Arnolfini’nin Evlenmesi

Tablonun orjinal ismi; Portret van Giovanni Arnolfini en zijn vrouw

82 x 60 cm ölçülerine sahip olan tablo tahta pano üzerine yağlı boya ile yapılmıştır. Eyck, tablosunu 1434 tarihinde tamamlamış ve bu tarihi de resmin üzerine not düşmüştür.

Tablo resim tarihinin en önemli eserlerinden biridir. Teknik başarısının yanı sıra Rönesans’tan kalan kuralları da yıkması ile resim tarihinin temel taşlarından biri olarak görülür.

Jan van Eyck’ın bu resmi, Kuzey Rönesans özelliklerini taşımaktadır. İtalya Rönesans’ında gördüğümüz kusursuz anatomi özeni burada yoktur. Sanatçı yağlı boyayı incelikle kullanarak canlı renkler elde etmiş ve detaycı çalışmıştır. Ayrıca tablonun simgesel bir anlatımı vardır. Şimdi bu önemli eserin detaylarını tek tek ele alalım.

Bu tablo kimi sanat tarihçilerine göre bir düğün ve yemin anı kimilerine göre ise zaten evli olan bir çiftin çift portresini yansıtmakta. Ancak bir başka teoriye göre ise bu tablo bir anma resmi. Tablodaki kadının ölümü üzerine yapılmış.

Detaylar

Kuzey Rönesans resminde simgesel bir anlatım var. Flaman geleneğinin önemli bir unsuru olan sembolizm bu resmin hemen her köşesinde mevcut. Resimdeki figürlerin “öylesine” veyahut gelişigüzel çizildiğini söylemek sanıyorum ki büyük bir yanılgı olurdu. Bütün bu nesne ve figürler bir kompozisyonun parçası ve bize vermek istedikleri bir mesaj var gibi.

Resme ilk baktığımızda gördüğümüz şey aydınlık bir oda içindeki gayet özenli ve incelikli giyinmiş iki figür oluyor. Bir erkek ve bir kadın figürü tam karşımızda durmakta. Bu erkek ve kadın figürleri arasında ise köpek figürü var. Erkek olan figür İtalyan bir tüccar olan Giovanni di Nicolao Arnolfini.

Kenarları ve yaka kısmı kürklü, uzun bir cübbe giyip geniş, büyük ve kadifeden bir şapka takmış. Kadın figür, Giovanna Cenami. Arnolfini’nin karısı. O da yeşil renkli bir cübbe giymiş. Kıyafetinde kürk ve fırfır detayları var. Beline kahverengi bir kemer takmış, başında beyaz, dantelden bir örtü var.

Bu örtü kimilerine göre bekaretin simgesi iken kimilerine göre bir masumiyet simgesi. Kadın figürdeki son detay ise boyundaki altın kolye. Buraya kadar baktığımızda gördüğümüz şey alenen sergilenen bir zenginlik. Odadaki mobilyalar, yerdeki el dokuma halı, Arnolfini ve karısının kıyafetleri… Hepsi bize figürlerin varlıklı olduğu söylüyor.

Detay 1 – Avize

Tablonun en üst noktasında çok detaylı ve haç işlemeli metal bir avize görüyoruz. Bu avizede bir adet mum yanmakta. Oda oldukça aydınlık ve gündüz vakti olmasına rağmen mum yanması garip bir durum.

Panofsky’e göre bu mum, Tanrı’nın her şeyi gören gözünün simgesi. Diğer yorumlar ise bu mumun tanrının ışığı, yaratıcının tek ve bir olduğunu simgelediği görüşü üzerine. Ayrıca bu avize de oldukça zengin bir görünüme sahip.

Detay 2 – Dış Bükey Ayna

Tablonun orta yerinde Arnolfini ve Giovanna’nın birleşen ellerinin hemen üzerinde konumlanmış bir dış bükey ayna göze çarpıyor. Aynaya dikkatlice baktığımız zaman odanın içini bize gösterdiğini görüyoruz. Ayna sayesinde odanın arkasından ileriye bakabiliyoruz. Odanın içinde köpek, Arnolfini ve Giovanna dışında iki kişi daha var.

Bu kişilerden birinin ressamın kendisi diğerinin ise onun öğrencisi olduğu görüşü kabul görmekte. Aynanın ahşap kenarlıkları var ve bu kenarlardaki küçük madalyonlara İsa’nın Çilesi sahnesi on farklı resimle gösterilmiş. Bunlar öyle küçük resimler ki ressam bunları fırça kılıyla mı yaptı? diye düşünmeden edemiyor insan.

Eyck detaylardaki başarısını bu resimlerle bize adeta bir kez daha gösteriyor. Ayna, izleyiciye odanın içini göstermekten ziyade simgesel bir anlam olarak her şeyi gören Tanrı’nın timsali bir göz ve Meryem’in bekaretine gönderme yapan speculum sine macula (lekesiz ayna) olarak yorumlanıyor.

Detay 3 – Köpek

Çiftin ellerinin altında duran küçük köpek figüründen bahsetmiştik. Özellikle bu tür yumuşak ve tüylü köpekler Flaman ressamlar tarafından sadakat sembolü olarak tablolarla yer buluyor.

Panofsky’ye göre bu köpek Fides’tir. Yani Roma mitolojisindeki vefa ve sadakatin tanrıçası. Köpek, evliliğe duyulan ve duyulması gerekli olan sadakatin bir temsili.

Detay 4 – Portakallar

Resimde Arnolfini’nin hemen arkasında, pencere önünde ve pencerenin altında portakallar var. Portakal 15. yüzyılda çok pahalı bir meyve ve Brugge’a diğer ülkelerden getiriliyor. Arnolfini zaten ticaretle uğraşan bir adam ve portakalları Brugge’a getiren tüccar olması çok muhtemel.

Bu, zenginliğinin de bir açıklaması olabilir. Portakalların evlilik ve sevgi anlamına geldiği görüşü çok yaygın. Bir başka görüş ise buradaki portakalların cennetten kovulmadan önceki masumiyetin simgesi olduğunu savunuyor.

Detay 5 – Heykelcik, Süpürge

Yatak başlığının ucunda ahşaptan bir heykelcik var. Bu heykel figür Azize Margaret, doğumun koruyucu meleği. Elinde bir haç tutuyor. Azize Margaret hamile kadınları ve bebekleri koruyan bir koruyucu. Burada aklımıza Giovanna’nın hamile olup olmadığı sorusu geliyor.

Karnına baktığımız zaman hafif bir şekilde şişkin olduğunu görüyoruz ama kadın büyük ihtimalle hamile değil. Dönemin modasına uygun olarak giydiği kıyafetini karnında toplamış. Yine de hamileliğe bir gönderme yapıldığını söyleyen ve hatta hamile olduğunu söyleyen birçok farklı yorum var. Acaba Giovanna sahiden hamile miydi?

Tablonun her tarafında Hristiyanlığa dair detayları gördük. Yatağın başlığında asılı olan küçük süpürge ve aynanın yanında duran tespih de Hristiyanlığın iki temel öğüdü olan ‘çalışma’ ve ‘dua etme’yi simgelemekte.

Detay 6 – Terlikler

Resimde Arnolfini’ye ve Giovanna’ya ait terliklere de yer verilmiş. Bu terlikler odaya, içe dönük şekilde çıkarılmış. Arnolfini’nin takunyaları ile ilgili görüşler Eski Ahit’e dayanıyor.

Musa’nın ikinci kitabı olan ve Büyük Göç’ü anlatan bölüme gönderme olduğu üzerinde durulmakta. Bahsi geçen bölümde şu satırlar yazılı;

“Çarıklarını çıkar. Çünkü bastığın yer kutsal topraktır.”

Bu satırlar bize bulunulan mekanın kutsal olduğunu söylüyor.

Detay 7 – İmza

Aynanın olduğu duvarda “Johannes van Eyck fuit hic 1434” diye yazar. Latinceden çevirisi “Johannes van Eyck buradaydı” şeklinde olan sözler, akıllara bunun evlilik için bir şahitlik mi olduğu sorusunu getiriyor.

Büyük bir olasılıkla nikah şahitliği ve evlilik cüzdanı görevini görmesi düşünülen bir resim bu. Zamana göre bu da bir ilk çünkü kilise, ressamların tablolarına imza atmalarını hoş karşılamıyor. Onlara göre “tek yaratıcı Tanrı’dır.” Fakat Eyck, bunu umursamadan eserine imzasını atarak yine ilklerin ismi olmayı başarmış.

Detay 8 – Birleşen Eller

Bu tablo, figürlerin yaşamlarının yüce, önemli, kutsal bir anının tasviri olduğu izlenimi vermekte. Genç kadın sağ elini, Arnolfini’nin sol elinin üzerine koymuş. Arnolfini ise sağ elini, sanki bu birleşmenin kanıtıymış gibi havaya kaldırmış. Bir noterden, tanıklık yapmasının istenilişi gibi, ya da bir sanatçıya bu önemli anı sonsuzlaştırması için poz verir gibi durmuş.

Arnolfini ve eşinin tablodaki konumları da tesadüf değil. Arnolfini pencereye, dışarıya yakın yerde konumlandırılmış çünkü bir tüccar ve dışarı ile ilişki içinde. Karısı Giovanna ise evin içinde, evine yakın bir konumda.

Hakkında çokça yazılıp çizilen, bir sürü farklı yoruma sahip olan ve ilklerin resmi olan Arnolfini’nin Evlenmesi için Vernon Hyde Minor, Sanat Tarihinin Tarihi isimli kitabında şu ifadeleri kullanıyor;

Bir izleyicinin Arnolfini’nin Evlenmesi tablosuna yaklaşıp tüm ayrıntılara dikkatle bakması ve bir yandan da bir sanatçının küçük bir resme bu kadar çok ayrıntıyı sığdırabilmesine neredeyse inanamayarak başını sallaması, Londra’da National Gallery’de hemen her gün gerçekleşen sıradan bir olaydır. 

Yararlanılan Kaynaklar;

• Khan Academy
• Leyla Varlık Şentürk – Analitik Resim Çözümlemeleri
• NTV – Sanat
• Richard Leppert – Sanatta Anlamın Görüntüsü
• Vernon Hyde Minor – Sanat Tarihinin Tarihi