Göbekli Tepe, Türkiye'nin Şanlıurfa il merkezinin 18 km kuzeydoğusunda, Haliliye ilçesine bağlı Örencik köyü yakınlarında yer alan, dünyanın bilinen en eski kült yapılar topluluğudur. Bazı popüler kaynaklarda "tarihin sıfır noktası" nitelendirmesiyle de anılır. Buradaki kazılarda çıkartılan bazı heykel ve taşlar, Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi'nde sergilenmektedir. Bu yapıların ortak özelliği, T biçimindeki 10-12 dikilitaşın yuvarlak planda dizilmiş, aralarının ise taş duvarla örülmüş olmasıdır. Bu yapının merkezinde daha yüksek boyda iki dikilitaş, karşılıklı olarak yerleştirilmiştir. Bu dikilitaşların çoğu üzerinde insan, el ve kol, çeşitli hayvan ve soyut semboller, kabartılarak veya oyularak betimlenmiştir.

   Buradaki kült yapıların tarım ve hayvancılığa yakın olan son avcı grupları tarafından inşa edilmiş olduğu anlaşılmaktadır. Bu durumda bölgenin en erken kullanımının Çanak Çömleksiz Neolitik Çağ'a, yani günümüzden en az 11.600 yıl öncesine dayandığı ileri sürülmektedir.

   Peki o zaman Göbekli Tepe'nin asıl önemine geliyoruz. 

   MÖ 10.000 den itibaren avcı toplayıcılıktan tarıma dayalı yerleşik yaşama geçildi. Tarımın sağladığı gıda fazlası insanların yiyecek aramak dışında da zaman geçirmesine imkan sağladı. Kültürel yaşama girme ve ticareti yönetme özgürlüğüne giren insanların bir arada yaşamasını sağlayayacak otarite gerekliliğiyle beraber din ortaya çıktı. Kısacası tarım devrimi yerleşik yaşamı, yerleşik yaşam ise dinin oluşmasını sağladı. Öyle ki tarım devrimi bir anda meydana gelmedi. MÖ 10.000 den başlayan beş bin yıllık süreç içinde Bereketli Hilal'den başlayarak tüm dünyaya yayıldı. Dikkat ettiyseniz Göbekli Tepe tarım devriminden bin yıl önce inşa edilmiş. Bu demek oluyor ki insanlar yerleşik hayata geçmeden önce böyle bir yapı inşa etme gereği duymuşlar. Bu bizim yerleşik hayatın dini doğurduğu tezini çürüten bir bulgu. Tabi aklınıza "belki yerleşik hayata bu bölgede daha önce geçilmiştir" düşüncesi gelebilir. Ancak kalıntılar bir yerleşik hayatın olmadığı yönünde. Yani bu yapı bir sığınak veya dini amaçla yapılmış bir tapınak. Bu konuda tartışmalar sürse de genel kanı tapınak olduğu yönünde. 

"Var olan kalıntıların neredeyse hepsinin vahşi avlara ait olması, Göbekli Tepe'de yaşayan insanların henüz hayvanları evcilleştirmediğini ve tarıma başlamadığını gösteriyor."  Joris Peters

   Kronolojiyi daha iyi anlamanız için dünyanın bilinen en eski uygarlığı olan Sümerler MÖ 4000 yıllarında ortaya çıktı. Mısır Piramidleri ise MÖ 2500 yıllarında yapıldı. Bu demek oluyor ki Göbekli Tepe Sümerler'den yaklaşık 6000 yıl, Piramidler'den ise 8000 yıl önce yapıldı. Bu gerçek Neolotik Çağ insanlarına bakış açısını tamamen değiştirdi. Genellikle avcı-toplayıcıların sanat gibi unsurlardan uzak olduğu, büyük yapılar inşa edemeyecek düzeyde olan insan grupları olduğu düşünülmekteydi. Benzer şekilde, avcı-toplayıcılarda karmaşık sembol sistemlerinin bulunmadığı, sosyal hiyerarşilerin henüz netleşmediği, görev dağılımının çok kısıtlı olarak yapılabildiği düşünülüyordu. 12000 yıl öncesinde bu denli büyük ve karmaşık yapılar inşa edilebiliyorsa ve ibadet alanı insanlık tarafından tasarlanıp meydana getirilebiliyorsa bu tarih 12000 yıldan da öncesine dayanıyor olabilir. Tarım ve avcılığın yerleşik hayata geçişi sağladığı görüşüne bakacak olursak Göbeklitepe insanlığın tarım için mi yoksa ibadet için mi yerleşik hayata geçtiği sorusunu da zihinlerde doğuruyor.

  Göbeklitepe hakkında bir diğer şaşkınlık verici iddia ise bu yapının insan eliyle nasıl yapıldıysa aynı şekilde örtülmesi… Yani, inşa eden atalarımız bu yapıyı bir şekilde kapatıp gizlemiş. Yapılmasından yaklaşık 1000 yıl sonra Göbeklitepe, insan eliyle kasıtlı olarak toprakla örtülmüş. Bu iddia, yerdeki toprak tabakasının doğal yolla değil insan eliyle nakledilmiş ve düzeltilmiş olduğu bulguları tarafından kuvvetleniyor.

  Yapılan hayvan çizimlerinin anlamları, organize olmayı nasıl başardıkları, yapıyı inşa etmekteki motivasyonları hala gizemini koruyan sorulardan bazıları. MÖ 8000 yılı civarında işlevini yitirmeye başlayan ve toprak altında keşfedilmeyi bekleyen Göbekli Tepe üzerinde araştırmalar hala devam ediyor. İnsanlığın en eski yerleşim yerinin bizim topraklarımızda olması heyecanımızı ve merakımızı daha da arttırıyor.