Bu içerik yazarlarımızdan Cankat Koç tarafından seslendirilmiştir. İyi dinlemeler.
[audio mp3="https://cdn.wannart.com/production/post/2019/11/Osman-Hamdi-Bey-ve-Oryantlalizm-Üzerine-I-.mp3"][/audio]
Osman Hamdi Bey'in Türkiye sanat piyasası için rekor addedebileceğimiz rakamlarda alıcı bulan eserleriyle art arda gündeme gelmesinin ve British Museum’da düzenlenen "İslam Dünyası Batı Sanatını Nasıl Etkiledi?" isimli sergiye son dakikada eklenen "Kuran Okuyan Kız" tablosunun gündemde oluşturduğu etkinin ardından, 'oryantalizm' kavramını ve Osman Hamdi Bey’in sanatını anlayabilmek oldukça önemli bir olgu haline geldi. Osmanlı Devleti’nin ilk müzesi Müze-i Humayun’un kuruculuğu, yaşamı boyunca sürdürdüğü arkeolojik araştırma ve kazı faaliyetleri, güzel sanatlar akademi müdürlüğü gibi döneminin çağdaş girişimlerinin yanı sıra; farklı disiplinlerde de yöneticilik faaliyetlerinde bulunan sanatçıyı bütün bunların ötesinde 19.yy Türk sanat-kültürünü betimleyen resim çalışmalarıyla da tanımlayabiliriz. Bir akım olarak oryantalizmi Batının beklediğinin aksine ülkenin kültür ve sanat değerlerine paralel bir anlayışta ele alan Osman Hamdi Bey'i, çağın ötesindeki girişimlere ve anlayışa ulaştıran ana etkenlerin ne olduğuna gelmeden önce kısaca kendisinden bahsedelim.
Babası İbrahim Edhem gibi Avrupa'da eğitim alması için Paris'e gönderilmiş, fakat öğrenimini yarıda bırakarak sanata yönelmiş ve Jean-Leon Gerome ve Gustave Boulanger'in öğrencisi olarak Paris Güzel Sanatlar Akademisi’nde resim eğitimi almış olan Osman Hamdi Bey, Türk resminde figürlü kompozisyonları ilk kez kullanması haricinde oryantalist üslubu ve kültürel imgelerle oluşturduğu imajı da oldukça etkileyici ve realisttir. Resim yaptığı zamanlarını 'hayatının en mutlu anı' olarak tanımlayan sanatçı, yapıtlarında dönemin yaşantısına, insanına ve sanatına yer vermiştir. Dönemin yeni bir icadı olan fotoğraf makinesinden yararlanmış, kendi fotoğraflarını da çekmiş ve kompozisyonlarını yeniden kurgulayarak kendine özgü bir dil oluşturmuştur.
[caption id="attachment_213120" align="aligncenter" width="640"]
Yeşil Cami'de Kuran Dersi[/caption]
Örneğin; Osman Hamdi Bey'in rekor fiyata alıcı bulan eserlerinden biri olan kendi fotografik görüntüsünü de kullanarak kurguladığı 'Yeşil Cami'de Kuran Dersi' tablosu, iç mekanın çinileri, mekanda kullanılan halılar, figürlerin kıyafetleri ayrıntılı bir biçimde akademik üslupta resmedilmiştir. Bu resminde ve benzer birçok resimde özellikle iç-dış mekan olarak çokça kullandığı Yeşil Cami'nin de fotoğraflarını çekerek kompozisyonlarında bazen değiştirmeden bazen detaylarda değişikliklere giderek yeniden kurgulamıştır.
Aslında sanatçının benzer birçok resminin arkasında yatan dinsel eleştiri bu resminde de mevcut olmakla beraber, dini ve kültürel imgeleri bu denli fazlaca kullanmasının ardında Osman Hamdi Bey'in Türk kültürünü yüceltmek amacı olduğunu düşünenler de bulunuyor. Batılı oryantalistlerin alaycı bir biçimde resmettiği Doğu'nun yaşamını ve kültürünü Batı'nın aksine realist bir yaklaşımla ele alan Osman Hamdi, tablolarında çağdaş ve aydın Türk insanını konu aldığı düşünenlerin sayısı da oldukça fazladır.
Yine oldukça tartışmalı bir tablo olan 'Mihrap', bazı kaynaklarda yer alan adıyla 'Yaradılış' isimli 1901 tarihli bu resim maalesef kayıp resimlerimizdendir. Resmin varlığı konusunda birçok absürt iddiaların olmasının yanı sıra elimizde hala net bir bilgi yok. Osman Hamdi Bey dönemin dini ideolojilerine taban tabana zıtlıklar içeren oldukça cesur bu resmi sergilenmek üzere gayri resmi yollarla ülkeden çıkarmış ve 1901 yılında Berlin'de sonrasında ise Londra'da sergilenmiştir. Doğu dinlerinin, özellikle Budizm, İslam, Zerdüştlük dinlerinin kutsal kitaplarının kadın bir 'yaratıcının' ayaklarının altında betimlendiği tabloda, dinin kadının baskılanmasına neden olduğuna dair kadının statüsüne dair temel fikirler etrafında çeşitlilik gösteren yorumlar bulunuyor. Kadının başının açık olması, dönemin geleneksel kıyafetlerinin aksine dekolteli elbisesi, mihraba ters duruşu, rahlenin üzerinde oturması gibi muhalif bir tavır ve bütün bunların yanında belki de en önemli detaylardan biri kadının hamile resmedilmesi.
Edhem Eldem'e göre ise, kendisi Osman Hamdi Bey'in akrabası, sanatçı tabiat, annelik, doğum, insanın kendini üretebilmesi gibi kavramların etrafında din karşıtı bir tavırla kadını, anneliği dinin, dogmanın üzerinde bir yerde konumlandırıyor. Bunun yanında oryantalist bir tavrın ürünü olan bu resimde özellikle bu dinlerin seçilmesinin de nedeni olarak Osman Hamdi Bey'in estetik kaygı güttüğünü belirtiyor.
[caption id="attachment_213134" align="aligncenter" width="1080"]
Mihrap[/caption]
Osman Hamdi Bey'in resimlerinde yer alan tiplemeler genel itibariyle ikiye ayrılıyor. Bir dönem özellikle feraceli, çarşaflı, geleneksel Osmanlı kadını resmedilirken, bazı resimlerinde ise kadın figürlerini zamanın ötesinde, modern ve aykırı bir tavır içerisinde görebiliyoruz. Bunun Osman Hamdi Bey'in baskıcı rejimden kurtulmasını arzuladığı kadın imgesi olduğunu da söyleyebiliriz. 'Türbe Ziyaretinde İki Genç Kız' isimli tabloda yer alan saçları örtülü kız ve sarı elbiseli, saçları açık kız arasındaki ilişki, Doğu-Batı ilişkisine dair bir metafor içeriyor olabilir.
[caption id="attachment_213166" align="aligncenter" width="758"]
Türbe Ziyaretinde İki Genç Kız[/caption]
Batılılaşma sürecindeki Osmanlı'da sancılı bir dönem içerisinde yaşanan polifonik tavırlar sanatçının resmine de yansımıştır elbette, fakat bakıldığı zaman Batı'nın sömürgeci tavrını destekler nitelikte eserler ortaya koyan Batılı oryantalistlerin aksine Osman Hamdi Bey, arzuladığı düşünce yapısını ve özellikle Osmanlı kadınlarından beklediği modernist tavrı resmetmeye özen göstermiştir.
Kaynak: 1, 2
Yeşil Cami'de Kuran Dersi[/caption]
Örneğin; Osman Hamdi Bey'in rekor fiyata alıcı bulan eserlerinden biri olan kendi fotografik görüntüsünü de kullanarak kurguladığı 'Yeşil Cami'de Kuran Dersi' tablosu, iç mekanın çinileri, mekanda kullanılan halılar, figürlerin kıyafetleri ayrıntılı bir biçimde akademik üslupta resmedilmiştir. Bu resminde ve benzer birçok resimde özellikle iç-dış mekan olarak çokça kullandığı Yeşil Cami'nin de fotoğraflarını çekerek kompozisyonlarında bazen değiştirmeden bazen detaylarda değişikliklere giderek yeniden kurgulamıştır.
Aslında sanatçının benzer birçok resminin arkasında yatan dinsel eleştiri bu resminde de mevcut olmakla beraber, dini ve kültürel imgeleri bu denli fazlaca kullanmasının ardında Osman Hamdi Bey'in Türk kültürünü yüceltmek amacı olduğunu düşünenler de bulunuyor. Batılı oryantalistlerin alaycı bir biçimde resmettiği Doğu'nun yaşamını ve kültürünü Batı'nın aksine realist bir yaklaşımla ele alan Osman Hamdi, tablolarında çağdaş ve aydın Türk insanını konu aldığı düşünenlerin sayısı da oldukça fazladır.
Yine oldukça tartışmalı bir tablo olan 'Mihrap', bazı kaynaklarda yer alan adıyla 'Yaradılış' isimli 1901 tarihli bu resim maalesef kayıp resimlerimizdendir. Resmin varlığı konusunda birçok absürt iddiaların olmasının yanı sıra elimizde hala net bir bilgi yok. Osman Hamdi Bey dönemin dini ideolojilerine taban tabana zıtlıklar içeren oldukça cesur bu resmi sergilenmek üzere gayri resmi yollarla ülkeden çıkarmış ve 1901 yılında Berlin'de sonrasında ise Londra'da sergilenmiştir. Doğu dinlerinin, özellikle Budizm, İslam, Zerdüştlük dinlerinin kutsal kitaplarının kadın bir 'yaratıcının' ayaklarının altında betimlendiği tabloda, dinin kadının baskılanmasına neden olduğuna dair kadının statüsüne dair temel fikirler etrafında çeşitlilik gösteren yorumlar bulunuyor. Kadının başının açık olması, dönemin geleneksel kıyafetlerinin aksine dekolteli elbisesi, mihraba ters duruşu, rahlenin üzerinde oturması gibi muhalif bir tavır ve bütün bunların yanında belki de en önemli detaylardan biri kadının hamile resmedilmesi.
Edhem Eldem'e göre ise, kendisi Osman Hamdi Bey'in akrabası, sanatçı tabiat, annelik, doğum, insanın kendini üretebilmesi gibi kavramların etrafında din karşıtı bir tavırla kadını, anneliği dinin, dogmanın üzerinde bir yerde konumlandırıyor. Bunun yanında oryantalist bir tavrın ürünü olan bu resimde özellikle bu dinlerin seçilmesinin de nedeni olarak Osman Hamdi Bey'in estetik kaygı güttüğünü belirtiyor.
[caption id="attachment_213134" align="aligncenter" width="1080"] Mihrap[/caption]
Osman Hamdi Bey'in resimlerinde yer alan tiplemeler genel itibariyle ikiye ayrılıyor. Bir dönem özellikle feraceli, çarşaflı, geleneksel Osmanlı kadını resmedilirken, bazı resimlerinde ise kadın figürlerini zamanın ötesinde, modern ve aykırı bir tavır içerisinde görebiliyoruz. Bunun Osman Hamdi Bey'in baskıcı rejimden kurtulmasını arzuladığı kadın imgesi olduğunu da söyleyebiliriz. 'Türbe Ziyaretinde İki Genç Kız' isimli tabloda yer alan saçları örtülü kız ve sarı elbiseli, saçları açık kız arasındaki ilişki, Doğu-Batı ilişkisine dair bir metafor içeriyor olabilir.
[caption id="attachment_213166" align="aligncenter" width="758"] Türbe Ziyaretinde İki Genç Kız[/caption]
Batılılaşma sürecindeki Osmanlı'da sancılı bir dönem içerisinde yaşanan polifonik tavırlar sanatçının resmine de yansımıştır elbette, fakat bakıldığı zaman Batı'nın sömürgeci tavrını destekler nitelikte eserler ortaya koyan Batılı oryantalistlerin aksine Osman Hamdi Bey, arzuladığı düşünce yapısını ve özellikle Osmanlı kadınlarından beklediği modernist tavrı resmetmeye özen göstermiştir.
Kaynak: 1, 2
Yorum Bırakın