Kontrol Alanlarımız ve Mutluluk Algımız

"Bilge bir kişi neyin kontrol altında olup, neyin ise olmadığını bilir."¹ 
Stoacılara göre kontrol edebileceğimiz tek alan zihnimizdir. Beden bile kontrol alanımızda yer almaz, çünkü dış dünya olayları ve bedenimizin durumu bizim irademizle değiştirilemez; örneğin hastalanabilir, hapse atılabilir, Epiktetos gibi sakat kalabiliriz².

 Stoacılar, iç huzur ve mutluluğun, dış koşullara değil, zihinsel durumumuza bağlı olduğunu öne sürerler. Dolayısıyla, gerçek özgürlüğü ve mutluluğu elde etmek için içsel olarak kontrol edebileceğimiz tek şeyin zihinsel durumumuz olduğuna inanırlar. Dış dünyadaki olaylar ve bedensel durumlar değişken ve geçicidir, ancak zihinsel durumumuz ve tutumlarımız bize bağlıdır. Bu nedenle, Stoacılar iç huzuru ve mutluluğu sadece zihinsel durumlarını kontrol ederek elde etmeye çalışırlar.

 Bir insanın size olan davranışları veya ülkenin durumu gibi kontrol alanımız dışındaki durumlar bizim içsel huzurumuzu ve mutluluğumuzu etkilememelidir. Dış dünyadaki olayların ve diğer insanların davranışlarının, bizim kontrolümüz dışında olduğunu kabul etmeli. Dolayısıyla, bu tür durumlar üzerinde doğrudan kontrolümüz olmadığı için onlara odaklanmak yerine, kendi zihinsel durumumuzu ve tutumlarımızı yönetmeye odaklanmalıyız. Bu, dış dünyadaki değişkenlikler karşısında içsel bir denge ve huzur sağlamamız için önemlidir.

Stoacılar, insanların ve olayların dış etkilerine karşı duygusal tepkilerimizi kontrol etmemiz gerektiğini öğütlerler. Bunun yerine, dış dünyadaki değişkenliklere karşı kabul ve iç huzur ile tepki vermemiz gerektiğini savunurlar. Bu şekilde, içsel olarak kontrol edebileceğimiz tek şey olan zihinsel durumumuzu koruyarak daha mutlu ve dengeli bir yaşam sürdürebiliriz.

 Epiktetos Enkheiridion'da bu durumla ilgili şöyle demiştir:
"Bazı şeyler kontrolümüz altındadır, bazı şeyler ise değildir. Düşüncelerimizi, kararlarımızı, tutkularımızı, hoşnutsuzluklarımızı, kısaca kendi yaptığımız her şeyi kontrol edebiliriz. Öte yandan bedenimizi, servetimizi, ünümüzü, işimizi, kısaca kendi yapmadığımız hiçbir şeyi kontrol edemeyiz. Dahası kontrolümüz altında olan şeyler yaşam alanından bağımsız, hiçbir engel altında olmayan şeyler zayıf, aşağılık, enegellenebilen ve bize ait olmayan şeylerdir".

 Erişimini iç dünyana açmalısın, başkalarının sözlerinde mutluluğu veya mutsuzluğu arayan birisi; o başkalarının iki dudakları arasının kölesidir.

Değiştiremiyorsan Kabullen

Stoacıların temel öğretilerinden biri, değiştirilemeyen durumlar karşısında kabullenmenin önemini vurgular. Yaşamın bazı yönlerinin bizim kontrolümüz dışında olduğunu kabul ederler ve bu durumlarla mücadele etmek yerine kabullenmeyi öğütlerler. Birçok durumun değiştirilemez olduğunu kabul etmek, iç huzur ve mutluluğu artırabilir. Stoacılar, insanların dış etkilere karşı duygusal tepkilerini kontrol etmelerini, değiştirilemeyen şeylere karşı kabullenme ve iç huzur ile tepki vermelerini öğütlerler. Bu yaklaşım, yaşamın akışına uyum sağlayarak daha dengeli bir zihinsel duruş geliştirmeye yardımcı olur.

"Zihnimdeki şeyleri kontrol ettiğimde dış dünyanın koşullarına karşı zafer kazanırım; fakat bunu kabul etmediğimde daima acı çekerim." - Marcus Aurelius, Kendime Düşünceler

Son olarak "İyi talih ve adalet sizinle olsun".

 

--------------

1: Stoacının Günlüğü, syf 23, Kontrol Alanı

2: Epiktetos'un ayağı kimilerinin iddialarına göre gaddar sahibi tarafından kırılmıştır (Epiktetos köle olarak doğmuştur ve uzun bir süre köle olarak yaşamıştır) bazıları ise ayağının doğal yollarla sakatlandığını savunuyorlar.

 

Kaynakça 

- Marcus Aurelius, Kendime Düşünceler, 2023. 
- Epıktetos, Enkheırıdıon, 2024. 
- Seneca, Mutlu Yaşam Üzerine Yaşamın Kısalığı Üzerine, 2023. 
- Seneca, Bilginin Sarsılmazlığı Üzerine İnziva Üzerine, 2024. 
- Seneca, Ahlak Mektupları, 2019.
- Ryan Holiday ve Stephen Hanselman, Stoacının Günlüğü, 2023