Edebiyat ve Dil

 

Dil temel iletişim aracı olarak görülmekle beraber insanın hayatta kalabilmesini sağlayan bir araçtır. Karmaşık düşünceleri ve duyguları ifade etmeyi sağlar. İnsanlar, sosyal bireyler olduklarından dolayı iletişimde bulunmak, hareket halinde olmak durumundadırlar. Bu noktada dil, farklı kültürler ve yaşam biçimleri meydana çıkartır. Farklı kültürler tarafından ortaya çıkan farklı lisanlar çeşitli sebeplerle birbirlerinden etkilenebilir. Bir toplumun yaşadığı politik, sosyal,  entelektüel olaylardan dil de etkilenir. Yeni kelimeler, yeni söz dizileri toplum tarafından tercih edilebilir. Bunun yanında edebiyat kavramı da dil olgusunun etkisinde gelişmiş söz sanatı olarak nitelendirilebilir.

 

  Dil birçok yönden toplumu etkiler. Bu etki iyi veya kötü manada karşımıza çıkabilir. Dilin sağladığı pozitif etkilerden birisi, örneğin, bir dilin ürettiği bir tabir dünya genelinde kabul gördüğünde, dilin kullanıldığı toplum ön plana çıkar bu da çeşitli şekillerde toplumu iyi yönden etkileyebilir. Sosyal açıdan bakıldığında, bu yeni tabiri öğrenen insanlar bu dilin diğer ögelerini de merak edip, bilgi almak isteyebilirler. Bu durum toplumun itibarı bakımından önemlidir. Dil toplumun kalıcı olmasını sağlar, kendi dili olmayan bir toplum ile kendi diline sahip bir toplumun farklılıklarını ele alalım. Kendisine has bir dili olmayan toplumda kültürel olarak özgün olmayan şeyler görebiliriz ki bu da toplumun kalıcılığına zarar verebilir. Ancak, kendi dili olan bir toplumun oluşturduğu kültürel davranış biçimi sonraki nesillere kendi değerlerini taşıyabilir.

 

Pozitif etkilerin yanı sıra, dilin beraberinde farklılıkları getirir ve bu farklılıklar dilin kelime dağarcığı veya yapısına göre farklı konuşma şekilleri oluşturur. İki farklı dili konuşan iki insanı örnek olarak alalım, bu iki kişi arasında bazı kelimelerin anlamlarının farklı olduğunu veya birisinin kullandığı dilden çıkan bir kelime bir anlama sahipken, diğer dildeki kelime bir anlama sahip olmayabilir. Bu farklılık, çeşitlilik yaratır. Çeşitlilik ise tartışmayı. Lehçeler bundan kaynaklı olarak, bölgeden bölgeye farklılık gösterirken, dildeki herhangi bir kelime farklı lehçeler yüzünden farklı anlamlara sahip olabilir. 

 

Edebiyata gelince, değişen dil yapısıyla beraber, toplum içerisinde edebiyat dalına bakış açısı da değişir. Dönemlere göre farklılık gösteren edebiyat dönemleri, toplumun o zamanda içinde bulunduğu sosyal, ekonomik, politik durumlardan bağımsız düşünülmemekle birlikte, dildeki değişimde toplumun edebi hayatına etki edebilir. Türk toplumu tarihsel süreçte uzun bir yere sahip olduğundan, dildeki farklılıkları gözlemlemek için bize bir ışık olabilir. Yüzyıllarca monarşi sisteminde hayat bulmuş bir türk toplumunun oluşturduğu bir edebiyat dönemiyle, Kurtuluş Savaşı sonrası demokrasi ile yönetilmeye başlayan türk toplumunun edebiyat dönemi şüphesiz farklıdır. Kültür olarak olmasa da, dil kullanımdaki farklı, çevresel etkenler ve zaman periyotları ve bu periyotlarda vuku bulan olaylar, dille beraber edebiyatı da bir değişime itmiştir. Bu değişim beraberinde gruplaşmaları meydana getirebilir. Azınlık bu değişimi kabul etmeyip, kendi zihin yapısındaki dil olgusuyla hareket edebilir. Ki bu durumdan çatışmalar, anlaşmazlıklar meydana gelebilir.

 

 Edebiyat ve dil birbirleriyle fazlasıyla bağlıdır. Birisi olmadan diğerinden söz etmek pek mümkün olmayabilir. Dilin insanlar üzerindeki etkileri hem bireysel hem de toplumsal olarak gözlemlenebilir. Bir toplumun değişimi dil üzerinden gözlemlenebilirken, yine aynı şekilde bireysel olarak bir insanın kendi içindeki değişimi de dil sayesinde olabilir. Örneğin, hayatlarında farklı ülkelerde yaşamış, farklı diller görmüş insanların düşünceleri ve duyguları, içlerinde bulunduğu dil yüzünden etkilenebilir. Diğer taraftan, edebiyat ise dili bir araç olarak kullanarak, dönemin toplum yapısını, sanat anlayışını, dil kullanımı görmemizi sağlar. Tam da bu noktada edebiyat ve dil birbirinden bağımsız düşünülemez keza dil olmadan edebiyat var olamaz.