Her tarafı ‘kızıl’ olan bir ülkeyi adında ‘beyaz’ geçen bir kitapla eleştirmek... 𝐒𝐚𝐟 𝐂𝐞𝐧𝐠𝐢𝐳 𝐀𝐲𝐭𝐦𝐚𝐭𝐨𝐯 𝐤𝐚𝐥𝐢𝐭𝐞𝐬𝐢... Bilindiği üzere beyaz renk saflığı, temizliği temsil etmektedir. Bunun yanına bir de ‘gemi’ kelimesini ekler yazar. Bu gemi herkesin bir gün geleceğine inandığı o gemidir. İçinde ‘umut’ vardır. İşte daha kitabın kapağını açmadan Sovyet rejimini böyle eleştirir Aytmatov.

Bozkırın ortasındaki bir coğrafyaya, bir grup insanın yaşamına konuk oluruz bu eserde. Fakirlik vardır, açlık vardır, sefalet vardır; totaliter rejimin baskısı vardır. Her şey bir çocuğun gözünden anlatılır. Bu çocuk kitabın baş karakteridir ama adı bile yoktur. Belki bu çocuk herkestir, temsil ettiği değerler vardır, bu yüzden adının bir önemi yoktur. Önemli olan yaşadıklarıdır. Çocuk dağın başındadır ama umutla o gemiyi bekler, oyuna çevirmiştir bunu, alır dürbününü uzun uzun geçmesini beklediği beyaz gemiyi izler. Çünkü beklediği bir şey vardır. 

Bunun dışında kitabın belirgin olarak bir iyi, bir kötü kişisi vardır. Kötü kişinin adı Orozkul’dur. İçkicidir, küfürbazdır, hiçbir işe yaramayan sürekli kötülük çıkaran bir adamdır. İsmi rastgele bir isim değildir. Manası Rus’a kul olan, kulluk eden anlamındadır. Bu kişi Aytmatov’un gözünde Sovyet rejimidir. İyi kişinin adı ise Mümin’dir. İnanan, inançlı anlamına gelir. İyiliksever bir insandır, sürekli Orozkul ile çatışma halindedir, çocuğu koruyup kollama görevini üstlenmiştir. 

Kitap yer yer destansı bir anlatıma da sahiptir. Mitolojik ögeler önemli bir yer tutar. ‘Maral Ana’ adındaki bir geyik başlıca işlenen bir konudur. Soyun buradan geldiğine inanılır ve kitapta bir bölümde bununla ilgili kısa bir hikaye anlatılır. Bunun dışında Aytmatov bozkırı, dağı, taşı, toprağı öyle bir anlatır ki kalemiyle yüreğini ısıtır insanın. Bulutlarda yürütür,  gölde serinletir, dağın başında sessizce dinlendirir bizi. En çok umudu anlatır, pes etmemeyi, kaybetmemeyi, mücadeleyi aşılar bize. 

Kısa bir eserdir, roman diyemeyiz belki uzun öykü doğru bir tabir olabilir. Karakter gelişimleri tam oturmadan biter eser. Daha uzun olsun isterdim. Ayrıca kitabın sonunun birçok insanı pek mutlu etmeyeceğini düşünüyorum ancak son bölümde yazar bu durumla ilgili gelen eleştiriler için bir açıklama yapmış. Eğer Cengiz Aytmatov’dan daha önce hiç eser okumamışsanız bu eser uygundur.

Keyifli okumalar, kitapla kalın.