Temel ihtiyaç ve istekleri kökten değiştirerek insan yaşamında büyük dönüşümlere sebep olan yeni teknolojiler ders notlarından okuduğumuza göre yıllardır düşünürler tarafından eleştirildi. Bu değişime gelen eleştiriler daima olumsuz yönde olmadı, bazı düşünürler (örneğin McLuhan ve Innis) bu yenilikleri ve onlarla beraber gelen araçları üstün belirleyici konuma yerleştirdiler. 

Birey ve toplum yeniliklere maruz kalırken konu yalnızca felsefecilerin ve sosyologların merceğinde değildi. Dünden bugüne ister siyaset ister gerçek dışı öyküler olsun toplumsal her olay edebiyata da sirayet etmiştir. Dolayısıyla yeni teknolojiler ve değişen dünya edebiyatta hem yeni akımlar yaratmış hem de edebiyatçıların ilham perilerine rüzgar olmuştur.

Edebiyatın alt başlıklarında değerlendirilen, ancak edebiyattan öte olduğunu düşündüğüm, yeraltı edebiyatı da bu rüzgardan etkilenen yazı akımlarındandır. Kendi içinde bu akım "Ben özgürüm!" diyenlerin edebiyatı olarak tanımlanır. Akımın amacı ise dönemin yazarlarının söylemiyle dili zincirlerinden kurtarmaktır. Hal böyle olunca yeraltı edebiyatından bazı yazarların bugünün dünyasını taşlayan eserleri iletişim teknolojilerinin ve dijitalleşmenin salt gerçekliğini açık etmek de oldukça cesaretlidir. Yazarlar arasında az sayıda ama sert ve aykırı dil kullanımlarıyla sarsıcı eserler bulunuyor. 

Aralarında okuduklarım da olan bu eserlerden birkaçını değişen dünyaya ve topluma kafa yoranlar için derledim. Okurken hem makale dilinden uzak olması hem de tanrı bakış açısından uzak bir kurguda aktarılması nasıl bir dünyada yaşadığınızı hatırlatmak konusunda oldukça etkili olacaktır. Nerede olduğunuzu ve burasının nasıl bir yer olduğunu kavradığınızda ise bilinçaltınız bu bilgi ile farklı ihtimaller yaratmak için çalkalanmaya başlayacak. 

Yeraltından yeryüzü eleştirisi için birkaç öneri:

Gösteri Peygamberi - Chuck Palahniuk

Kitle iletişim araçlarından özellikle televizyon ve cep telefonunun toplumsal hayatı dönüştürdüğü üzerinde duran eser, bu yeni dünyada yabancılaşmanın, popüler kültür ve tüketim çılgınlığını vurguluyor. Palahniuk'un nüanslı anlatımı da değişimin parçaladığı bireyin yalnızlığını adeta etinize batırıyor. 

"Gösteri Peygamberi modern dünyanın ürkütücü çılgınlığına ilişkin karanlık bir taşlama; medya, şöhret ve pop kültürüne yönelik sivri dilli bir aşağılama..." Kitap iletişim kuramları ders notlarında bahsedilen gösteri ve gözetim toplumuna da işaret ediyor. Bu anlamda sosyal bilimler alanında çalışanlar için ufuk açıcı olabileceğine inanıyorum. 

Bilgi için iştahınızı kabartacak bazı alıntılar: -Spoiler değildir- 

• "Dışarıdaki dünyada televizyon denilen ruhlar insanları evlerinde
  ziyaret ediyor, dedi Adam.
  Ruhlar radyo tabir edilen şeyler vasıtasıyla insanlarla konuşuyormuş.
  Bir arada olmaktan nefret ettikleri ama yalnız kalmaktan da
  korktukları için insanlar telefon denilen bir alet kullanıyorlarmış."
• "Zamanımın büyük kısmını bir temizlik şirketi için çalışarak ge
  çiriyorum. Tam gün köle. Yarım gün tanrı."
• "Bir sonraki hafta cenaze ilanlarına bakıyorum; altı sütundan verilmiş
  ama hiçbir değeri olmayan haberler bunlar. Cenaze ilanlarına bakmak gerekiyor, yoksa olanların gerçek mi yoksa rüya mı olduğunu
  ayırt edemiyor insan.
  Anlamanızı beklemiyorum.
  Bu değişik bir eğlence anlayışı. Böyle bir kontrol gücüne sahip
  olmak insanı heyecanlandırıyor."
• "Aslında bu günlerde, şu kulaklıklı kablosuz telefonlardan biri
  çok işime yarardı. İnsanoğlunun sefaletine kulak vermeniz için bir
  çeşit Walkman."

Beyaz Zenciler - Ingvar Ambjörnsen

Eser toplumda sınıfsal ayrışmasının varlığının teknoloji ile ilintileyen, hatta benzeştiren yönüyle günümüze vurgu yapıyor. Televizyon dizilerinde ve ana akım medyada yer alan uyutan-oyalayan içeriklerin gerçek hayattaki yansımasının ne olduğuna ve bu yozlaşmanın nelere mal olduğuna taş atıyor. 

"Beyaz Zenciler, mahkûm edildiğimiz rezil, yoz televizyon dizilerine benzeyen hayatlardan; eğitim, kariyer, başarı ve benzeri cüce düşüncelerden nefret ederler.." Yeraltı edebiyatının ruhundan beslenen kitap, pop kültürün belirgin rol oynadığı toplumların özünde aykırı, marjinal ve kentiçi yoksul mahallelerde yaşayan grupların bulunduğundan bahseder. Bu kesimlerin yeni teknolojilere ulaşması ve değişen dünyaya adapte olması ise soru işareti olarak bırakılır. 

Kitap açıklamasında şu ifadeler yer alır: "Beyaz Zenciler gerçekten "düzen karşıtı"dırlar, tüm ideallere ve ideolojilere karşı ihanet içindedirler. Onlar toplum dışına atılmamışlardır, orada, "imkânsızın kıyısında öfkeli ve eğri bir hayat" yaşamayı seçmişlerdir..."

Azil - Hakan Günday

Teknolojinin insana ve hayata neler yaptığı ile ilgili oldukça çarpıcı bir eser, Deha ve Delilik Arasında Seyreden Bir Hayat... Yaşadığımız çağa kullanılan ve getirilen yeni teknolojilerin ışığında bir eleştirel söylem altyapısı hazırlayan Azil, "modern insanın "hiç"leşme sorunsalını" anlatıyor.

Yazarın sert mekansal ve dilsel sert geçişlerinin yanı sıra felsefi ve ideolojik ögeler de barındırıyor. Okuyucuya hem felsefi hem de edebi doyuruculuğu verecek kitaplardan..

Bilgi için iştahınızı kabartacak bazı alıntılar: -Spoiler değildir- 

• "Yemek yedim. Herkes gibi. Düşündüm. Kimsenin yapamayacağı gibi. İzledim. Yüksek zihnimden dökülen düşünceler şelalesini.
  Hayal ettiğim her şeyi yapabileceğimi anladım. Ancak bilgiye ihtiyacım vardı, Daha çok bilgiye. Ve daha çok."
• "Teknolojik gelişim, ilgilendiği ana konuydu. Çünkü teknoloji, insan davranışım, ahlakını, sosyoekonomik ilişkileri, geri dönüşü imkânsız kılacak biçimde değiştiriyordu."
• "...teknolojik gelişimin sonucu bilgi köleliğiydi. Sadece zihinsel gelişimin sonucunda düşünce çeşitliliği vardı ve herhangi bir esaret yoktu. Çünkü kaynak, insan zihniydi."