1600'lü yılların başında etkisini hissettirmeye başlamış olan Barok akımı, yüzyıldan fazla bir süre boyunca etkin kaldı. Günümüzde dahi çokça saygı duyulan ustaların eser verdiği dönem olan Barok, resimde yeni tekniklerin keşfedilmesi açısından da çok önemli bir dönemdir. Ancak Barok sanatı daha detaylı incelemeden önce, dönemin şartlarını bilmek ve Barok'u bu bilgiler ışığında yorumlamak gerekir. [caption id="attachment_170465" align="aligncenter" width="1280"] Aziz Ignatius'un Yükselmesi, 1691-1694, 17x36 m, Roma, St. Ignazio Kilisesi tavan freski[/caption] Barok sanat, Rönesans'ı takip eden bir akım olarak ortaya çıktı. Barok adı bu döneme 1800'lü yılların eleştirmenleri tarafından aşağılama amacı ile verildi. Akımın ismi düzensiz, biçimsiz anlamına gelen barroco kelimesinden türedi. Eleştirmenler üslubun ve biçimlerin düzensizliğini bu deyişle eleştirip aşağıladılar. Ancak Barok'un amacı tam da bu hareketliliği yansıtmaktı. Zira dönem sanatçıları Geç Rönesans ve Maniyerizm'in getirdiği yapaylıktan sıkılmışlardı. Bu sebeple farklı ifade yolları aramaya giriştiler. Günlük hayattan sahneler ve her birinin ifadesinin üzerinde detayla çalışılmış figürleri alabildiğine dramatik bir havada tuvale aktardılar. Barok dönemde resimlerin konusu da ciddi bir değişime uğradı. Reform hareketinin güçlendiği bu dönemde, kimi sanatçılar kilise için çalışmayı sürdürdüler ve tıpkı Rönesans'ta olduğu gibi dini temaların ağırlıkta olduğu işler yaptılar. Bu şekilde Karşı-Reform hareketine hizmet eden ressamlar zaman zaman resimlerinde mitolojik temalara da yer veriyorlardı. Kilise, hakimiyetini sürdürmek için sanata fazlaca bel bağlamış haldeydi. Ancak bu konuda sanata güvenen yalnızca kilise değildi. Orta sınıfın ticaret sayesinde yükselmeye başladığı dönemde, soylu sınıfı da gücünü kaybetme tehlikesi içindeydi. Papalığın dahi sorgulandığı bir zamanda kimse kendini güvende sayamazdı. Böylece portre resmi Barok dönemde ciddi bir gelişim gösterdi. Bu portrelerde ressamlar yönetici ve soylu sınıfını, tüm güçlerini ortaya koyacak pozlarda resmettiler. Karşılığında ise saraylara atanarak ve bu zümreden bolca sipariş alarak kendilerini güvenceye almış oldular. [caption id="attachment_170466" align="alignright" width="279"] Reform hareketinin öncüsü Martin Luther[/caption] Barok sanat, dünyanın birçok yerinde etkin oldu ancak her bölgede ufak değişikliklere uğradı. Barok sanatın çıkış noktası İtalya olmakla birlikte; Almanya, Fransa ve Hollanda da Barok tarzda eserler üreten büyük sanatçılar çıkardı. Bu sanatçılar ülkeler arasında seyahat ederek birbirlerinden etkilendiler  ve Barok üslubunu geliştirdiler.

İtalya'da Barok Sanat

Reform hareketinin başladığı dönemlerde Roma, Katolik mezhebin kalbi konumundaydı. Siyasi olarak oldukça kritik bir konumda olan şehir, Reform'dan etkilenmemek için halkı kiliseye bağlı tutmaya çalışıyordu. Reform'un güçlenip etkin hale gelmemesi için kiliseler göz alıcı tavan freskleri ile bezenip yenileniyor, bu sırada yeni ve oldukça gösterişli kiliselerin de inşası devam ediyordu. Tüm bu süreç Roma'da ciddi bir sanatçı ihtiyacı doğurdu. Her biri büyük özen isteyen tavan resimleri, Papa'nın gücünü gösteren tablolar ve dini duygulara hitap eden heykeller sanatçılar için bir istihdam kapısı oldu. [caption id="attachment_170467" align="aligncenter" width="640"] Papa Innocent X'un Portresi, Diego Velazquez, 1650[/caption] Aynı dönemde Avrupa'nın farklı ülkelerinden de birçok sanatçı Roma'ya gözlemde bulunmaya geliyordu. Maniyerizm son günlerini yaşarken Yüksek Rönesans'ın ustaları Avrupa'nın diğer ülkelerinde hala büyük ilgi görüyordu. Üstelik Maniyerizm'in yapaylığının yanında antik dünyanın güzellik idealleri de yeniden revaçtaydı. Michalengelo ve Tiziano da yeni çağın sanatçılarının gözde isimlerindi. Bu dönemin gözde isimleri ise kuşkusuz Caravaggio ile Bernini idi. Bu iki isim içinden özellikle Caravaggio, kendi döneminde çok etkili olmasının yanında kendinden sonraki nesillerin resim anlayışını da ciddi şekilde değiştirecekti.

Caravaggio (Michalengelo Merisi)

[caption id="attachment_170468" align="alignright" width="220"] Caravaggio (Michelangelo Merisi) Ressam, doğduğu yer olan Caravaggio ismi ile ünlenir.[/caption] 1571 ile 1610 yılları arasında yaşayan sanatçı, Rönesans ressamı Titian(Tiziano)'ın geç dönem resimlerinden fazlaca etkilenmişti. Titian, kariyerinin son yıllarında ani bir stil değişimi yaşamış ve çok daha serbest, kaba sayılacak fırça darbeleri ve karanlık renkler ile çalışmaya başlamıştı. Bu tarzı kendi döneminde çok sert eleştirilmiş olsa da sonrasında kabul gördü ve çok uzun yıllar diğer ressamları etkiledi. [caption id="attachment_170472" align="alignleft" width="199"] Tiziano Vecellio, Crowning with Thorns, 1570[/caption] Caravaggio da onun bu stilinden etkilenenler arasındaydı. Ancak Caravaggio'nun resimlerinin en vurucu noktası farklı bir noktadaydı. Chiaroscuro denilen ve ışık ile gölgenin zıtlığına dayanan bir tekniği resimlerinin temeline oturtan sanatçı, bu sayede neredeyse elle tutulur bir gerilim oluşturmayı başardı. Duyguları çok daha yoğun aktarmasına yarayan ve sahneleri dramatikleştiren bu tekniğe Caravaggio üstün gözlem yeteneğini de ekledi. Dinsel sahnelerin yanında mitolojik olayları da resmetti. Henüz kendi döneminde takipçileri ortaya çıktı ve onun bu özgün tarzı Avrupa'ya yayıldı. [caption id="attachment_170475" align="aligncenter" width="3099"] Caravagio, Holofernes'in Başını Kesen Judith, 1598[/caption] Caravaggio'nun en ünlü ve çarpıcı eserlerinden olan bu tablo, Judith adlı kadının İsrailoğulları'nı kurtarmak için Asur komutanı Holofernes'i öldürmesini göstermektedir. Eser, Caravaggio'nun ne kadar iyi bir gözlemci olduğunun kanıtı niteliğindedir. Holofernes'in büyümüş gözleri ve kasılmış vücudu ölüm anını tüm çarpıcılığı ile izleyiciye yansıtmaktadır. Judith'in yüzünden ise işlediği cinayetin korkunçluğunun yansıması okunabilir. [caption id="attachment_170511" align="alignleft" width="155"] Judith'in halkına zulmeden komutanın başını kesme anı[/caption] Bu iki ana karakterin yanında Yahudi hizmetçi kadının yüzündeki soğukkanlılık ve cinayeti onaylar ifade de eserin etkisini artıran etkenlerdendir. Tüm duyguları güçlendirip daha dramatik hale getiren, Judith'in beyaz teni ile yatağında uzanmış Holofernes'in ardındaki koyu tonların zıtlığıdır. Caravaggio, bu zıtlığa dramatik etkiyi artırmak için başvurur ve sanatının ayırt edici bir özelliği haline getirir.     [caption id="attachment_170515" align="alignright" width="221"] Caravaggio, Fragellation of Christ, 1607[/caption] Sahne İsa'nın kırbaçlanışını göstermektedir. İsa'nın neredeyse çıplak olan vücudu, beyazlığı ile sanki tablodan dışarı çıkacak gibi durur. Ayrıca ten rengi ile iki yanındaki işkencecilerine de büyük bir tezat oluşturmaktadır. Koyu arka plan üzerine koyu kıyafetler ile çizilmiş figürlere karşı İsa'nın ışık yararcasına beyazlığı dini anlamlar içerebileceği gibi sanatçının yoğun chiaroscuro tekniğinin de bir örneğidir.   Kaynaklar; http://jorgeledo.net/2009/01/andrea-pozzo-y-la-perspectiva-perspectiva-pictorum-atque-architectorum/ https://www.wikipedia.org https://gallerix.ru/album/Titian/pic/glrx-1145048522 https://www.tuttartpitturasculturapoesiamusica.com/2016/11/Caravaggio-detail.html?m=1 https://artsandculture.google.com/ Stephen Farthing, Sanatın Tüm Öyküsü, Çin, Hayalperest Yayınevi, 2012, sf. 212-231 NTV Başvuru Kitapları, Sanat, NTV Yayınları, sf. 210-269