Toplumun hiçte azınsanmayacak kadar bireyin üzerindeki etkisinin olduğunu savunmak acemice bir hareket olmayacağını belirtmeliyiz. Birey, toplumun bu etkisiyle beraber bir değişim ile karşılacağı da an meselesidir. Toplum, tarafından bireye işlenen bu tesirlerin iyi mi kötü mü olduğunu bilinmemekle birlikte bu konu hakkında ancak işleyişe bakarak bir kanıya varabiliriz. Bireyin, ne kadar yozlaştığını ve bu yozlaşmayla birlikte bireyin psikolojisi üzerindeki etkisini açık bir şekilde gözlemleyebiliriz.

 

Toplum, bireyi her defasında etkilenmiştir. Şimdiki zamanlarda ideal toplum olduğunu düşündüğümüz toplumlar (ve ya ülkeler de olabilir) bu makalenin dışında kalacaktır ama ideal toplumları baz alınarak düşünüldüğü için aslında ideal toplumlar her defasında göz önünde tutulacaktır.

Ahlaksız toplumlar, normalde ahlahsız liderleri veya ahlahsız satıcıyı; anlaşılacağı üzere ahlahsız olan her türlü şeyi severler. İsterler. Toplum kendisi ahlaksız olduğu için ancak ahlaksız bir şahıs tarafından kontrolü sağlanabilir. Dürüst bireyler, ahlaksız toplumlarda genellikle hapiste olur veya sözü dinlenilmeyecek kadar toplum tarafından değersizleştirilir.

Ahlaksız toplumlarda ahlaklı davranan birey kaybetmeye mahkum olur, her defasında. Toplum, bireyi kendisi gibi yapmaya çalışır. Burada bireyin ne kadar sürede bu değişimi yaşayacağı merak konusudur. Yaş ilerledikçe oluşan sert bir kabuğun oluştuğu zamanda mı yoksa daha ilkokul sıralarındayken mi; bu değişimi yaşayacağı bilinmemektedir. Bu tamamen bulunduğu camiiasının ne kadar tesirli olduğuna bağlı. Hiçbir değere saygı duyulmayan bir ailede yetişen bir çocuk, on beşli yaşlarında; hiç bir kişiye saygı duymadan, kendi bencilliğiyle bir şeyler yapmaya çalıştığını gözlemleye biliriz. Burada sorulması gereken en önemli soru şu: bu şahsın yarattığı herhangi kötü bir durumdan kendisi mi sorumlu mu?

Burada özgür irade ve bir sürü şey baş gösterecektir. Makalemiz bu konular üzerine olmadığı için değinilmeyecektir. Çünkü özgür irade konusu kendisiyle beraber kişinin fizyolojisi ve morfik rezonansları gibi konulara değindiği için ilgi alanımızın dışında kalıyor, şimdilik. 

Biz ahlaksız toplumun bireyin üzerinde yarattı soysuzlaştırma üzerinde analizde bulunuyoruz.

Öküzlerle yapılan sabanlara atıf olarak söylenilmiş bir deyim bulunmaktadır, anadilim olan Zazaca da: 

Xetta çewt ga yê pîlî ra ya. Türkçe anlamı şu demek: 

Bozuk çizgi ata inekten kaynaklı.