David Mamet’ten Sinema Dersleri

Bu yazımda, ABD’li senarist-yönetmen David Mamet’in "Film Yönetmek Üzerine" kitabından alıntılar paylaşacağım. "Bu kitap, 1987 güzünde Kolombiya Üniversitesi Sinema Okulunda yaptığım bir dizi konuşmadan oluşmuştur." cümlesiyle başlayan kitap, bizlere çok güzel örnekler verirken yaratıcı zekamızı çalışmaya teşvik ederek daha rahat anlamamızı sağlıyor. Sinemaya ilgisi olan herkesin mutlaka okuması gerektiğini düşünüyorum.

Öykü Anlatma

"Kamerayı nereye koymalıyım? Oyunculara ne demem gerekiyor? Sahne neyi anlatıyor? soruları, yönetmenin yanıtlaması gereken asıl sorulardır." "İzleyicinin o an da anlattıklarının, öykü için neden önemli olduğunu kestirmesi önemli değildir. Yalnızca öyküyü anlatmak önemlidir. Bırakın izleyici şaşırsın." "Bu ülkede neredeyse hiç kimse 'Nasıl senaryo yazılır?' hiç bilmez. Neredeyse senaryoların hemen hepsi filmleştirilemeyecek öğeleri içerir. ‘Nick, otuzlarında, alışılmışın dışında sezgi gücü olan genç bir adam.’ Bunu filmleştiremezsiniz. Nasıl filmleştirebilirsiniz ki? ‘Jadie, otuz saattir bankta oturan havai bir ciks.’ Nasıl yapabilirsiniz? Görsel ya da sözel anlatı olmazsa yapamazsınız." "Düşte olduğu gibi iyi bir film, kahramanın yaptıklarını kaydetmekten kendini kurtarmış olandır. Filmlerle ilgilenenlere büyük bir bilgi hazinesi olan psikanalizle ilgili kitaplar okumalarını tavsiye ederim."

Kamera Nerede Durmalı? Bir Filmin İnşası

"Eğer aklınıza hiçbir şey gelmiyor ya da anlatmakta güçlük çekiyorsanız yalnızca yanınızda oturan birine öyküyü anlatırken kendinizi dinlemeniz yeterli." "Eğer öykü profesörün saygısını kazanmak isteyen biri ile ilgili ise profesörün protez kolu olup olmadığı önemli değildir." "Stanislavsky’nin söylediği gibi cliché olduğunu düşündüğümüz şeylerden utanç duymamalıyız." "Peki izleyicinin ilgisini nasıl sürekli kılabiliriz? Tabii ki daha fazla bilgi vererek değil, tam tersine bilgi vermeyerek öykünün gelişmesi ve bütünlüğü açısından engel oluşturmayacak tüm bilgiyi saklayarak." "Erkek, kadına ‘Ne kadar güzel bir elbise’. der. Hiçbir zaman ‘Altı haftadır cinsel ilişkiye girmedim.’ demez."

Karşı-Kültürel Mimar ve Dramatik Yapı

"Öpüştükleri zaman filmin bittiğini nereden anlarız? Çünkü film, kızı bir türlü elde edemeyen oğlanı konu almaktadır. Başta ortaya atılan sorunun çözümü, öykünün sonunu oluşturur. Sahnenin de bittiği zamanı bu sayede anlarız, öyle değil mi?" "Öykü anlatmak isterseniz, önce biraz insan algılaması hakkında fikir sahibi olmanız gerekir. Tıpkı bina çatısının nasıl yapıldığını öğrenmek istediğinizde yer çekiminin ve yağışın etkileri hakkında biraz bilgi sahibi olmanın iyi fikir olduğunu bildiğimiz gibi. Vermont’a gelip, sivri tepeli çatı inşa ederseniz kar rahatlıkla bozulur. Çatıyı düz yaparsanız, karın ağırlığı yüzünden çatı çöker. 1960’lı yıllarda karşı-kültürel mimariden pek çok örneğin başına bu gelmişti. Sahne sanatçısı şöyle diyor: ’On milyon yıldır insanların öykü dinleme isteğinin bir nedeni olmalı. Ama bundan bana ne! Benim nasıl olsa söyleyecek bir şeyim var.’ Film dünyası, yozlaşma çemberi içinde sıkışmış durumda çünkü pusulası olmayan insanlar, bu dünyayı yönetmekte. Bu baskıya karşı yapabileceğiniz tek şey ise doğruyu söylemektir."

Yönetmenin Görevleri, Aktörlere Ne Demeli? Kamerayı Nereye Koymalı?

"Oyunculuk ile diyalog aynı potadadır. Oyunculukta olduğu gibi, diyaloğun amacı çekim listesindeki gevşek yerleri düzeltmek değildir. Diyaloğun amacı, ‘karakter’ ile ilgili bilgi vermek de değildir. İnsanların konuşma nedeni, sadece istediklerini elde edebilmektir. Filmlerde ya da sokakta kendini anlatan insanlar size yalan söylemektedirler. Fark şudur: Kötü bir filmde adam 'Selam Jo, bu akşam senin evine geleceğim; çünkü benden borç olarak aldığın paraya ihtiyacım var.' der. İyi filmde ise 'Dün hangi cehennemdeydin?' der." "Aslında iyi bir filme diyalog gerekli değildir. Bu nedenle her zaman sessiz film yapmaya çalışmalısınız. Yoksa Amerikan film endüstrisinin başına gelen, sizin de başınıza gelir. Çekim listesi yapmak yerine, öğrenciyi ayağa kaldırıp 'Bu, Mr.Smith değil mi? Sanırım ona kararını değiştirteceğim.' şeklinde konuşturduğunuz zaman, Amerikan film endüstrisinin sesli çekimden sonra yaptığını yapmış olursunuz ve o zamandan beri daha da kötü işler çıkarmıştır."