Barok sanat serimizin son bölümünde İspanya ve Fransa’da Barok anlayışı ele alıyoruz. Barok sanatın ortaya çıkışını ve Avrupa’daki farklı coğrafyalarda ilerleyişini daha iyi anlayabilmek için önceki bölümleri okuyabilirsiniz.
Birinci Bölüm
İkinci Bölüm
Üçüncü Bölüm
Dördüncü Bölüm
Las Meninas,1656[/caption]
Bugün dahi anlamı net olarak çözülememiş olan ve adı ‘Nedimeler’ anlamına gelen resim, Kral Phillip IV’in 5 yaşındaki kızı Margarita’yı göstermektedir. Ancak tablo kompozisyon olarak bir başyapıt olup zekice oyunlarla doludur. Resmin büyük boyutu (320 x 270cm) sayesinde figürler neredeyse gerçek boyutlarında algılanır. Detayların ince işlenişi ve ışığın dramatik kullanımı da eserin gerçekçilik hissini güçlendirir.
Tabloda ilginç olan resim yapma eyleminin de eserin içine dâhil edilmiş olmasıdır. Kralın kızı Margarita ressamın atölyesinde poz verir gibidir. Ancak ressam da Margarita’nın karşısında görünür ve tüm figürler tablonun dışında bir yer odaklanmış halde resmedilirler. Hatta doğrudan izleyiciye bakar gibi bir halleri de vardır. Bu durum da esere hafif bir tekinsizlik havası katar. Ancak akla birçok soru da getirir. Eğer o anda Margarita’nın tablosu yapılıyorsa herkes nereye bakmaktadır?
Sorunun cevabı arkadaki aynada görünmektedir. Kral ve kraliçenin yansıması aynadan görünür. Çoğu kişi onlara bakmakta ve ressam da onların tam boy bir portrelerini yapmaktadır.
Eserde çarpıcı ışık kullanımı da çokça dikkat çeker. Ressam ve Margarita bir zıtlık oluşturur. Margarita odak noktasıdır. Arka kapıdaki figür ise zıtlık etkisini güçlendirmektedir.
[caption id="attachment_175397" align="aligncenter" width="960"]
İp Eğirenler,1644[/caption]
İp Eğirenler resminde ise ön planda basit bir çalışma sahnesi görülür. İşçiler dokuma yapmaktadır. Ancak arkadaki sahnede mitolojik bir hikâye betimlenir. Bu hikâye Athena ve Arachne’nin kimin daha iyi bir dokumacı olduğuna dair yarışıdır. Velazquez burada sevdiği bir oyunu oynamış ve gerçekle miti başarıyla birbirine karıştırmıştır.
Aziz Bonaventura Dua Ederken, 1629[/caption]
Resimde Aziz Bonaventura, papanın tacı önünde diz çökmüş halde görülür. Meleklere seçilen rahibin adını söylemeleri için dua etmektedir. Arkada ise seçimi yapacak kardinaller kırmızı cübbeleri içinde görünür. Resim adeta dua eden Aziz ve kardinallerin olduğu iki farklı boyutu bir araya getirmektedir. Aziz’in içinde neredeyse eridiği koyu renk arka plan melekten yayılan ışıkla güçlü bir zıtlık oluşturur.
Betimleme gerçekçi ve fırça kullanımı ustacadır. Figürlerin yüzleri uzakta da olsalar seçilebilmektedir.
Saba Kraliçesinin Karaya Çıkışı, 1648[/caption]
Eserde antik mimariye ait yapıları ile bir liman görülmektedir. Ressamın imzası niteliğinde olan gün doğumu da gerçekçi işlenmiş denizin üstünde yerini almış. Eseri önemli yapan ise güneşin bir ışık kaynağı olarak kompozisyonda kendine yer bulmuş olmasıdır. Güneşin bu şekilde işlenmesi tamamlayıcı bir unsur olmasının yanı sıra tüm peyzajı sıcak bir renkle çevrelemiş ve manzaranın etkisini artırmıştır.
Karo Aslı Dolandırıcı, 1630[/caption]
Karanlık arka plan önünde dört figür görülüyor. Işık yine çarpıcı bir etki oluşturacak biçimde kullanılmış. Figürlerin kırmızı renkli kıyafetleri, resimde görülmeyen bir kaynaktan gelen ışığın etkisiyle çok daha sıcak görünüyor. En sağdaki kadın diğer üçlünün kendisine oynadığı oyundan habersiz. Dolandırıcıların yüz ifadeleri izleyiciyi de bu sırra ortak ediyor.
[caption id="attachment_175409" align="aligncenter" width="2480"]
Tövbekar Magdalane, 1635-1640[/caption]
Gece vakti olması muhtemel bir zamanda, karanlık bir arka plan önünde tövbe etmiş Magdalane görünüyor. Mum ışığı ve kırmızımsı eteği arkadaki karanlık ile zıtlık oluşturuyor. Mum ışığı beyaz tenine değerek zarif bir görüntü ortaya çıkarırken kurukafa, mum gibi nesneler hayatın geçiciliğini vurguluyor. Eserdeki karanlık aydınlık ayrılığı çok belirgin olsa da bu ayrılık Barok üslupta yaygın olduğu üzere bir drama değil, dinginlik hissi veriyor.
Kutsal Aile Merdivende, 1648[/caption]
Keskin hatlara sahip figürler oldukça net. Arkadaki klasik mimariye ait yapı kusura yer vermeyen net çizimi ve doğrudan takip edilmiş perspektif kuralları ile Rönesans’ı andırıyor. Meryem bebek İsa’yı tutarken Genç Yahya ve annesi de bir basamak altta onlara eşlik ediyor. Figürler bir üçgen oluşturuyor. Renk seçiminde ise ana renklerin dışına çıkılmamış. Bu anlamda Poussin’in bu eseri tam bir klasikçi anlayışı yansıtmakta.
Kaynaklar;
NTV Başvuru Kitapları, Sanat, NTV Yayınları
https://artsandculture.google.com/
https://www.wikipedia.org/
İspanya
1600’lü yıllarda Barok sanat hala etkinken İspanya’da da resmin Altın Çağı (Siglo d’Oro) yaşanıyordu. Farklı teknik ve ifade tarzlarına yönelen İspanyol ressamlar temelde İtalyan Barok’undan etkilenmişti. Ancak Murillo gibi isimler formları yumuşatıp idealleştirdiler ve paletlerini pastele doğru kaydırdılar. Böylece de Rokoko’nun habercisi oldular.Diego Velazquez (1599-1660)
Bir saray ressamı olarak ün yapan Velazquez, portreleri mitolojik ve tarihi sahneler içinde eritmesi ile ünlüydü. Ayrıca portresini yaptığı kişileri neredeyse psikolojik bir çözümleme ile ifade ediyordu. Sarayda çalışmasına rağmen her sınıftan insanın portresini yaptı ancak çok az dini resme imza attı. İtalyan Barok’undan etkilendi. Canlı paleti ve kendine has bir fırça tekniği vardı. Tiziano ve Jose de Ribera’yı inceledi. Başta empresyonistler, ardından da Pablo Picasso’nun da aralarından olduğu 20. yüzyıl sanatçıları üzerinde etkisi oldu. [caption id="attachment_175392" align="aligncenter" width="890"] Las Meninas,1656[/caption]
Bugün dahi anlamı net olarak çözülememiş olan ve adı ‘Nedimeler’ anlamına gelen resim, Kral Phillip IV’in 5 yaşındaki kızı Margarita’yı göstermektedir. Ancak tablo kompozisyon olarak bir başyapıt olup zekice oyunlarla doludur. Resmin büyük boyutu (320 x 270cm) sayesinde figürler neredeyse gerçek boyutlarında algılanır. Detayların ince işlenişi ve ışığın dramatik kullanımı da eserin gerçekçilik hissini güçlendirir.
Tabloda ilginç olan resim yapma eyleminin de eserin içine dâhil edilmiş olmasıdır. Kralın kızı Margarita ressamın atölyesinde poz verir gibidir. Ancak ressam da Margarita’nın karşısında görünür ve tüm figürler tablonun dışında bir yer odaklanmış halde resmedilirler. Hatta doğrudan izleyiciye bakar gibi bir halleri de vardır. Bu durum da esere hafif bir tekinsizlik havası katar. Ancak akla birçok soru da getirir. Eğer o anda Margarita’nın tablosu yapılıyorsa herkes nereye bakmaktadır?
Sorunun cevabı arkadaki aynada görünmektedir. Kral ve kraliçenin yansıması aynadan görünür. Çoğu kişi onlara bakmakta ve ressam da onların tam boy bir portrelerini yapmaktadır.
Eserde çarpıcı ışık kullanımı da çokça dikkat çeker. Ressam ve Margarita bir zıtlık oluşturur. Margarita odak noktasıdır. Arka kapıdaki figür ise zıtlık etkisini güçlendirmektedir.
[caption id="attachment_175397" align="aligncenter" width="960"] İp Eğirenler,1644[/caption]
İp Eğirenler resminde ise ön planda basit bir çalışma sahnesi görülür. İşçiler dokuma yapmaktadır. Ancak arkadaki sahnede mitolojik bir hikâye betimlenir. Bu hikâye Athena ve Arachne’nin kimin daha iyi bir dokumacı olduğuna dair yarışıdır. Velazquez burada sevdiği bir oyunu oynamış ve gerçekle miti başarıyla birbirine karıştırmıştır.
Francisco de Zurbaran (1598-1664)
İspanyol resmine devrim niteliğinde yenilikler getiren Zurbaran, Karşı Reform Hareketi’nin hizmetinde dinsel içerikli resimler yaptı ve bu konunun dışına pek nadir çıktı. Caravaggio’nun anlayışını takip etmiş olsa da bu tarzı çok kişisel bir şekilde yorumladı. Eserlerinin en önemli özelliği gereksiz hiçbir detayı işlememiş olmasıdır. Bu anlayış eserlerini asla kaba ve basit bir hale getirmemiş, modern denebilecek bir saflığa ve çarpıcılığa ulaştırmıştır. [caption id="attachment_175401" align="aligncenter" width="2920"] Aziz Bonaventura Dua Ederken, 1629[/caption]
Resimde Aziz Bonaventura, papanın tacı önünde diz çökmüş halde görülür. Meleklere seçilen rahibin adını söylemeleri için dua etmektedir. Arkada ise seçimi yapacak kardinaller kırmızı cübbeleri içinde görünür. Resim adeta dua eden Aziz ve kardinallerin olduğu iki farklı boyutu bir araya getirmektedir. Aziz’in içinde neredeyse eridiği koyu renk arka plan melekten yayılan ışıkla güçlü bir zıtlık oluşturur.
Betimleme gerçekçi ve fırça kullanımı ustacadır. Figürlerin yüzleri uzakta da olsalar seçilebilmektedir.
Fransa
Fransa’da Barok anlayış 17. yüzyıl boyunca Avrupa’nın genelini takip etmiş olsa da bazı noktalarda Antik Çağ’a özlem duyan sanatçılar da olmuştur. Bunlar Caravaggio etkisinde gelişen draması en üst düzeyde, ışık ve gölge oyunları ile güçlendirilmiş tarzı benimseyemediler. Bunun yerine Rönesans sanatının keskin ve idealize formlarına yöneldiler. Bu anlamda özellikle peyzaj alanında fazla detaylı çalışmalar yaptılar. Bu çalışmalar peyzaj tablolarına ciddi yenilikler getirdi.Claude Lorrain (1604-1682)
Yüzyılın en önemli ve etkili peyzaj ressamlarından olan Lorrain, Antik Çağ’ı dönemin dramasına tercih eden sanatçılar arasındaydı. Antik şehir peyzajları ve dini sahneleri ile tanındı. Eserlerinde Barok dönem tekniklerini tamamen reddetmedi. Işığın çarpıcı etkisinin farkındaydı. Ancak bu etkiyi döneminde olduğu gibi dramayı artırmak için değil dinginlik hissini güçlendirmek için kullandı. [caption id="attachment_175402" align="aligncenter" width="1200"] Saba Kraliçesinin Karaya Çıkışı, 1648[/caption]
Eserde antik mimariye ait yapıları ile bir liman görülmektedir. Ressamın imzası niteliğinde olan gün doğumu da gerçekçi işlenmiş denizin üstünde yerini almış. Eseri önemli yapan ise güneşin bir ışık kaynağı olarak kompozisyonda kendine yer bulmuş olmasıdır. Güneşin bu şekilde işlenmesi tamamlayıcı bir unsur olmasının yanı sıra tüm peyzajı sıcak bir renkle çevrelemiş ve manzaranın etkisini artırmıştır.
Georges de la Tour (1593-1652)
Geliştirdiği üslup ile dönemin akademik geleneğinin dışında kalsa da de la Tour dramatik ışık kullanımı ile kendini kabul ettirmiştir. Caravaggio’dan etkilenmiştir. Mum ışığı eserlerinde çokça yer alır. [caption id="attachment_175404" align="aligncenter" width="810"] Karo Aslı Dolandırıcı, 1630[/caption]
Karanlık arka plan önünde dört figür görülüyor. Işık yine çarpıcı bir etki oluşturacak biçimde kullanılmış. Figürlerin kırmızı renkli kıyafetleri, resimde görülmeyen bir kaynaktan gelen ışığın etkisiyle çok daha sıcak görünüyor. En sağdaki kadın diğer üçlünün kendisine oynadığı oyundan habersiz. Dolandırıcıların yüz ifadeleri izleyiciyi de bu sırra ortak ediyor.
[caption id="attachment_175409" align="aligncenter" width="2480"] Tövbekar Magdalane, 1635-1640[/caption]
Gece vakti olması muhtemel bir zamanda, karanlık bir arka plan önünde tövbe etmiş Magdalane görünüyor. Mum ışığı ve kırmızımsı eteği arkadaki karanlık ile zıtlık oluşturuyor. Mum ışığı beyaz tenine değerek zarif bir görüntü ortaya çıkarırken kurukafa, mum gibi nesneler hayatın geçiciliğini vurguluyor. Eserdeki karanlık aydınlık ayrılığı çok belirgin olsa da bu ayrılık Barok üslupta yaygın olduğu üzere bir drama değil, dinginlik hissi veriyor.
Nicolas Poussin (1594-1665)
Barok dönemin hareketli dramasına karşılık Poussin tam bir klasikçiydi. Roma onun rüyasıydı ve Antik Çağ sanatına da çok ilgiliydi. Bu sebeple eserlerinde kullandığı üslup Rönesans çalışmalarını andırır. Zaten başta Tiziano olmak üzere İtalyan sanatçılardan da etkilenmiştir. Bu anlamda üslubu, Caravaggio’nun başı çektiği gerçekçilik ve drama anlayışının karşısında durur. Pezajları idealize edilmiş ve adeta sahne dekorunu andıran tek tek işlenmiş parçalardan oluşur. (Bkz. Arkadya Peyzajı, 1659) Eserleri yalnızca üslup değil konu olarak da Antik Çağ’ı yaşatır. Poussin mitleri ve dini sahneleri resmetmeyi sevmiştir. [caption id="attachment_175413" align="aligncenter" width="1280"] Kutsal Aile Merdivende, 1648[/caption]
Keskin hatlara sahip figürler oldukça net. Arkadaki klasik mimariye ait yapı kusura yer vermeyen net çizimi ve doğrudan takip edilmiş perspektif kuralları ile Rönesans’ı andırıyor. Meryem bebek İsa’yı tutarken Genç Yahya ve annesi de bir basamak altta onlara eşlik ediyor. Figürler bir üçgen oluşturuyor. Renk seçiminde ise ana renklerin dışına çıkılmamış. Bu anlamda Poussin’in bu eseri tam bir klasikçi anlayışı yansıtmakta.
Kaynaklar;
NTV Başvuru Kitapları, Sanat, NTV Yayınları
https://artsandculture.google.com/
https://www.wikipedia.org/
Yorum Bırakın