Harry Potter’ın çok popüler bir seri olduğu hakkında hepimiz hem fikiriz, değil mi? Böyle popüler bir seri olmak; dünyanın her yerindeki insanların, bu kitapları okuma fırsatı bulmak istedikleri anlamına geliyor. Bu da bu serinin, onlarca farklı dile çevrilmesi gerektiği anlamına geliyor.
Ancak, bu çeviri sürecinde ne tür değişiklikler oluşuyor? Görüldüğü üzere, Harry Potter serisi Fransızcaya çevrilirken birkaç değişiklik yapılmış. Bu değişikliklerin bazıları mantıklıyken bazıları şaşırtıcı diyebiliriz. Hatta, "Gerçekten mi? Bu da olduğu gibi kalsaydı." dediğiniz noktalar olması da muhtemel. Gelin, bu değişikliklere bir göz atalım!
Herhangi bir çeviride ilk değişecek şey doğal olarak kitap isimleri olacak. Bu değişiklikler şu şekilde olmuş;
Elbette, J.K. Rowling tarafından oluşturulan büyülü bir çok terim değişmek zorundaydı. Bazı durumlarda çeviri açısından temeli alınacak bir kelime kökü olmadığından -J.K. Rowling sıfırdan yeni bir kelime oluşturduğundan- çevirmen, bu kelime için kendi dilinde bir kelime yaratmak zorunda kalabiliyordu.
Örneğin; yazarın tamamen kendisinin bulduğu bulduğu bir kelime olan muggle, bunlardan bir tanesi. Fransızcada bu kelimeye eşdeğer bir kelime yok ve muggle kelimesi Fransızca çeviride, "moldu" olarak değiştirilmiş. Koskoca muggle terimini, moldu olarak görmek ya da okumak biraz ağır bir durum, biliyoruz.
Çevirmen tarafından özel olarak değiştirilmesi gereken bir diğer kelime ise maalesef Hogwarts. Elbette, değiştirmeleri gerekmiyordu. Aynı şekilde, yani Hogwarts olarak kullanabilirlerdi; ancak bu, ismin niteliğini yitirmesine sebep olup Fransızlar için saçma bir kelime olabilirdi.
Böylece, yıllardır Hogwarts olarak akıllara kazınan okulumuz, Poudlard olarak adlandırıldı. Poudlard;"pou-de-lard"ın kısaltmış versiyonu. Yani, pastırma biti demek. Burada çok ince bir nokta var tabii. Şöyle açıklayalım; Hog-warts da pastırma piti demek. Kendileri, ismin ruhunu canlı tutabilmek için ellerinden gelen her şeyi yapmışlar.
Hogwarts Binalarının isimleri bile Fransızcada bir anlam ifade etmek için, bir iki değişikliliğe uğradı. Gryffindor için nispeten aynı kaldı diyebiliriz. Gryffindor, Gryffondor olmuş. Ama diğer üç bina için nispeten kelimesini kullanabilir miyiz, emin değilim. Slytherin, Serpentard olmuş ki bu çok anlamsız sayılmaz çünkü Fransızcada "le serpent", yılan demek; serpentard kelimesi de “yılanımsı, sürüngenimsi” gibi bir anlama geliyor. Hufflepuff, Poufsouffle olmuş. Bu da tıpkı Hufflepuff gibi kulağa çok tatlı geliyor. Ancak Ravenclaw tahminimizden biraz daha fazla değişip Serdiagle olmuş. Fransızca bilmeden bile; binaların isimlerini, kelimelerin köklerinden görebilirsiniz.
Bir sürü büyülü kelime ve terimin çevirisi; bu süreçte çok dikkatli bir çalışma gerektiriyordu. Orijinal anlamlarını kaybetmeden, hala bir anlam ifade etmeleri gerekiyordu. Bir noktada bu, imkansız bir hale gelebiliyordu. Knight Bus, bu değişikliklerden nasibini alan terimlerden biri olarak karşımıza çıkıyor; Le Magicobus. Alışılmışın dışı, her zaman garip gelecek galiba.
6. Yan Karakterler
Çeviriye yapılmış bunca müdaheleden sonra, bazı yan karakterlerin isimlerinin de değişikliğe uğramış olması sizi şaşırtmayacaktır. Listemizin başında, muazzam(!) bir değişiklikle Severus Snape yer alıyor. Adı Severus Snape’ten, Severus Rogue’a (Fransızca kibirli demek) çevrilmiş. Snape gibi spesifik bir ismi değiştirmiş olmak ne kadar doğru, saatlerce tartışabiliriz. Barty Crouch’ın ismi Croupton olurken; Umbridge gibi ikonik bir karakterin ismi Ombrage olarak değiştirilmiş.
Hogwarts, ismi değişen tek yer değil. Weasley evi olan The Burrow, Le Terrier olarak karşımıza çıkıyor, ki ikisinin de anlamı “yuva” demek. Hogsmeade, Pré-au-Lard olarak değiştirilmiş. Bu da Hogwarts’ın çevirisi olan Poulard’a, yakın bir çeviri olarak karşımıza çıkıyor.
En trajikomik çevirilerden biri; asa kelimesinin, baguette magique olarak çevrilmesi galiba. Çünkü asa kelimesinin Fransızca karşılığı baguette magique. Bu kelime grubu, Fransızca asa demek, evet. Ancak kelimleri ayrı ayrı incelediğimizde, hem Türkçe hem İngilizce karşılığının "büyü çubuğu" olması, durumu komik bir hale getiriyor.
Büyülerin telaffuzu bile, bir anlam ifade etmeleri için değiştirilmek zorundaydı. Türkçede ve İngilizcede bir büyüden bahsederken "… büyüsü" kalıbını kullanıyoruz. Ancak Fransızca’da, dilin yapısı farklı olduğundan daha uzun bir kalıp kullanılmak durumunda kalınıyor. Örnek vermek gerekirse; Le sortilège de Désarmement=Disarming Spell=Savunma Büyüsü.
Harry Potter’ın, Fransızca çevirisindeki en büyük değişikliklerden birisi de Lord Voldemort’un ismi. Bu değişikliği daha önce duymuş olabilirsiniz. Eğer seriye ciddi anlamda hakimseniz; bu çok bilinen bir bilgi. Sırlar Odası’nda, Tom Riddle ve Harry Potter'ın konuşmasında, Tom Riddle’ın isminin harfleri yer değiştirdiğinde; "Ben Lord Voldemort" cümlesini oluşturması için bu ismin neredeyse bütün Harry Potter çevirilerinde değiştirilmesi gerekti. J.K. Rowling, bizzat kendisi diğer diller için Voldemort'un isimlerini oluşturdu. Böylece o sahnede, her dilde aynı anlam ortaya çıktı. J.K. Rowling bu konuda büyük bir alkışı hak ediyor bence.
İngilizce: Tom Marvolo Riddle (I am Lord Voldemort)
Fransızca: Tom Evils Jedusor (Je suis Voldemort)
Türkçe: Tom Marvoldo Riddle (Ben Lord Voldemort)
İspanyolca: Tom Sorvolo Ryddle (Soy Lord Voldemort)
1. Kitaplar ve İsimleri
Herhangi bir çeviride ilk değişecek şey doğal olarak kitap isimleri olacak. Bu değişiklikler şu şekilde olmuş;
- Harry Potter ve Felsefe Taşı (Harry Potter and the Sorcerer's Stone)- Harry Potter à L'école des Sorciers
- Harry Potter ve Sırlar Odası (Harry Potter and the Chamber of Secrets)- Harry Potter et la Chambre des Secrets
- Harry Potter ve Azkaban Tutsağı (Harry Potter and the Prisoner of Azkaban)- Harry Potter et le prisonnier d’Azkaban
- Harry Potter ve Ateş Kadehi (Harry Potter and the Goblet of Fire)- Harry Potter Et la Coupe de Feu
- Harry Potter ve Zümrüdüanka Yoldaşlığı (Harry Potter and the Order of Pheonix)- Harry Potter et le L'rdre du Phenix
- Harry Potter ve Melez Prens (Harry Potter and the Half-Blood Prince)- Harry Potter et le Prince de Sang-Mele
- Harry Potter ve Ölüm Yadigarları (Harry Potter and the Deathly Hallows)- Harry Potter et les Reliques de la Mort
2. Muggle
Elbette, J.K. Rowling tarafından oluşturulan büyülü bir çok terim değişmek zorundaydı. Bazı durumlarda çeviri açısından temeli alınacak bir kelime kökü olmadığından -J.K. Rowling sıfırdan yeni bir kelime oluşturduğundan- çevirmen, bu kelime için kendi dilinde bir kelime yaratmak zorunda kalabiliyordu.
Örneğin; yazarın tamamen kendisinin bulduğu bulduğu bir kelime olan muggle, bunlardan bir tanesi. Fransızcada bu kelimeye eşdeğer bir kelime yok ve muggle kelimesi Fransızca çeviride, "moldu" olarak değiştirilmiş. Koskoca muggle terimini, moldu olarak görmek ya da okumak biraz ağır bir durum, biliyoruz.
3. Hogwarts
4. Hogwarts Binaları
Hogwarts Binalarının isimleri bile Fransızcada bir anlam ifade etmek için, bir iki değişikliliğe uğradı. Gryffindor için nispeten aynı kaldı diyebiliriz. Gryffindor, Gryffondor olmuş. Ama diğer üç bina için nispeten kelimesini kullanabilir miyiz, emin değilim. Slytherin, Serpentard olmuş ki bu çok anlamsız sayılmaz çünkü Fransızcada "le serpent", yılan demek; serpentard kelimesi de “yılanımsı, sürüngenimsi” gibi bir anlama geliyor. Hufflepuff, Poufsouffle olmuş. Bu da tıpkı Hufflepuff gibi kulağa çok tatlı geliyor. Ancak Ravenclaw tahminimizden biraz daha fazla değişip Serdiagle olmuş. Fransızca bilmeden bile; binaların isimlerini, kelimelerin köklerinden görebilirsiniz.
5. Büyülü Terimler
Bir sürü büyülü kelime ve terimin çevirisi; bu süreçte çok dikkatli bir çalışma gerektiriyordu. Orijinal anlamlarını kaybetmeden, hala bir anlam ifade etmeleri gerekiyordu. Bir noktada bu, imkansız bir hale gelebiliyordu. Knight Bus, bu değişikliklerden nasibini alan terimlerden biri olarak karşımıza çıkıyor; Le Magicobus. Alışılmışın dışı, her zaman garip gelecek galiba.
6. Yan Karakterler
Çeviriye yapılmış bunca müdaheleden sonra, bazı yan karakterlerin isimlerinin de değişikliğe uğramış olması sizi şaşırtmayacaktır. Listemizin başında, muazzam(!) bir değişiklikle Severus Snape yer alıyor. Adı Severus Snape’ten, Severus Rogue’a (Fransızca kibirli demek) çevrilmiş. Snape gibi spesifik bir ismi değiştirmiş olmak ne kadar doğru, saatlerce tartışabiliriz. Barty Crouch’ın ismi Croupton olurken; Umbridge gibi ikonik bir karakterin ismi Ombrage olarak değiştirilmiş.
7. Yerler/Mekanlar
Hogwarts, ismi değişen tek yer değil. Weasley evi olan The Burrow, Le Terrier olarak karşımıza çıkıyor, ki ikisinin de anlamı “yuva” demek. Hogsmeade, Pré-au-Lard olarak değiştirilmiş. Bu da Hogwarts’ın çevirisi olan Poulard’a, yakın bir çeviri olarak karşımıza çıkıyor.
8. Asalar
En trajikomik çevirilerden biri; asa kelimesinin, baguette magique olarak çevrilmesi galiba. Çünkü asa kelimesinin Fransızca karşılığı baguette magique. Bu kelime grubu, Fransızca asa demek, evet. Ancak kelimleri ayrı ayrı incelediğimizde, hem Türkçe hem İngilizce karşılığının "büyü çubuğu" olması, durumu komik bir hale getiriyor.
9. Büyülerin Telaffuzu
Büyülerin telaffuzu bile, bir anlam ifade etmeleri için değiştirilmek zorundaydı. Türkçede ve İngilizcede bir büyüden bahsederken "… büyüsü" kalıbını kullanıyoruz. Ancak Fransızca’da, dilin yapısı farklı olduğundan daha uzun bir kalıp kullanılmak durumunda kalınıyor. Örnek vermek gerekirse; Le sortilège de Désarmement=Disarming Spell=Savunma Büyüsü.
10. Lord Voldemort'un İsmi
Harry Potter’ın, Fransızca çevirisindeki en büyük değişikliklerden birisi de Lord Voldemort’un ismi. Bu değişikliği daha önce duymuş olabilirsiniz. Eğer seriye ciddi anlamda hakimseniz; bu çok bilinen bir bilgi. Sırlar Odası’nda, Tom Riddle ve Harry Potter'ın konuşmasında, Tom Riddle’ın isminin harfleri yer değiştirdiğinde; "Ben Lord Voldemort" cümlesini oluşturması için bu ismin neredeyse bütün Harry Potter çevirilerinde değiştirilmesi gerekti. J.K. Rowling, bizzat kendisi diğer diller için Voldemort'un isimlerini oluşturdu. Böylece o sahnede, her dilde aynı anlam ortaya çıktı. J.K. Rowling bu konuda büyük bir alkışı hak ediyor bence.
İngilizce: Tom Marvolo Riddle (I am Lord Voldemort)
Fransızca: Tom Evils Jedusor (Je suis Voldemort)
Türkçe: Tom Marvoldo Riddle (Ben Lord Voldemort)
İspanyolca: Tom Sorvolo Ryddle (Soy Lord Voldemort)
Yorum Bırakın