Günümüzde popülerliği giderek artan alanlar arasından yer alan özel eğitim,  bireyin gelişim alanının uzman bireyler tarafından yapılan değerlendirmeler nihayetinde  aynı yaş grubunda yer alan bireyler arasında belirgin bir düzeyde farklılık olduğu tespit edildiğinde, kişinin özel gelişim ve öğrenme ihtiyacına yönelik hazırlanan eğitim programına verilen addır.

Otizm, işitme ve görme kaybı, işitme veya görme ile ilişkili bozulma, ortopedik bozuk, konuşma ve dil ile ilgili yaşanan zorluklar, zeka alanında yaşanan sorunlar, travmatik beyin hasarı, Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) ya da disleksi (okuma güçlüğü) , disgrafi(yazma güçlüğü), diskalkuli (matematik alanında yaşanan güçlük), afazi (konuşma bozukluğu)  gibi öğrenme alanlarında yaşanan güçlüklerin tamamı özel eğitim kapsamına girmektedir.

Hastaneler , psikiyatri kliniklerinde ki çocukların ayrıntılı gelişimsel değerlendirmesi psikiyatristler veya psikologlar tarafından yapılır. Bu değerlendirmenin neticesinde çocuğun zihinsel gelişiminde gözlemlenen özel durumlar tespit edilir ve uzman kararı ile çocuğun özel eğitime ihtiyaç duyduğu belirlenir ve bu durum, aileyle paylaşılır.

 

Özel Eğitime Başlamaya Karar Vermek

Özel eğitime başlamak isteyen çocuğun sosyal ve akademik yaşantısında destekleyici olacak bir sürece başlamayı ifade eder. Bu süreç, çocuğun ihtiyaç alanına göre 1 /2 yıl gibi kısa bir süreyi kapsayabileceği gibi yıllar yıllar sürecek daha uzun süreli  bir eğitim programına da işaret edebilir. Ailenin, bu süreçte çocuğu desteklemesi, çocuğun öğrendiklerini evde düzenli tekrar etmesi için yardımcı olması, okul ve özel eğitim arasında işbirliğinin sağlanması özel eğitimin işe yarayabilmesi ve çocuğun öğrendiği kazanımları gündelik hayata uyarlayabilmesi için en önemli kısmı oluşturmaktadır. Ailenin çocuğu yüreklendirmesi; işlevselliğini arttıracak, kendi potansiyelini gerçekleştirebilmesi ve kendi kendine yeten bir birey olması için çocuğa yardımcı bir destek olacaktır. Ailelerin çocuğun eğitim programı ve eğitimcisini bilip tanıması, güven ilişkisi sağlayacağından özel eğitimin etkililiğini arttırmaya destek olacak bir diğer değişkendir.

Bu süreçte asıl önemli olması düşünülen nokta çocuğun yüksek yararını gözeterek seçimde bulunulmasıdır. Çocuğun kurumdan en yüksek yararı alabilmesidir. Özel eğitim kurumlarına dair yaygın olan söylenti, kurumlarda ağır engeli bulunan birey sayısının daha fazla olduğu yönündedir. Bunun aksine, özel eğitim kurumlarında ağır engeli olan bireyler sayıca azınlığı oluştururken; çoğunlukla yaşıtlarından hafif düzeyde gelişimsel geriliği olan ve okula devam eden çocuklar (kaynaştırma öğrencisi) bulunmaktadır.

Özel eğitim kurumu seçiminde izlenecek en doğru yol, özel eğitim önerilen ailenin birkaç farklı özel eğitim merkezini ziyaret etmesi, buralarda eğitimciler ve devam eden ailelerle görüşmeler yapması ve aklındaki soruları yerinde gözlemlemesi olacaktır.

Unutulmamalıyız ki her bireyin engelli olmaya yakınlığı, düşündüğünden çok daha fazladır. Her birey engelli bireylerle bir arada bulunarak onları tanımalı, anlamalı ve yaşadıklarına ortak olmalıdır. Bu durum sanıldığının aksine çocuklarda merhamet duygusunun gelişimine, engelli bireyleri anlama ve yardımcı olma davranışlarının artmasına katkı sağlamaktadır. Başlangıçta, bulundukları ortam çocukları duygusal olarak etkileyebilir ancak çocuğa yapılacak uygun açıklama, bilgilenmesini sağlayıp çocuğu rahatlatacaktır. Bu noktada bir ruh sağlığı uzmanından  destek almak, süreçte aile ve çocuğu desteklemek adına yarar sağlayabilir.

 

 

 

 

ÖZEL EĞİTİMDE AİLENİN ROLÜ

 Özel eğitim öncelik olarak aile ile başlar, aile ile var olur, ailenin tutumuyla beraber şekillenir. Bu nedenle etkili bir özel eğitimin en önemli yapı taşı ailedir. Özel eğitim ihtiyacı duyan özel gereksinimli çocuğa sahip olan aileler kendi çocuklarının eğitiminde en önemli rolü oynarlar. Çocuklarının daha iyi bir durumda olabilmesi adına çok daha zor bir hale gelmelerini engelleyebilmek amacıyla verilebilecek en ideal eğitim anlayışının içerisinde ailenin yeri ve yapması gereken sorumlulukları eksiksiz yerine getirmesi en kritik konular arasında yer almaktadır.

Yaşı kaç olursa olsun özel gereksinimli bir bireyin eğitiminde ana babanın, çocukla yakından ilgilenen kişilerin ve öğretmenlerin koordine bir şekilde çalışması önemlidir. Farklı özelliklere sahip çocuklar söz konusu olduğunda ise ev-okul ayağının eş güdümlü bir şekilde sağlanabilmesi, çeşitli becerilerin daha hızlı biçimde öğretilebilmesi ve öğretilen becerilerin farklı kişi-durum-ortamlara yayılabilmesi sebebiyle ana-baba ve öğretmenin koordine bir şekilde çalışmalarının önemi daha önemli bir yer tutmaktadır.

 

Çocuklarında gelişim açısından yetersizlikler olduğu gözlemlenen  aileler , aile bireylerini günlük yaşama katabilmek adına bir çok normal etkinlikten uyarlama yapmak zorunda kalabilmektedirler. Böyle zamanların çoğunda ana-babalar ve kardeşler çocukları için adeta birer yol gösteren ya da öğretmen olmaktadırlar. Aile bireyleri çocukları üzerinde etkili olabilecek durumları gözlemleyebilmeleri sebebiyle, pekiştirme ve ceza tanımlarına uygun olacak şekilde çocuklarını pekiştirebilen kişilerdir.

 

 

 

Özel Eğitim alanında  yapılan seminerler ve eğitimler aileleri bilgilendirme ile birlikte o güne kadar ailenin farkında olamadığı bazı sorunların ve çözümlerinde  gün yüzüne çıkarılmasını sağlayacaktır. Bu süreçle beraber aile kendi çocuğunu daha da yakından tanıma ve gözlemleme şansına sahip olmuş olacak ve çocuğun neler yapıp neler yapamayacağının farkına vararak belki de çocuğunu yeniden keşfedecektir. Bu keşif en çok özel eğitim alan çocuğun kendini daha kolay ifade edebilmesine ve çocuğumuzu daha kolay anlayabilmemize katkı sağlayacaktır.

 

Özel Eğitim sürecinde ailenin eğitim amaçları aşağıdaki gibi sıralanabilir;

a) Ailenin, özel eğitim gereksinimi olan çocuğunun durumunun kabulünü sağlamak 

b) Ailenin, haklarını ve sorumluluklarını bilmesini sağlamak 

c) Aile ile iş birliği yapmak 

ç) Ailenin çocuğu ile ilgili programları evde uygulamasını sağlamak 

d) Aileyi diğer kaynaklar hakkında bilgilendirmek 

 

 

Özel Eğitim Kurumlarının İçeriği

Özel Eğitim Kurumları, kurum planı içerisinde var olan programlara da bağlı olarak çeşitli uzmanlık alanlarını bünyesinde bulundurur:

Bu uzmanlık alanları;

Ø  Özel Eğitim Uzmanı,

Ø  Fizyoterapist,

Ø  Psikolog,

Ø  Psikolojik Danışman,

Ø  Zihinsel Engelliler

Ø  Sınıf öğretmeni,

Ø  İşitme Engelliler Sınıf öğretmeni,

Ø  Okul Öncesi Öğretmeni,

Ø  Çocuk Gelişimi Uzmanı,

Ø  Sosyal Hizmet Uzmanı,

Ø  Ergoterapi Uzmanı

Özel Eğitim merkezlerinin farklı eğitim kurumlarından ayrılan en önemli özelliği; uygun eğitimciler tarafından çocuğa bire bir ve yüz yüze eğitim verilmesi, her çocuğun düzeyi ve ihtiyaçları neticesinde bireysel eğitim programının(BEP) olması ve konunun uzmanı tarafından bu programın uygulanmasıdır.

Özel eğitimde çocukların yaşadıkları zorluklar alanına göre, bu zorluğun üstesinden gelmeyi hedefleyen bir eğitim programı hazırlanır. Hazırlanan bu programlar, özel gereksinimli çocukların ihtiyaçları doğrultusunda amaca yönelik tasarlanmaktadır. Özel eğitimde; önleyici, tedaviye yönelik ve destekleyici-yardımcı eğitim şeklinde farklı müdahale alanları söz konusu olabilir.

Önleyici müdahalede çocuğun yaşadığı zorluk alanının gelişim dönemi içerisinde bir bozukluğa dönüşmemesi için çeşitli tedbir ve çözüm yolları alınır. Mevcut bulunulan güçlük alanında çocuğa iyi gelmeyen davranış ve yöntemlerin durdurulması; yerine daha işlevsel ve çocuğun ihtiyacına yönelik müdahalelerin yapılması hedeflenmektedir.

Destekleyici ve yardımcı müdahaleler, güçlük alanıyla ilgili tanı almış özel gereksinimli çocukların işlevselliğini ve fizikselliğini arttırabilmeyi öngören ve hedefleyen, ihtiyaca göre geliştirilmiş özel eğitim yöntemlerini içerir. Bu tür müdahalelerde destekleyici olması adına özel materyaller de kullanılabilir. Çocuğun, özel güçlük alanına rağmen gündelik işlevini sürdürebilmesi ve öğrenme alanıyla ilgili beklenen becerileri kazanabilmesi hedeflenir.