Merhaba çok değerli
WannaGate okuyucuları, bugün
web programlama alanında hangi dillerin kullanıldığı, güvenliğin nasıl sağlandığı gibi konulara değinmeye çalışacağız. Bunlardan sonra ise web sitesi geliştirme adımlarının yanı sıra host, domain, SSL, FTP, CPanel gibi kavramları inceleyeceğiz.
NOT: Yıldızlı kavramların ne olduğu yazı içinde açıklanıyor.
Web programlama ve tasarımda en çok bilinen ve kullanılan diller;
- HTML (İşaretleme dili)
- CSS (İşaretleme dili) (Bootstrap Framework*)
- JavaScript (JQuery)
- PHP (Laravel Framework)
- ASP.Net
- SQL (Veri tabanı yönetim sistemi)
HTML (Hypertext Markup Language)
![](https://cdn.wannart.com/production/post/2018/11/html-wannart.png)
HTML, bir programlama dili olarak tarif edilemez. HTML bir işaretleme dilidir. HTML içine diğer diller gömülerek web siteleri programlanabilir. HTML'i 1990'da
CERN'de çalışan
Tim Berners Lee geliştirmiştir. HTML işaretleme dilini geliştirmesinden sonra World Wide Web (WWW) sistemini kurmuştur. Bu şekilde CERN'de bilgi paylaşımını kolaylaştırma amacı doğrultusunda ortaya çıkan
HTML günümüzde hayatımızın vazgeçilmezi olan Web'in başlıca temelini oluşturmuştur. Kullanım örneği;
<!-<html>
<head>
<title>Web Dilleri</title>
</head>
<body>
<p style="font-size:6px"><a href=https://www.wannart.com/></a></p>
</body>
</html> ->
CSS (Cascading Style Sheets)
![](https://cdn.wannart.com/production/post/2018/11/css-wannart.jpg)
HTML'e ek olarak geliştirilen
CSS daha fazla metin ve format tasarımına sahiptir. CSS'in en büyük avantajlarından birisi de kullanımındaki esnekliktir. Aynı yazı tiplerini her sayfada ayrı ayrı tekrar belirtmek yerine CSS yardımıyla tanımlayıp bütün
Web sayfalarında ortak olarak kullanılabilir. CSS kodları,
HTML kodlarının içine yazılabildiği gibi başka bir CSS dosyası oluşturularak da işlem yapılabilir. CSS daha çok görselliğe yarayan bir işaretleme dilidir. Kullanım örneği;
#wannagate {
border-collapse: collapse;
width: 100%;
background-color: #ecf0f1;
font-weight: bold;
}
JavaScript
![](https://cdn.wannart.com/production/post/2018/11/js-wannart.jpg)
1995’in
Mayıs ayında
Brendan Eich tarafından 10 günde geliştirilen JavaScript aslında ilk başlarda bu adla anılmıyordu. İlk başlarda ismi
Mocha olarak adılan bu programlama dili daha sonra
LiveScript olarak değiştirildi. En son hali ise
JavaScript olarak kaldı.
Genellikle
JS olarak kısaltılır. Yüksek düzeyde yorumlanmış bir programlama dili olan
JavaScript aynı zamanda dinamik, kolay yazıma sahip bir dildir. HTML ve CSS'nin yanı sıra, JavaScript, World Wide Web'in üç temel teknolojisinden biridir.
JavaScript, etkileşimli
web sayfalarını etkinleştirir ve web uygulamalarının önemli bir parçasıdır. Web sitelerinin büyük çoğunluğu bunu kullanır ve tüm büyük web tarayıcıları bunları yürütmek için özel bir
JavaScript motoru içerir.
Başlangıçta yalnızca
web tarayıcılarında istemci tarafında
JavaScript motorları, artık web sunucuları ve veritabanlarındaki sunucu tarafı, kelime işlemcileri ve PDF yazılımı gibi
web dışı programlarda dahil olmak üzere birçok başka türde ana bilgisayar yazılımına gömülmüştür.
HTML içine de gömülebilen
JavaScript'in kullanımına bir örnek (script etiketleri açarak kullanıyoruz);
<!DOCTYPE html>
<html>
<body>
<h2>JavaScript kullanımına örnek</h2>
<p id="demo"></p>
<script>
var x, y;
x = 5;
y = 6;
document.getElementById("demo").innerHTML = x + y;
</script>
</body>
</html>
PHP / SQL
PHP: Hypertext Preprocessor olarak adlandırılan Web geliştirme için tasarlanmış ve genel amaçlı programlama dili olarak kullanılan sunucu taraflı bir betik dilidir. Orijinal olarak 1994'te
Rasmus Lerdorf tarafından geliştirildi.
Lerdorf tarafından
C programlama diliyle yazılan PHP ilk başta sadece kişisel ana sayfa (Personal Home Page) olarak durdu. Daha sonra Zeev Suraski ve Andi Gutmans, PHP'nin çekirdeğini yeniden oluşturdu ve güncellenmiş sonucu PHP olarak yayınladı.
SQL'in açılımı ise
Structured
Query
Language'dir. Veriler ile işlem yapmak için kullanılan bir veri tabanı yönetim sistemidir. SQL veritabanlarında veri depolamak, yönetmek ve almak için standart bir dildir.
Programlama dili değildir.
MySQL, SQL Server, MS Access,
Oracle, Sybase, Informix, Postgres gibi birçok veri tabanı çeşiti vardır.
PHP kodu
HTML koduna gömülebilir veya çeşitli web şablon sistemleri, web içerik yönetim sistemleri ve web çerçeveleriyle birlikte kullanılabilir. PHP kullanmanın en iyi yanlarından birisi yeni başlayanlar için öğreniminin kolay olmasıdır. Aynı zamanda profesyonel ekipler için de ileri seviyede özellikler içerir.
![](https://cdn.wannart.com/production/post/2018/11/web-wannart.jpg)
PHP'nin en iyi yanı ise barındırdığı gelişmiş veri tabanı desteğidir. Büyük veri tabanları barındırmayan siteler için ise en sağlıklısı
MySQL veri tabanıdır. Küçük
PHP komut satırları ile veri tabanı ve site arasında hızlı bağlantı oluşturulabilir. MySQL'de temel olarak yaptığımız işlemler veri tabanımızdaki tabloya veri eklemek, veri silmek, veriyi almak ve veriyi güncellemek sayılabilir.
Örnek olarak web sitenizde üyelik sistemi istiyorsunuz. Bunun veri tabanı bağlantısını PHP kullanarak çok rahat bir şekilde yapabilirsiniz. Veri tabanınızda yeni bir tablo oluşturur ve kullanıcıdan kayıt esnasında hangi bilgileri almak istiyorsanız hepsinin karşılığını veri tabanında gösterirsiniz. Kullanıcı kayıt ekranında kaydını tamamladıktan (INSERT komutu devreye giriyor) sonra sitenizde oturum açmak için artık veri tabanınızdaki kullanıcı adı ya da maili ile şifresinin uyuşması lazım olacak. Yine aynı kullanıcı şifresini güncellemek istediğinde veri tabanınızdaki şifrenin silinip yerine yenisinin gelmesi işlemi yapılır. Bu da SQL'in UPDATE komutu ile yapılır. Oturum işlemlerinde PHP'nin getirdiği session fonksiyonu kullanılır.
PHP'de ek olarak
güvenlik anlamında barındırdığı bir sürü fonksiyon vardır. Bunlardan bazıları
MD5 ve
htmlspecialchars fonksiyonlarıdır. MD5 fonksiyonunun yaptığı iş kullanıcıdan aldığı şifreyi
32 karakterli bir veriye dönüştürmesi ve veri tabanında öyle saklamasıdır. Veri tabanı çalınması durumunda kullanıcıların şifresi güvende tutulmuş sayılabilir. O yüzden basit şifreler yerine karmaşık şifrelerin
MD5 karşılığı da karmaşık olacak ve çözülmesi çok zor bir hal alacaktır.
Örnek SQL kod satırları;
CREATE DATABASE wannagate;
SELECT * FROM wannagate_tablo;
Örnek PHP kod satırları; (HTML içine php tagleri açarak gömdük)
<!DOCTYPE html>
<html>
<body>
<h1>Web Programlama</h1>
<?php
echo "Merhaba Wannagate!";
?>
</body>
</html>
ASP.Net
ASP.NET, dinamik web sayfaları üretmek ve web geliştirme için tasarlanmış açık kaynaklı bir sunucu taraflı web uygulamasıdır.
Microsoft tarafından, programcıların dinamik
web siteleri, web uygulamaları ve web hizmetleri oluşturmasına izin vermek için geliştirilmiştir. Ayrıca bu sistem, ilk olarak
2002'de duyuruldu.
Peki bu dillerden sonra gelişen
Framework kavramı nedir?
Framework nedir sorusuna verebileceğimiz en sade cevap bir yazılım dili ile geliştireceğimiz işlemi daha kolay hale getirmek için o yazılım dili ile oluşturulmuş hazır kod paketleridir. Örnek olarak HTML, CSS ve JS framework'ü olan
Bootstrap günümüzde yaygın olarak kullanılmaktır. Özellikle
responsive* tasarımlarda ön plandadır.
Responsive tasarım ise mobil duyarlı tasarım anlamına gelmektedir. Sitenizin mobil cihazlarda da düzgün bir şekilde görüntülenmesi içindir. Bir diğer çok kullanılan Framework ise
Laravel'dir. Laravel Framework'ü ise
PHP içindir. Günümüzde sadece PHP kullanımı yerine Laravel kullanımı daha yaygındır.
Büyük web siteleri güvenliği nasıl sağlıyor ve bu kadar büyük veri tabanlarını nasıl saklıyor soruları akıllarımıza geliyor. Büyük web sitelerinde olsun, bankaların sitelerinde olsun hepsi
beyaz şapkalı hacker dediğimiz güvenlik elemanları çalıştırıyor. Sistemlerin
açıklarına kapatmaya ve sistemlerin güvenliklerini en üst düzeyde tutmakla görevliler. "Hiçbir sistem güvenli değildir. Her zaman bir açığı bulunur." diye
meşhur bir söz vardır. Aslında bu söz doğru ancak siz yine de açıklarınızı en aza indirmeniz ve herhangi bir sıkıntı olduğunda bu sıkıntıyı en kısa sürede çözmelisiniz.
Peki büyük
web sitelerindeki bu koskoca veri tabanları nasıl saklanıyor diye cevap aradığımızda büyük web sitelerinin kendine ait host'a sahip olduğunu biliyoruz. Büyük şirketlerin genelde her bölgede kendi sunucuları bulunmaktadır. Eğer siz
web sitesi açmak isterseniz bir tane
hosting firmasıyla anlaşmanız ve
domain adresinizi aldıktan sonra kodlarınızı sunucuya aktarmanız gerekecektir. Bunlara birazdan değineceğiz.
Web Sitesi Açma Aşamaları
Öncelikle web sitesi açmanın çok yolu var. Bunlardan bir tanesi hiçbir
programlama dili bilmeden internetten hazır
tasarım alarak direkt olarak sitenizi oluşturmak. Eğer hazır tasarım istemezseniz ve bazı kısımlarını ben yapayım derseniz yazılım araçları mevcut. Bunlardan en ünlüsü WordPress'tir. WordPress'e kayıt olarak siteniz için özelleştirmeler yapabilirsiniz. WordPress üstünde yine programlama ile sitenizi istediğiniz gibi yapabilirsiniz.
![](https://cdn.wannart.com/production/post/2018/11/webprogramlama-wannart.jpg)
Eğer hiçbir yazılım aracı olmadan her şeyini siz yapmak istiyorsanız yukarıda bahsettiğimiz işaretleme dillerinin ve programlama dillerinin bir kısmını bilmeniz gerekecektir. Öncelikli olarak en baştan başlayacaksanız
HTML ve
CSS öğrenerek başlamanız lazım. Ardından
javascript ve kütüphanelerine çalışabilirsiniz. Son olarak
PHP ve
SQL öğrenmeniz gerekecektir. Bunları öğrenmek için birçok kurs, kitap ve site mevcut. İçlerindeki en popüler olan kaynak W3 Schools üzerinden çalışmak isterseniz
buraya tıklayabilirsiniz.
Bu dillere çalışırken bilgisayarınıza kurmanız gereken bazı programlar var. Bunlardan ilki
XAMPP'dir. Bu program ile bilgisayarınızda sanal bir sunucu oluşturuyorsunuz ve yaptığınız çalışmaların tarayıcı üzerinde nasıl çalıştığını görebiliyorsunuz. Yine aynı zamanda
phpmyadmin sunan bu program ile kendi bilgisayarınızda veri tabanı oluşturabilirsiniz.
![](https://cdn.wannart.com/production/post/2018/11/domain-host-wannart.jpg)
Kodlarınızı derlemek için bir editöre ihtiyacınız olacak. Piyasada birbirinden farklı bir sürü editör bulunmakta. Biz
Sublime Text editörünü sadeliğinden ve kolay öğreniminden dolayı öneriyoruz. Bunları kurduktan sonra yapmanız gereken artık dilleri öğrenmek ve öğrendikçe kafanızdaki siteniz için bunları koda dökmek olacak.
Sitenizi hazır hale getirdikten sonra sıra
domain ve
host işlemlerine geliyor. İnternet'te bunları satın alabileceğiniz bir sürü site bulabilirsiniz. Önemli olan verdikleri
hizmet ve
saklama boyutudur.
Domain dediğimiz kavram alan adı anlamına gelir. Yani bir diğer değişle sitenizin adresi olacaktır. Mesela
Wannart sitesinin alan adı https://www.wannart.com'dur.
Host dediğimiz kavram ise kodlarınızın saklandığı alandır ve sitenize her zaman ulaşılabilmesi için ihtiyaç duyarsınız. Bunları seçerken dikkat edilmesi gerekenler;
- Hız
- Güvenlik
- Saklama Boyutları
- Desteklediği Programlar
- Hizmet
Kendinize en uygun domain ve hosting'i bulduktan sonra dosyalarınızı aktarmanız gerekecek. Çoğu
hosting firması
cPanel arayüzünü kullanıcılarına sunmakta.
cPanel dediğimiz arayüz ise bir kontrol panelidir. Bu panelin sunduğu bir sürü özellik ve kolaylık vardır.
MySql veri tabanı,
FTP* istemcileri, E-posta hesapları, güvenliğe dair birçok uygulama ve birçok script içerir.
FTP dediğimiz kavram ise dosya aktarım iletişim kuralıdır. Birçok farklı program ile bunu gerçekleştirebiliriz. Bizce en kullanışlısı
FileZilla'dır.
FTP istemcisi ile sunucuda olan dosyalarımızı hızlı bir şekilde güncelleyebilir ve yeni dosyalar atabiliriz.
SSL sertifikası dediğimiz kavram ise temelde
HTTPS'nin sonundaki S'dir. Sitenizde güvenli işareti çıkmasını sağlar. Ancak bu sadece görüntü tarafıdır asıl iş arka tarafta yapılır. Site adreslerinin doğruluğunu kontrol eder ve iki adres arasındaki veri iletişimini şifreli kanal üzerinden yaparak güvenli bir şekilde iletilmesini sağlar. Bu
sertifikayı ücretli olarak satın alabilirsiniz. Domain ve Hosting alırken
SSL sertifikası da alabilirsiniz.
Son olarak değineceğimiz konu ise sitenizi arama motorlarında çıkartmak ve daha ön sıralarda yer almasını sağlamak. Bu konunun tamamı
SEO başlığı altına giriyor. SEO dediğimiz kelime son yıllarda yaygın olarak kullanılıyor belki duymuşsunuzdur.
SEO İngilizce olarak
Search Engine Optimization yani Arama Motoru Optimizasyonu kelimesinin baş harflerinden oluşur. Sitenizi arama motorları sonuçlarında ön sıralarda çıkartmak için yaptığınız çalışmalardır.
![](https://cdn.wannart.com/production/post/2018/11/webtasarım-wannart.png)
Bunun için sitenizde
sitemap olmalıdır.
Sitemap Google robotlarının sitenizi ziyaret ettiğinde görecekleri ve işlerini kolaylaştıracak bir site haritasıdır. Daha sonra ise
Google Search Console'dan sitenizin
kaydını yapmanız gerekmekte.
Google bu kayıt için sizden bir kayıt isteyecek. Bir tane
html dosyasını kendi site dosyalarınızın arasına koymanızı isteyecektir. Aynı zamanda performans ve tıklanma değerlerine de bakabilirsiniz.
Web programlamaya ve site yayınlamaya dair aklımıza gelen her şeyi sizlere anlatmaya çalıştık. Umarım faydası olmuştur sevgili
WannaGate takipçileri. Yorumlarınızı bizimle paylaşmayı ve bizi takip etmeyi ihmal etmeyin.
Kaynakça: 1, 2
Yorum Bırakın