1599 yılında, The Theater’ın kurucusu James Burbage’in oğulları olan Richard ve Cuthbert, yanlarına Shakespeare’i ve Chamberlain Topluluğu’ndan birkaç kişiyi alarak yıkılan Theater binasının malzemeleriyle Globe Tiyatrosu’nu kurar.
[caption id="attachment_62744" align="aligncenter" width="550"]
Globe Tiyatrosu[/caption]
O dönemlerde veba salgınları (salgın zamanında hükümet tiyatroları kapatırmış) çok olduğu için tiyatrolar Thames Nehri etrafına kurulurdu. Globe’da Thames Nehri yakınında, yoksul bir mahalle olan Southwark’ta konumlanmıştır. 1500-2000 seyirci kapasiteli olduğu düşünülen bu bina; 1613 yılında, oyuncuların elindeki kandilden çıkan kıvılcımın, çatı üzerindeki saman kaplamaya sıçramasıyla yanar. Bir yıl sonra yenilenerek geri döner.
[caption id="attachment_62750" align="aligncenter" width="648"]
1613 yangını sonrası Globe Tiyatrosu[/caption]
Shakespeare’in kumpanyası, Elizabeth Çağı’nın en iyi örgütlenmiş, en çok rağbet gören tiyatro topluluklarından biriydi. Elli yıl süreyle; yani 1593’den, Püritanlar’ın iktidara gelip tüm tiyatroları kapattıkları 1642 yılına dek, oyunları hiç aksatmadan sürdürmüştür. Kralın adamları büyük bir cesaret göstererek para toplamış ve tiyatroyu yeniden inşa etmişlerdir. Ancak tüm bu süreçte Globe’un formu ve mimarisi kaybolarak, yapı bir muamma halini alır. Kağıt ve yapı üzerindeki tüm denemeler başarısızlıkla sonuçlanır. Dönemin tiyatrolarını araştıran A. Forestier ise, 1910 yılında Globe Tiyatrosu’nu yeniden çizer. Ama dönemin bazı düşünürleri Forestier’in kaynaklarına güvenmeyerek çizimleri önemsememişlerdir. Yeni binası 1997 yılında, Londra’da yapılan “Shakespeare Globe” Elizabeth tiyatrosunu bugüne taşıması bakımından en başarılı proje olarak kabul edilmektedir.
Geleneksel ögelerle tasarlanan tiyatronun çizimi, Eski Roma Tiyatrosu geleneklerini andırır. Dairesel bir avluyu çevreleyen üç katlı bir yapı iskelesinin oluşu, mevcut boğa güreşi arenalarının seyirci oturma düzeninden kopyalanmıştır. Globe Tiyatrosu'na kuş bakışı bakıldığında sekizgen bir yapı görürüz. Sekizgen olmasının nedeni seyircilere daha iyi bir görüş açısı sağlamaktı. Bu sekizgenin ortası açık; yani sahneyi ve seyirciyi kapsayan orta bölümün üstünde dam yoktur. Sekizgen biçimindeki boşluğun bir kenarında ortaya doğru çıkmış bir yükselti vardır. Yükselti tahta sütunlarla üçüncü kata uzanır ve sundurmaya benzeyen bir yarım tavanı tutar. Ahşap bir han avlusuna benzeyen bu alanın çevresinde üç kat üzerine balkonlar ve pencereler yükselir. Sahne üç katlıdır; esas yükselti ön sahnede bulunur. Bu yükseltinin gerisinde, ortada geniş, yanlarda dar olmak üzere üç kapı vardır. Ortadaki geniş kapı açıldığında arkada bir iç sahne ortaya çıkar. Esas sahne olan yükseltinin üstündeki balkon, üst sahnedir. Üst sahnede (galeri) odalar vardır ve bunlar perdelerle kapalıdır. Aynı zamanda önemli kişiler sandalye kiralayıp orada oturabilirlerdi. Gerektiğinde bu perdeler kaldırılır ve oyun yeri elde edilirdi. Galerinin üstündeki çatıya cennet deniyordu, cehennem denen yer ise sahnenin altıydı. Cennet kısmı bir oyun yeri olmaktan çok, oyun içinde bazı kişileri göstermek için kullanılırdı. Tiyatronun en ucuz yeri olan parterde oturmak için yer olmadığından, küçümsenerek “Groundlings” denilen fakir seyirciler ayakta durmak zorundaydı. Sahnenin arka tarafında yükselen bir tahta kuleden boru çalınarak ya da tiyatronun özel bayrağı direğe çekilerek oyunun başlamak üzere olduğu ilan edilirdi.
Yüzyıllardır birçok değişikliğe uğrayan, sayısız tartışmaya ev sahipliği yapan Globe 1997 yılında son halini aldı. Shakespeare başta olmak üzere, milyonlarca oyunu ve oyuncuyu ağırlayan tiyatro, günümüzde aktif olarak etkinliklerine devam etmektedir.
Kaynakça: 1, 2, 3
Shakespeare ve Hamlet, Mina Urgan, Altın Kitapları Yayınevi
Dünya Tiyatrosu Tarihi 1, Özdemir Nutku, İstanbul 2011
Tiyatro Kılavuzu, Metin And, Milliyet Yayınları, 1973
Globe Tiyatrosu[/caption]
O dönemlerde veba salgınları (salgın zamanında hükümet tiyatroları kapatırmış) çok olduğu için tiyatrolar Thames Nehri etrafına kurulurdu. Globe’da Thames Nehri yakınında, yoksul bir mahalle olan Southwark’ta konumlanmıştır. 1500-2000 seyirci kapasiteli olduğu düşünülen bu bina; 1613 yılında, oyuncuların elindeki kandilden çıkan kıvılcımın, çatı üzerindeki saman kaplamaya sıçramasıyla yanar. Bir yıl sonra yenilenerek geri döner.
[caption id="attachment_62750" align="aligncenter" width="648"] 1613 yangını sonrası Globe Tiyatrosu[/caption]
Shakespeare’in kumpanyası, Elizabeth Çağı’nın en iyi örgütlenmiş, en çok rağbet gören tiyatro topluluklarından biriydi. Elli yıl süreyle; yani 1593’den, Püritanlar’ın iktidara gelip tüm tiyatroları kapattıkları 1642 yılına dek, oyunları hiç aksatmadan sürdürmüştür. Kralın adamları büyük bir cesaret göstererek para toplamış ve tiyatroyu yeniden inşa etmişlerdir. Ancak tüm bu süreçte Globe’un formu ve mimarisi kaybolarak, yapı bir muamma halini alır. Kağıt ve yapı üzerindeki tüm denemeler başarısızlıkla sonuçlanır. Dönemin tiyatrolarını araştıran A. Forestier ise, 1910 yılında Globe Tiyatrosu’nu yeniden çizer. Ama dönemin bazı düşünürleri Forestier’in kaynaklarına güvenmeyerek çizimleri önemsememişlerdir. Yeni binası 1997 yılında, Londra’da yapılan “Shakespeare Globe” Elizabeth tiyatrosunu bugüne taşıması bakımından en başarılı proje olarak kabul edilmektedir.
Geleneksel ögelerle tasarlanan tiyatronun çizimi, Eski Roma Tiyatrosu geleneklerini andırır. Dairesel bir avluyu çevreleyen üç katlı bir yapı iskelesinin oluşu, mevcut boğa güreşi arenalarının seyirci oturma düzeninden kopyalanmıştır. Globe Tiyatrosu'na kuş bakışı bakıldığında sekizgen bir yapı görürüz. Sekizgen olmasının nedeni seyircilere daha iyi bir görüş açısı sağlamaktı. Bu sekizgenin ortası açık; yani sahneyi ve seyirciyi kapsayan orta bölümün üstünde dam yoktur. Sekizgen biçimindeki boşluğun bir kenarında ortaya doğru çıkmış bir yükselti vardır. Yükselti tahta sütunlarla üçüncü kata uzanır ve sundurmaya benzeyen bir yarım tavanı tutar. Ahşap bir han avlusuna benzeyen bu alanın çevresinde üç kat üzerine balkonlar ve pencereler yükselir. Sahne üç katlıdır; esas yükselti ön sahnede bulunur. Bu yükseltinin gerisinde, ortada geniş, yanlarda dar olmak üzere üç kapı vardır. Ortadaki geniş kapı açıldığında arkada bir iç sahne ortaya çıkar. Esas sahne olan yükseltinin üstündeki balkon, üst sahnedir. Üst sahnede (galeri) odalar vardır ve bunlar perdelerle kapalıdır. Aynı zamanda önemli kişiler sandalye kiralayıp orada oturabilirlerdi. Gerektiğinde bu perdeler kaldırılır ve oyun yeri elde edilirdi. Galerinin üstündeki çatıya cennet deniyordu, cehennem denen yer ise sahnenin altıydı. Cennet kısmı bir oyun yeri olmaktan çok, oyun içinde bazı kişileri göstermek için kullanılırdı. Tiyatronun en ucuz yeri olan parterde oturmak için yer olmadığından, küçümsenerek “Groundlings” denilen fakir seyirciler ayakta durmak zorundaydı. Sahnenin arka tarafında yükselen bir tahta kuleden boru çalınarak ya da tiyatronun özel bayrağı direğe çekilerek oyunun başlamak üzere olduğu ilan edilirdi.
Yüzyıllardır birçok değişikliğe uğrayan, sayısız tartışmaya ev sahipliği yapan Globe 1997 yılında son halini aldı. Shakespeare başta olmak üzere, milyonlarca oyunu ve oyuncuyu ağırlayan tiyatro, günümüzde aktif olarak etkinliklerine devam etmektedir.
Kaynakça: 1, 2, 3
Shakespeare ve Hamlet, Mina Urgan, Altın Kitapları Yayınevi
Dünya Tiyatrosu Tarihi 1, Özdemir Nutku, İstanbul 2011
Tiyatro Kılavuzu, Metin And, Milliyet Yayınları, 1973
Yorum Bırakın