Günlerdir her gün binlerce yangın haberiyle uyanıyoruz ve endişe içerisinde olanlardan doğru şekilde haberdar olmaya çalışıyoruz. Eminim ki çoğumuzun gün içinde aklından düşmüyor ve aklımızdaki soruların cevabını arıyoruz. Bu sorulardan en önemlisi ekosistemin bu durumlardan ne kadar etkilendiği.
"Yangınlar, doğal yaşamın parçası olmasına rağmen kontrol edilemediğinde bölgedeki biyoçeşitliliğe zarar verecek boyutlara ulaşabilmektedir. 2019-2020 yaz döneminde Avustralya’da gerçekleşen yangınlar sonucu hepimiz, yangınların biyoçeşitliliğe olan etkisini daha iyi anlayabildik. Ülkemizde ise gerek coğrafi konumu gerekse bitki örtüsü sebebiyle yangınlar büyük bir risk faktörü olmaktadır. Özellikle yaz aylarında Ege ve Akdeniz bölgelerinde iklimin de etkisiyle Türkiye’nin akciğerleri dediğimiz ormanlarımızı kaybetme olasılığımız artmaktadır."
"Günümüzde betonlaşmanın artmasıyla ağaçlık alanların azalması, şehir hayatının karmaşası, iş hayatının stresi gibi çeşitli nedenlerle insanların doğa ile iç içe olan yerlere talepleri artmıştır. Doğal alanların içinde artan yapılaşma sonucunda çıkan yangınlar hem insanların yerleşim bölgelerine hem de ormanlık alanlara kolayca sıçrayıp büyük bir afete dönüşme potansiyeli taşır.
Yangınların ekosistemde meydana getirdiği durumlar; yangının açığa çıkardığı enerji, yangının süresi, yanan madde miktarı gibi etkenlere bağlı olarak değişir. Yangın sonrası gerçekleşen durumların derecesi ise yangın rejiminin özelliklerine ve ekosistemin direcine bağlıdır."
"Orman yangınları bölgede yaşayan hayvanları, bitki örtüsünü kısaca tüm orman ekosistemini etkiler. Bu etki bizlere çoğunlukla olumsuz yönleriyle yansıtılsa da yangın ekolojisi çalışmaları sonucu yangının etkilerinin bölgedeki hayvanların türüne, yangının şiddetine ve bitki örtüsüne bağlı olarak olumlu veya olumsuz yönde değişebileceği bilinmektedir. Örneğin yangın; otlak, çalı ve orman ekosistemlerinin yenilenmesinin ve gelişim döngüsünün devam ettirilmesinin doğal bir sebebiyken kontrolsüz hali başta bitkiler olmak üzere tüm canlı hayatına tehdit oluşturan bir hale gelir.
Dünya üzerinde mevcut birçok orman ekosisteminde, yangın sistemin ayrılmaz bir parçasını oluşturur. Afrika savanaları, Akdeniz makilikleri veya dünyanın birçok bölgesinde bulunan çam ormanlarının sürekliliği için düzenli olarak meydana gelen orman yangınlarına ihtiyaç vardır. Yangına bağımlı ekosistemler olarak adlandırılan bu ekosistemlerde, birçok tür mevcut yangın rejimine adapte olarak sistemdeki sürekliliğini korur.
Buradan anlayacağımız gibi aslında yangının etkileri yanan bölge ve ekosisteme göre değişiklik gösterebiliyor."
Yangınlar Hayvanları Nasıl Etkiler?
"Bildiğimiz gibi ormanlar hayvanların doğal yaşam alanıdır. Bu nedenle yangınlarda gerçekleşen durumlara karşı birtakım tepkiler ve savunma mekanizmaları geliştirebilirler. Yangının homojenliği, büyüklüğü, derinliği ve süresine de bağlı olarak hızlı koşan, sıçrayabilen özelliklere sahip hayvanlar diğer hayvanlara oranla daha fazla hareket kabiliyetine sahip olduklarından daha az zarar görebilirler. Hayvanların tepkileri yangının şiddeti, yayılma oranı ve büyüklüğüne göre değişebilmektedir.
Yangınların olumlu sayılan etkilerinden biri odunsu orman tabakasını temizleyerek yeni ve sulu filizlere daha fazla yer açılmasıdır. Tahmin edildiği üzere hayvanlar beslenmek için bu taze filizleri tercih ederler. Ayrıca taze ve gür çalılar birçok böceğe ev sahipliği yaparak çeşitli böcekçil kuşların ve böcekleri besin olarak kullanan diğer hayvanların besin kaynağını oluştururlar."
Özellikle de biyolojik çeşitliliği sağlayan arıların yangın sonrası rolü de büyük. Zira arılar, çiçekler arasında dolaşırken gerçekleştirdikleri tozlaşma ile bitkilerin üremesini ve çeşitliliğini sağlıyorlar. Tozlaşma olarak adlandırılan bu sürecin %80’i bal arısı ve diğer yaban arıları tarafından gerçekleştiriliyor. Arılar, diğer böcek türleriyle birlikte biyolojik çeşitliliğin devamını sağlıyorlar. Bir başka deyişle arıların olmadığı bir dünya düşünmek mümkün değil. Ama maalesef ki gerek tarım sektöründe kullanılan pestisit, gerekse iklim değişikliği sebebiyle yok olmakla karşı karşıya.
Yangınlar Toprağı, Suyu, Havayı Nasıl Etkiler?
"Yangınlar orman örtüsünü uzaklaştırarak toprağı örtüsüz bırakır. Erozyon oluşumuna yol açan bu durumun yanı sıra toprak, doğrudan yağmura maruz kalarak kimyasal ve fiziksel çözünmeler ile toprağın doğal yapısı bozulur. Kalsiyum, potasyum ve fosfor gibi maddeler artarken organik maddeler azalır. Topraktaki iyonik maddelerin değişimileri vejetasyon üzerinde etkilidir.
Toprağın yapısının farklılaşması bitki örtüsünde büyük değişiklikler meydana getirir. Bitki türlerinde ve organik maddelerin miktarında farklılıklar ortaya çıkar. Bunun sonucu olarak bölgeye gelen hayvan türleri değişebilir. Örneğin yangın sonucu herhangi bir hayvanın beslenme, barınma gibi temel ihtiyaçlarını karşılayan bitki türlerinin azalması veya yok olması, o hayvanlar arasında rekabete yol açar. Beslenme ve barınma sıkıntısının da etkisiyle hayvan türünün bölgeden göç etmesine neden olabilir."
"Canlılar için en önemli elementlerden biri karbondur. Karbonun fotosentez, solunum gibi pek çok olayda canlılar arasında hareket etmesi karbon döngüsü olarak adlandırılır. Karbonun büyük bir kısmı atmosferde karbondioksit olarak bulunduğundan orman yangınları sonucu organik maddelerin ve bitkilerin de yanmasıyla atmosferdeki karbondioksit oranında artma görülebilir. Aynı zamanda yanmış vejetasyon bir süre daha ayrışmaya ve karbon çıkarmaya devam eder. Bunlar gibi nedenlerden dolayı orman yangınları, karbon döngüsü üzerinden iklim değişikliklerinde etkiye sahiptir.
Küresel ısınmanın yarattığı iklim değişiklerinin etkisiyle; hava sıcaklıklarının artması, yağışların azalması, kuraklık sorununun ortaya çıkması orman yangınları için doğal döngünün bozulmasına sebep olmuştur. Su kaynaklarımızı, ormanlarımızı, hayvanları, bitki örtülerini kısaca tüm canlıları ve gezegenimizi kontrolsüz orman yangınlarından ve sebep olduğu çeşitli olumsuz etkilerden korumak için birtakım önlemler alabiliriz. Bu amaç doğrultusunda gölet, akarsu, baraj gibi önemli su havzalarında yangın risk haritaları oluşturabilir, yangınların daha az çıktığı bilinen yapraklı ağaç türlerinin dikimi arttırılabilir ve birlikte kullanıldığında tampon görevi gören yapraklı ve diken yapraklı ağaç türlerine birlikte yer verebiliriz. Toplum bilinci oluşturarak, doğayı tanıyan ve doğayla uyum içinde yaşayan nesiller ile orman yangınlarının bahsettiğimiz olumsuz etkilerinden bölgenin faunasını, florasını, toprağını, havasını ve su kaynaklarını koruyabiliriz."
Yorum Bırakın