2003 yılında Kent Adam adında bir fotoğrafçı, Malibu sahilindeki evlerin havadan fotoğraflarını çeker. Amacı, kocaman malikanelerin doğayı nasıl katlettiğini belgelemektir. Derken çektiği 12.000  fotoğrafı usulca internete yükler.

Ancak çektiği evlerden biri ünlü şarkıcı Barbaros Ryzent'e aittir. Hanımefendi hemen adama dava açar: "Mahremiyetimi ihlal ettin. Hemen o fotoğrafı kaldır ve bana 50 milyon dolar ver." Lakin hanımefendi davayı kaybeder. Bu hikayeden şöyle bir sonuç çıkar: Dava açılmadan önce sadece 6 kere indirilen bu fotoğraf, dava kamuoyuna yansıdıktan sonra meraktan yüz binlerce kez indirilir. Yani ünlü şarkıcının haklı olmadan yok etmeyi gizlemeye çalıştığı şey iyice gün yüzüne çıkar. Ve o gün bugündür baskılanan yahut sansürlenen bir şeyin bir süre sonra daha güçlü bir şekilde ortaya çıkmasına Streisand etkisi denir. Kadın böylece literatüre geçer. Şimdi düşününce bu olay gibi ne çok örnek var değil mi?

 

Kitaplara bakalım.  Yasaklanmış kitaplara. Okuduğum en ilginç örnekle başlayalım:

 

Suç ve Ceza, şu hepimizin bildiği Dostoyevski'nin Suç ve Ceza'sı. Zamanında Polonya'da kötümser bir kitap olduğu gerekçesiyle yasaklanmış ki kötümser değil, gerçekçi bir kitap. Kaldı ki herkes Pollyanna olmak zorunda da değil. Saçma buluyorum. 

Gelelim George Orwell'ın Big Brother'ı anlattığı 1984'e. Bunu da önce Stalin yasaklamış. Çünkü romanda hicvedilen iktidarın kendi iktidarı olduğunu düşünmüş. Sonra da İngiltere ve Amerika yasaklamış kitabı. Onların gerekçesi ise kitabın komünizm propagandası yapmasıymış. Bu da yanlış. Çünkü Orwell komünist falan değildi. Hatta bunu kendisi de söylemişti. Kitaptaki amacı baskıcı bir rejimin nereye kadar gidebileceğini göstermekti.

Sıradaki kitabımız Darwin'in Türlerin Kökeni. Bu da önce Yugoslavya ve Yunanistan'da toplatılmış. Sonra da 1925'ten 1967'ye kadar Amerika'da yasaklanmış. Sebep olarak şu gösterilmiş: Evrim teorisi, yaratılış düşüncesi ile çelişir. Lakin çelişmez. Evrimin varlığı bir yaratıcının olmadığı anlamına gelmez. Zaten Darwin de ateist olmadığını söylemişti.

 

 

Şimdi bir de müstehcen bulunan kitaplar var: Madame Bovary. Ahlaksız bir kitap olduğu gerekçesiyle mahkemelik olmuştu. Hatta mahkemede hakim, "Kimdir bu ahlak celladı Madame Bovary?" diye sorunca, Flaubert "Madame Bovary benim." diye cevap vermişti.

Henry Miller'ın Yengeç Dönencesi diye bir kitabı var ki ben çok severim. "Parasızım, çaresizim, umutsuzum, dünyanın en mutlu adamıyım." diye yazmıştı. Bu da ahlaka aykırı olduğu gerekçesiyle toplatılıp yasaklanmış kitaplardan biri. Hem de neredeyse 30 yıl boyunca yasaklı kalmış.

 

Yani anlamak güç. Tabii kime göre, neye göre ahlaksız? Kaldı ki bunlar mühim yazarlar, edebi metinler. Bir dertleri, anlattıkları bir mesele var. Çavdar Tarlasında Çocuklar mesela. Bunu bile toplattılar. Neden? İçinde argo sözcükler var diye. Sanki hayatın kendisi bir küfür değilmişçesine.

 

Velhasıl bu liste uzun. Ama şu bir gerçek: Başta anlattığım hikayedeki gibi, yasaklanan her kitap belki de sırf yasaklandığı için daha fazla merak edilip daha fazla okunmuştur. Ve dikkat ettiniz mi bilmiyorum ama biz bugün yasaklayanları değil, hâlâ o yazarları konuşuyoruz. Yani tarihe geçen yasakçılar değil, yazarlar oluyor."

 

Yeraltından Notlar, Aytuğ Akdoğan, yasaklanmış kitaplar