halk… Tam da bu noktada 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkış, bir millet için yeniden nefes alma anıdır.

Devamında Erzurum ve Sivas Kongreleri, Misak-ı Milli’nin ilanı ve TBMM’nin açılışı, yani “artık bu millet kendi kaderine sahip çıkacak” mesajı verilir. İstanbul Hükûmeti’nin teslimiyetçi tavrı sert bir dille eleştirilirken, Anadolu’da yükselen milli irade sahneye çıkar.

Nutuk, sadece zaferleri değil, aynı zamanda içerdeki ihanetleri, yanlış kararları ve alınan dersleri de anlatır. Çerkez Ethem isyanından, Sevr Antlaşması’na; Sakarya Meydan Muharebesi’nden Büyük Taarruz’a kadar sürecin her detayı, Atatürk’ün birinci ağızdan aktardığı gerçeklerle doludur.

Son bölümde ise Atatürk, gençlere seslenir: “Ey Türk gençliği!” diye başlayan o tarihi hitap, aslında Nutuk’un kalbidir. Çünkü bütün bu mücadelenin sonunda Cumhuriyet, gençlere emanet edilir.

Kısacası Nutuk, bir hatıra kitabı değil; bir yol haritası, bir hesaplaşma ve bir vasiyettir. Bugün hâlâ sayfalarını açtığımızda, sadece tarihimizi değil, geleceğimize dair dersleri de bulmamız boşuna değildir.