Ragtime piyano, Amerika’dan rotayı bu sefer Avrupa’ya kıran caz ve klasik batı müziğine yeni bir yorum getiren besteciler ve cazcılar… Klasik batı müziği ve cazın buluştuğu noktada karşımıza çıkıyor George Gershwin. Müzik yorumcularının klasik müzikte nerde konumlandığına dair fikir birliğine varamadığı George Gershwin, 1898’de, Ragtime döneminde dünyaya geldi. Brooklyn doğumlu bestecinin müzikle ilgisi 15 yaşında New York’ta Tin Pan Alley’de çalışmasıyla oluştu. Burada müşterileri basılı müzik materyallerini satın almaya teşvik etmek amacıyla piyano çaldı. 1916’da ilk bestesi “When You Want ‘Em You Can’t Get ‘Em”’i yayımladı. Kariyerinin dönüm noktası 1920’de Broadway yıldızı Al Jolson’un kendi bestesi Swanee şarkısını seslendirmesi oldu. Tanınırlığı artan Gershwin daha sonra Jolson ile birçok Broadway müzikalinde birlikte çalıştı. 1920’lere, bir diğer deyişle Scott Fitzgerald’ın adını verdiği Caz Çağına gelindiğinde caz dans orkestralarının popülaritesi arttı. Rhapsody in Blue’nun ortaya çıkışı da işte tam bu döneme rastladı. 

                                                                            [1]

   Rhapsody in Blue'nun Prömiyeri 12 Şubat 1924'te Aeolian Hall, New York'da yapıldı.

  Gerswin’in başyapıtı sayılan Rhapsody in Blue’nun çağdaşlarından farklı, özel bir yeri vardı. Klasik notalamadan uzak bir yaklaşım olan emprovizasyonla(doğaçlama) temellendirilmiş bu eser, cazı orkestral ölçekte icra etmenin başarısıydı.

  Caz dans orkestralarının revaçta olduğu bu dönemde, Paul Whiteman orkestrası bu orkestraların en popülerlerindendi. Whiteman, “Modern Müzikte Bir Deney” etkinliği için genç ve başarılı Gershwin’den bir piyano konçertosu bestelemesini istedi. Ne var ki bu talebin olduğu esnada Gershwin’in henüz orkestrasyon bilgisi yoktu ve buna ek olarak besteci, konçerto biçiminin temel ögelerine hâkim değildi. Gershwin, eseri yalnızca taslak halinde hazırladı ve orkestrasyonu Whiteman’ın piyanisti ve aranjörü Ferde Grofé’ye bıraktı. Neticede Rhapsody in Blue ilk kez 12 Şubat 1924’te icra edildi. Eserin giriş bölümünde glissando tekniğiyle çalınan ünlü klarnet pasajı, Gershwin’in değil, Whiteman’ın klarnetçisinin buluşuydu.

  Gershwin, birçok çevreden ilgi toplayan başarılı konçertosunun ardından kompozisyon eğitimi almak amacıyla Paris’e gitti. An American in Paris eserini burada besteledi. Eserde Paris’in enerjisini ve metropolün ruhunu müzikle canlandıran besteci, klasik senfoni orkestrası enstrümanlarına ek olarak saksafon, çelesta ve otomobil kornası kullandı. Eserin Carnegie Hall’da 1928’deki prömiyerinde dört adet Paris taksi kornası getirtti.

  New York’a dönüşüyle George Gershwin en iddialı sayılan Broadway sahne projesi üzerinde çalıştı. “Halk operası” olarak anılan, DuBose Heyward'ın Porgy adlı romanından uyarlanan Porgy and Bess operasının prömiyeri 1935’te Broadway’de yapıldı. Siyahilerin yoksul semt hayatını realist kurgusu ve etkileyici ezgileriyle sahneye taşıyan Porgy and Bess halen 20. yy.ın en değerli operalarından biri olarak nitelendiriliyor. Gershwin denince akla gelen Summertime ve It Ain’t Necessarily So parçaları bu eserin parçalarındandı. Opera New York cazı ve Afro-Amerikan halk müziğinin harmanlanmasıyla bestelenmişti.

                                  [2]                                                 [3]

  Porgy and Bess'in librettisti DuBose Heyward ve oyun yazarı eşi Dorothy romanın opera bestesi için Gerswin'le anlaştı.                                                                                                                     

   George Gershwin 1937 ‘de, arkasında hayata geçirilmemiş bir yaylı quartet, birer bale ve opera planıyla hayata gözlerini yumdu.

   Müziği halen yaşayan Gerhwin’in eserlerinden bir kısmını 1959’da Ella Fitzgerald “Ella Fitzgerald Sings the George and Ira Gershwin Song Book” albümüyle kaydetti. Dinlemediyseniz The Man I Love ve They Can’t Take That Away For Me’yi bir de Ella Fitzgerald’ın sesinden dinlemenizi tavsiye ederim.

Kaynakça:

-Mimaroğlu, İlhan. Müzik Tarihi,İstanbul: Varlık Yayınları,2014,137.

-Kolektif, Müzik Tarihi Çev., Tufan Göbekçin. İstanbul: Alfa Yayınları, 2019, 258-261.

-American Masters. “George Gershwin Remembered About the Composer”, erişim 25 Ocak, 2019.

[1] http://gershwin.com/publications/rhapsody-in-blue/

[2] Gershwin, George. “It Ain’t Necessarily So.” New York: Gershwin Pub. Co., 1935

[3] https://en.wikipedia.org/wiki/DuBose_Heyward

http://www.pbs.org/wnet/americanmasters/george-gershwin-about-the-composer/65/