İsviçreli-Amerikalı bir psikiyatrist olan Elisabeth Kübler Ross’un psikoloji üzerina yaptığı en önemli çalışma, kendi geliştirdiği Kübler-Ross Modeli’dir. Türkçe çevirisi “Acının/yasın/üzüntünün beş evresi” olan bu model, belirli bir konuda acı çeken insanların geçirdiği dönemleri kategorize etmek için bulunan çözümdür. Bu 5 metotlu modelin ortaya çıkışı ise, sorunu yaşayan danışanların “Bu ne kadar sürecek? Daha ne kadar üzülmeye devam edeceğim?” gibi sorular sayesinde olmuştur. Kübler-Ross modeline dair bilinmesi gereken şeylerden birisi de genelleme üzerine yapıldığıdır. Yani acı çeken her insan bu beş evreyi tamamen doğru sırasıyla yaşamak zorunda olmamakla birlikte, hangi evreyi ne kadar sürede yaşayacakları da sorunun kaynağına ya da kişinin psikolojik sınırına göre değişebilir.
Bahsedilen beş aşama şu şekildedir:
1) Reddetme: Yaşanılan üzüntünün sonrasında hissedilen ilk duygu, karşılaşılan zorluğu reddetmektir. Bu reddediş kişinin içindeki adalet duygusuyla tamamen çatışır, çünkü üzüntünün büyüklüğü kişi tarafından hak edilmediğine inanılır. Sorunun yaşanmasında bir yanlışlık olduğuna, böyle bir şeyin başa gelmediğine inanılır.
2) Öfke: Reddetme aşamasında kabul edilmeyen gerçekler öfke aşamasında sorgulanmaya başlanır. Kişinin neden kendisinin başına geldiği, bunun adil olmadığı, her şeyin bozulduğu düşünülür. Bu evre en yıkıcı olanıdır çünkü üzüntü henüz yeni kabullenilmiştir. Öfke evresinde zaman yeni başlamıştır.
3) Pazarlık: Bu aşamada öfke aşamasına göre daha fazla yol kat edilmiştir, çünkü yaşanılan acı artık tamamıyla kabul edilmiştir. Fakat yine de üzüntüyü duyan kişi ruhunun bu kadarını kaldıramayacağını düşünür, sahip olduğu acıyla pazarlık yapmaya başlar. Bir çıkış yolu olduğu düşünülür. “Olsun en azından daha kötüsü de olabilirdi,” ya da “Madem bunu yaşadım, bari şu durumu toparlayayım da üst üste gelmesin” gibi cümlelerin kurulduğu evredir.
4) Depresyon: Gerçek mutsuzluk ve üzüntü bu evrede ağır basmaya başlar. Bir önceki evrede yapılan pazarlıklar anlamsız hale gelir, kabullenme daha da artar ve öfkenin yerini tamamen bunalım alır. Yaşanılan acı tüm duygularla yüzleşmeye başlar. “Nasıl olsa olan oldu,” gibi cümlelerle, acı artık olduğu şekilden farklı bir şekle girmez. Çünkü kişinin psikolojik durumu acıyı tamamen kabul etmeye ve bununla birlikte yaşamaya çalışmaya yönelmiştir.
5) Kabullenme: Üzüntüyle birlikte yüzleşilen üzüntü, kabullenme aşamasında son noktasına ulaşır. Kişi artık çektiği acıyla nasıl yaşayacağını bu evrede anlar. Reddetmesi, kızması, pazarlık etmesi gereken hiçbir şey kalmamıştır. Hayatın akışına ayak uydurmaya, eski ruh haline dönmeye bu aşamayla birlikte başlanır. Kabullenme aşamasına geçemeyen insan hayatın akışını hiçbir zaman yüzde yüz kabul edemez, çünkü bu aşama yaşama devam etmenin en önemli koşuludur.
Kübler-Ross Modeli, yukarıda belirtilen aşamalardan oluşsa da kimi durumlarda kişinin hangi aşamada olduğu tespit edilmesi oldukça zor bir hal alabilir; çünkü maddelerden önce de söylediğim gibi sıraların farklı görülmesi, bazı maddelerin iç içe geçerek yaşanması, aşamaların süresinin çok farklı olması gibi durumlarla karşılaşılabilir.
Bazı araştırmacılar ise bu beş maddenin aksine, iki aşamalı ve daha genel bir model sunuyor: İkili Süreç Sistematiği. Bu model, üzüntüyü kabullenme ve yeni zorluklara kendini hazırlamak olarak ayrılan basit bir sisteme sahip. Biraz incelendiğinde anlıyoruz ki aslında bu iki sistem de aynı özelliklere sahip, sadece Kübler-Ross Modeli daha detaylı ve sistematik bir yapıya sahip.
Yas tutmak, acı çekmek, üzüntü duymak bir insanın hayatında gayet normal olan düşüşlerdir. Tüm bu modellemelere rağmen biliyoruz ki hiçbir üzüntü bir diğeriyle aynı değildir, o yüzden herkesin kendi yükselişini bulması gereklidir.
Yorum Bırakın