Gelişen teknoloji ile beraber hayatımıza yeni yeni kavramlar girmektedir. NFT, kripto para, Metaverse, VR Gözlükler ve daha nicesi.. Bununla birlikte dijital dünyada artık gelenekselleşen hemen hemen çoğumuzun ilk göz ağrısı olan Facebook, Instagram, X(Twitter) gibi sosyal medya uygulamaları da farklı seviyelere gelmiş durumda. Hayatımızda hatırı sayılır yer alması, günden güne kendini iyileştirmesi, sosyal hayatlarımızı büyük ölçüde etkilemesi bıraktığımız ayak izinin dijitalleşmesi hususunda su götürmez bir gerçektir. Bu bağlamda, "öldükten sonra dijital varlıklarımıza ne olacak?" sorusu nihayetinde gündeme gelmektedir.

Konunun ilgimi cezbetmesiyle birlikte hukuki boyutunun bulunması alanımı da ilgilendirdiği için araştırma gereği duydum. Yaptığım araştırma sonucunda bu temanın bebek adımlarıyla gündeme geldiği, yazılı kaynağın nispeten daha az olması ile niş bir konu olduğu sonucuna vardım. Dikkat çekici bir konu olmasına karşın hukuk dünyasının eksik ve tecrübesiz, bizlerin ise bilgisiz olması da cabası.

2004 yılında hayatımıza giren Facebook ile hesapların mirasa konu olması şimdilerde artmaya başlamakta ve bu durum doğal olarak bazı problemleri de beraberinde getirmektedir. Fotoğraflarımızı koyup hayatımızdan kesitler çekerek reels adıyla sunma, bloglara yazdığımız, tablolara çizdiğimiz ilgi alanlarımızı daha çok göz önünde tutma gitgide insanların daha da özelleşmesini sağlamaktadır. Bu bağlamda biz faniler öldükten sonra ürettiğimiz, konuştuğumuz, yayınladığımız şeylere ulaşılması ürkütücü olmasının yanı sıra akıbeti konusunda da meraklandırmaktadır.

Bahsedilen özel veriler haricinde maddi varlıklarımızı sakladığımız iCloud gibi bulut veri sağlayıcılarında da aynı durum sözkonusu. Üstelik artık "influencer" mesleğinin de revaçta olmasıyla birlikte maddi gelir birçok insan tarafından sosyal medya hesaplarından kolayca sağlanabiliyor. 

Peki,  kişisel verilerin korunması, özel hayatın gizliliği, iletişimin gizliliği hususundaki haklarımız bu tartışmanın neresinde, üstelik bu derece anayasal güvence sağlayan hakların ihlali söz konusuyken? Vaziyeti hâl böyle olunca dijital miras kavramının dava konusu olması kaçınılmaz olur.

Emsal olarak Almanya'da Facebook hesabı açıp aktif şekilde kullanan bir genç kız metro durağında ölü olarak bulunmuştur. Ailesi ölüm nedeninin tespiti için hesabında önemli bilgiler olabileceğini düşünerek kızlarının hesabına ait şifrelerin kendilerine verilmesini talep etmişlerdir. Facebook anı hesap olması nedeniyle bu talebi reddetmiştir. Uzun bir dava süreci ve Facebook'un şiddetle hesabı vermemesinin ardından Alman Federal Mahkemesi ailenin gerekçelerini haklı bularak hesabın miras yoluyla intikal edeceğinden bahisle aileye devrine karar vermiştir.

 Yukarıda bahsi geçen Facebook'un bizlere sağladığı anı hesap kavramını açıklamak lazım gelir. Facebook, bizlere hesabımıza mirasçı atama şansı tanımaktadır. Fakat böyle bir işlemin hukuki karşılığı bulunmamaktadır. Şayet mirasçı belirlemediğiniz takdirde ve herhangi biri vefatınızı Facebook'a bildirdiği suretle hesabınız bir anıt hesap olarak kalıcılığını sürdürür. Bir diğer meta uygulaması olan Instagram için böyle bir durum söz konusu değil. Vefatınızın resmi belgesi sunulsa dahi instagram verilerinizi paylaşmıyor fakat hesabın kalıcığı devam ediyor. Bu resmi belgeyi sunduktan sonra doğal olarak instagrama, içeriklerinizi platformda kendi uygun gördüğü şekilde kullanma hakkını da vermiş oluyorsunuz. 

Teknoloji devlerinden biri olan Microsoft hesabınıza mirasçı atama aracı sağlamasa da veri paylaşılması için mahkeme kararı talep ediyor. Bunun dışında 14.12.2021 tarihinde getirilen sürüm ile iOS 15.2, iPadOS 15.2 ve macOS 12.1 sürümlerinden başlamak üzere Apple Kimliğiniz için vâris ekleyebilirsiniz. Dilerseniz sizler de aşağıdaki linkten izlenceyi takip ederek bilgisayarınız veya telefonunuz için varis atayabilirsiniz.

https://cutt.ly/YwZDViDE

Sosyal medyayı kişisel anı biriktirmek, iletişim kurmak için kullananlar dışında durum 'ınfluencer' mesleğini icra edenler için de karmaşık. Sosyal medyayı reklam amacıyla kullanıp, paylaştıkları içeriklerle ciddi manada gelir elde eden influencerların hesaplarının maddi varlık teşkil ettikleri tartışmasız bir gerçektir. Bu bağlamda kendileri öldükten sonra bile hesapları etkileşim almaya ve bu sayede malvarlığı doğmaya devam edecektir. Bundan ötürü hesaplarının mirasçılara intikal etmemesi büyük sorunlara yol açacaktır. Bu durum sadece influencerlarla sınırlı kalmayıp sosyal medya üzerinden mağaza, butik açarak gelir elde eden, sanat eseri paylaşan ya da içerik üreterek maddi kazanç sağlayan kişiler için de geçerlidir. Bu kapsamda bahsi geçen şahıslar için kişilik haklarının (özel hayatın gizliliği, iletişim gizliliği, kvk)  korunması daha da güçleşmektedir. 

Demem o ki nevi şahsına münhasır olan bu konunun farklı hukuk sistemlerinde tartışmalı olmasıyla ve herhangi bir düzenleme bulunmamasıyla beraber çok yeni ve gelişime açık olduğu aşikardır. Bu dünyada fani olduğumuzu kabul edersek ölmeden önce vasiyetnamenize bir madde eklemek veyahut 'ne olursa olsun..' demek ise size kalmış..:) 

 KAYNAKÇA

 
 İNCE AKMAN Nurten, 2018. ‘’Mirasbırakanın Dijital Bilgilerinin Mirasçılara Geçişi: Dijital Tereke’’ İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi
 
 TAKSİ DEVECİYAN, MERİ; KORAY ALAY, HAZAL "Sürdürülebilirlik Bağlamında Dijital Miras Kavramı" Vizyoner Dergisi 2022
 
 İLERİ Çiğdem. ‘’Dijital Miras-Alman Federal Mahkemesinin Facebook Kararı Üzerine Bir İnceleme’’ TBB Dergisi 2020
 
 MARAŞLI DİNÇ Yasemin, 2019. ‘’Ölümden Sonra Sosyal Medya Hesaplarının Hukuki Akıbeti: Dijital Miras’’ TBB Dergisi (142)
 
 https://www.ozgunlaw.com/makaleler/hukuk-sistemlerinde-dijital-miras-867  adresinden alındı. 30.01.2024