EVVEL ZAMAN İÇİNDE SİNEMA 

Hepimiz masal dinlemeyi severiz . Kaç yaşında olursak olalım , ne kadar  bana masal anlatma dersek diyelim hayal kurmayı severiz. Masal sözlü anlatmaya dayalı anlatanı belli olmayan (anonim) anlatmaya dayalı bir türdür ve evrenseldir. Öğüt verme ve olağanüstülük görünür. Etik ahlaki olaylar her zaman iyimser ve pozitif olan kahramanımızın üzerinden anlatılır. Masallar işlevseldir sadece hayal kurmaya değil ders de vermeye yararlar . İnsanların fantastik olaylara ve masallara ilgisinden sinema dünyası da  elbette nasibini almıştır.

Sinemada masal konseptinde filmleri üç türe ayırabiliriz .Bunlar masal türünün direk karşılığı olanlar , masalsı üsluba sahip olan filmler , sürrealist filmler olarak incelenebilir.

Masal türünün direk karşılığı olan filmlerde belli başlı klişeler mevcuttur  bunlar yeniden yaratılmaya müsait bir türdür mesela birden fazla Güzel ve Çirkin masalı oluşturulabilir örneğin 2017 de Amerika’da çekilen Güzel ve Çirkin filmi ve 2014 yılında Fransızların çektiği Güzel ve Çirkin filminde aynı masal olmasına rağmen yer yer farklılıklar görülür. Alice Harikalar Diyarında (2016) da çekilen devam filminde Alice artık arkadaşı Çılgın Şapkacının hafızasını geri getirmeye çalışır . Disney animasyonları ile çeşitli ülkelerin masallarını yediden yetmişe hepimizin ilgisini  çekecek bir şekilde oluşturur . Bunlar ; Muhteşem ve Kudretli Oz (2013) , Charlie'nin Çikolata Fabrikası (2005) Ronald Dahl ‘ınromanından Dev Şeftali (1996) yine aynı yazar tarafından , Aslan Kral Serisi (1994-2004)Hamlet’ten esinlenmiştir. Karlar Ülkesi (2013), Karmakarışık (2010), Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler (1937), Herkül (1997),Alaadin (1992-2019), Mulan (1998) ,Cindrella (1950), Notre Dame'ın Kamburu (1997) gibi bir sürü örneği mevcuttur .Türk Masalları olarak Keloğlan (Rüştü Asyalı’nın oynadığı) Ali Baba ve Kırk Haramiler ,Dede Korkut hikayeleri de mevcuttur. Hepimizin sonunu tahmin ettiği gibi iyilerin her zaman kazandığı ölseler bile kötülerin her zaman kaybettiğini görürüz . Bu durum gerçekte bu kadar iyimser olmadığı için inandırıcılığı azdır . Ama hangimiz bu masal dünyasında olmak istemeyiz ki ? Bu durumdan mütevellit kaç kere izlesek bıkmayız . Tekrar izleme imkanımız olsa tekrar tekrar izleriz.

Senaryo şeklinde yazılmış üslup , zaman , mekan olgusu fantastik unsurlar üzerine kurulu .Bu dünya dışında masalsı bir dünyada geçen ve kendisi masal olmayan filmlerde vardır. Holywood dünyasının büyülü masalını oluşturan kişi de Tim Burton’dur. Örneğin Makas Eller (1990) Elleri makas olan ve hep bunun ezikliğini yaşayan Edward bir kıza aşık olur ve onun yaşadığı yerde makas ellerini kullanmayı öğrenip mahalledeki hanımların saçlarını keser bahçıvanlık yapar. Frankenstein ve Pinokyo esintileri vardır . Ölü Gelin (2005) hamur animasyonu ile çekilen bu filmde kendine güvensiz Victor ormanda evlilik teklifi denemeleri yaparken bir dala yüzük takar ama bu dal ölü gelin olan Emily ‘nin parmağıdır .EmilyVictor’a aşık olur ve Victor’u ölüler dünyasına davet eder. Beter Böcek (1988) Barbara ve Adam yeni evlenen bir çifttir ve ne yazık ki bir araba kazasında hayatlarını kaybederler . Aldıkları eve sinir bozucu bir aile yerleşir onlarda evde hayalet oldukları için Beetlejuice’denyardım isterler. Bir Noel Gecesi Kabusu (1993) Balkabağı kralı Jack’in yaşadığı yerdeki olaylar müzikal eşliğinde işlenmektedir . Tim Burton’un filmlerine uygun olarak gotik bir ortam söz konusudur.Başka filmlerden de örnek vermemiz gerekirse Malefiz (2014-2019) Bir ormanın koruyucusu olan Malefiz bir çiftçi çocuğuna aşık olur . Adam hırslarından dolayı Malefiz’in kanatlarını koparıp krala verir .Bunun üzerine Malefiz kralın kızını lanetler. Ama babasının hatasından dolayı kızı suçlamanın yersiz olduğunu fark eder. İkinci filmde ise Aurora (Uyuyan Güzel) sevdiği prensin annesinden korumaya çalışırken gösterdiği maceralar ve Malefiz’in hem peri hem anka kuşu olduğuna bağlamada vardır. Avatar (2009) Oyunlarda kendi karakterini nasıl yarattığından esinlenerek .Sakat kalan (ayakları tutmuyor ) bir adam beyniyle sanal bir dünya yaratıyor. Fantastik mavi yaratıklar ve acımasız gerçek dünyanın yıkımlarından koruma mücadelesi veren tam anlamı ile masalsı film. Pi’nin Yaşamı (2012) kurtuluş yok gibi görünen okyanusta bir kaplan ve sandal ile yaşama mücadelesi veren bir insanın hikayesi anlatılıyor . Narnia’nın Günlükleri (2005-2010 ) Lucy sihirli bir gardropbulur ve gardrobun içine girince  Narnia diye bir ülkeye giderler. Ölümsüz Aşk (2015) kadının trafik kazasını geçirmesi ile kadının yaşlanması durur. Hayatı boyunca bütün sevdiklerinin ölümü ile sonsuz yaşamın ızdırabını çeker. Masalsı bir anlatımı vardır örneğin Adaline şu yılda doğdu , böyle oldu. Sevdiği adamla olamayacağı için de onu terk eder. 50 yıl sonra başka birine aşık olur bu kişide sevdiği adamın oğludur. Tekrar trafik kazası geçirerek yaşlanmaya başlar. Shrek (2001-2010) çirkin bir devin prensesi ejderhadan kurtarması ve ondan sonra başlayan olaylar silsilesidir. Yeşil Yol (1998) mistik olaylar üfleme olayı açısından masalsı olarak kabul edilebilir. Harry Potter serisi (2001-2011) sihir okulu olan Hogwartsda okuyan Harry Potter ve arkadaşlarının kötülüklerin efendisi Voldemort ve Ruh emiciler ile çatışmasını anlatır. Yüzüklerin Efendisi (2001-2003) hem destansı özellik taşır hem masalsı hem mistik keza Hobbit (2012-2014) aynı temalar mevcuttur . Dizilerde de bu masalsı anlatım söz konusudur .Örneğin Game of Thrones (Taht Oyunları ) (2011-2019) yedi krallıktan bahseden bir uzun kışların sürdüğü ve bu yedi krallığa bağlı halkları anlatıyorlar sürükleyici fantastik ve masalsı bir yapıda . 

Sürrealist filmler kısmına bakacak olursak ilk olarak Sürrealist akımın ne olduğunu bilmeliyiz. Sürrealizm gerçek üstücülük , bilinçaltı olan şeyleri somut olarak yansıtmaktır . Bu türü tam olarak masal dünyası olarak sayamasak bile hayal ürünü olduğu için bir açıdan da inceleme şansımız vardır . Bu konuda sürrealist ressam da olan David Lynch ‘in bir sürü filmini katabiliriz bunlar ; Mullholand Çıkmazı (2001) Betty Holywood’da ünlü bir aktristolmak isteyen bir kadındır ve bunun için yola çıkar Mullholand kavşağında bir kaza gerçekleşir bilinç ve bilinçaltı birbirine karışır. Mavi Kadife (1986) evinden uzakta Jeffreykesilmiş kulak bulur . Jeffrey olayı kendi çözmeye çalışır ve olaylar başlar. İkiz Tepeler (1990) Laura Palmer ‘in ölmeden önceki hayatına tanıklık ederiz. Kayıp Otoban (1997) Fredkarısı ile evlenmiştir ama onun geçmişinden habersizdir. Fil Adam (1980) bir adam freak-show (ucube gösterisinde) bir filin bir kadına saldırması ile oluşan fil adamla karşılaşır .Doktor olan adam bu adamı tedavi etmek ister. Çağan Irmak ‘ın Babam ve Oğlum (2005) minik Deniz dedesinin kilitlediği bir oda hakkında masallar oluşturur. Yine son sahnelerde bilinçaltı ile babasıyla görüşür hepimizin yüreğini dağlayan ‘’İnsan büyüdükçe hayalleri küçülür mü baba ?’’ sahnesinde bir sürrealistik esinti görebiliriz. Bir Zamanlar Holywood(2019) Brad Pitt anten sahnesinde Bruce Lee ile bir itişme kakışma sahnesi vardır. Bu kavga durumu onun hayali midir? Yoksa ışınlanmış mıdır ? bilemeyiz .Belirsizlikler yüzünden başı ve sonu muallakta kalıyor . Ama David Lynch filmlerinde bunu her zaman hissetmek mümkün . Örneğin Mullholand Çıkmazında neresi hayal neresi gerçek belli değil. Masal motifleri hakim . Kaza sonrası kadının yaşayıp yaşamadığı üzerine David Lynch’in anlatımını iyi bilen teori sayfaları okunması gerek tam olarak anlamak için . Türkiye’de yine Ah Belinda(1986) tiyatro oyuncusu olan Serap işini fazla ciddiye alarak kendine bir dünya kurar ve ona göre yaşamaya başlar . Bu tarz filmleri incelerken sanatsal yaratıcılığın postmodernizm ve sürrealizmin bizim dünyamızın ve hayal gücümüzü arttırabileceğini düşünüyorum . Keşke daha fazla David Lynchler Tarantinolar olsa da filmlerin üstüne düşünebilsek demekten kendimi alamıyorum .

Masal dünyası ve fantastik olay örgüsünün bizi bu kadar içine çekmesinin nedenlerinden biri de insanın Tanrıya olan merakı ve ulaşma çabası da sayılabilir ayrıca çokça bu türlerde mitler (ölümsüzlük, görünmezlik, sihir , vb.) işlenir . Sihir dünyası , Cadılar diyarı , Kralın sarayı bunları insanımız yaşamı boyunca merak etmiş ve kafalarında hayal kurmuşlardır .Bu tarz filmler çekerek insanlar hayal gücümüzün gelişmesine de destek olmuşlardır. Örneğin kendi adıma konuşursam uzun süre Hogwarts adlı okuldan gelecek mektubu beklemek , Avatar gibi kendime ait sanal gerçeklikle dünya kurmak , Yüzüklerin Efendisinde bir elf olmak gibi çeşitli hayaller kurdum ve beni araştırmalara bütün o konular hakkında kitaplar okumaya itti . Bu durumda daha geniş bir hayal gücüm olmasını sağladı. Hepimizin kendi masalını istediği gibi oluşturup kendi masallarını yaşaması dileği ile yazımı bitiriyorum .