Var olan sırrı ifşa etmenin, her hile ve oyunda olduğu gibi sanatta da seyir zevkini azaltacağı düşünülebilir. Olayın gizemine seyirciyi dahil etmenin riskli olmasının sebebi budur. Fakat söz konusu olan Caravaggio ise; resmin sırrı gözümüzün önünde olsa dahi buna güvenmemek gerekir.
Eserlerinde sıklıkla sembolizm ögeleri kullanan ve Barok dönemin en başarılı ressamlarından biri olan Caravaggio'nun ilk dönem eserlerinden biri olan "Hilebazlar", ressamın bu konudaki başarısını gözler önüne sermektedir. 1595 yılında yapılan bu eser, kumarbazların yer aldığı günlük bir olaydan kesit sunmaktadır.
Resimde, kırmızı örtüyle kaplı bir masanın etrafındaki üç kişiyi görmekteyiz. Bunlardan solda yer alanı, iyi giyimli ve kıyafetinden de anlaşılacağı üzere oldukça varlıklı bir genç gibi görünmektedir. Caravaggio, bu kişinin yüz ifadesini ve ellerini, saflığını ön plana çıkaracak şekilde resmederek bize kişiliği hakkında emareler sunmaya çalışmaktadır. Öyle ki, gence baktığımızda kandırılmaya müsait bir yapısı olduğunu sezmek hiç de zor değil.
Resimde bu genç dışında iki kişi daha bulunmaktadır. Biri hemen arkasında, diğeri ise karşısında yer alan iki düzenbaz. Onları da yüz ifadelerinden ve kıyafetlerinden yola çıkarak analiz etmek mümkün.
Önce kumar masasında yer alan ve sırtı seyirciye dönük olan gence bakalım. Kıyafetlerindeki özensizlik ve uyumsuzluk bizlere diğer varlıklı gençten daha farklı bir kesime ait olduğunu bildirmektedir. Kaşlarını kaldırmış ve ağzını açmış şekildeki yüz ifadesi tetikte olduğunu hissettirmektedir.
Sol elini masaya dayamış fakat sağ eli, belindeki kuşağa gizlenmiş olan iskambil kağıtlarına uzanmış vaziyettedir. İşte burada, bizler seyirci olarak o saf gencin bilmediği bir şeyi öğrenmekteyiz. Kumar masasında ortağından yardım alarak hile yapmaya çalışan biri bulunmaktadır. Ressam, böylelikle bizlere suçun ve sırrın ifşasını yapmaktadır.
Bu gencin belinde, iskambil kağıtlarından başka bir şey daha olduğu fark edilmektedir. Kuşağın sol kısmında duran hançer, izlemekte olduğumuz bu anın her an vahşileşebileceği yönünden bir izlenim uyandırmaktadır. Bu günlük hadise, belki de kandırılan gencin olayları fark etmesi üzerine her an vahim bir hal alabilir. Bu hançer, resimdeki gerilimi arttırarak oluşabilecek kanlı bir mücadeleyi bildirmektedir.
Şimdi kandırılmak üzere olan gencin, hemen arkasında duran diğer düzenbaza bakalım. Onun giyimi de tıpkı arkadaşı gibi özensiz ve uyumsuz görünmektedir. Ancak görevi arkadaşına gencin destesinde ne olduğunu aktarmak ve doğru hamleyi yapmasını sağlamaktadır. Bu görevi yerine getiriş şeklini ise ellerinden öğrenmek mümkündür.
Parmak uçlarının kesik olduğunu gördüğümüz bir eldiven giymiş olan bu kişi, karşısındakine bilgi aktararak bu galibiyeti garantilemeye çalışmaktadır. Ancak bu kişinin yüzünde, destede yer alan kartları görmek konusunda zorlandığına dair bir ifade bulunmaktadır. Ressam, bu zorlanma halini kişinin yüz ifadesine ve duruşuna yansıtmayı başarmıştır.
Ayrıca Barok dönemin en belirgin özelliklerinden biri olan karanlık ve aydınlık dengesinin, bu eserde de seyirciye yol gösterici bir unsur olduğu görülmektedir. Bize göre soldan gelmekte olan ışık, sahnedeki kişilerin ifade ve duruşlarını anlamamız açısından yardımcı olmaktadır. Ayrıca resmin teatral havası da, bu ışık ve gölge dengesi sayesinde sağlanmıştır.
Baktığımız bu resimde kendilerine farklı şekillerde güvenen üç kişiyi görmekteyiz. Varlıklı genç, kartlarını saklayarak akıllıca oynadığı konusunda kendine güvenmektedir. Diğer iki kişi ise, planlarının görünmezliği konusunda müthiş bir güven duymaktadır. Seyirci olarak bizler ise, olan biteni gördüğümüz ve her şeyin farkında olduğumuz konusunda kendimize güvenmekteyiz. Ancak burada, kendine güvenmesi gereken tek kişinin Caravaggio olduğu çok açıktır. Çünkü ne varlıklı genç sandığı kadar akıllıdır, ne düzenbazlar planlarını sandıkları kadar iyi saklayabilmektedir, ne de bizler her şeyin farkındayız.
Caravaggio herkesin haksız çıktığı bir anı resmetmiştir. Seyirci olarak her şeyi anladığımızı düşündüğümüz anda, aslında varlıklı gencin destesinde ne olduğunu, düzenbazların doğru hamlede bulunup bulunmadığını bilmediğimizi fark ediyoruz.
Her şeyin net bir şekilde farkında olan ve bu paradoksu yaratmak konusundaki hünerini ispat eden Caravaggio hariç, herkesin bakış açısında bir miktar eksiklikler bulunmaktadır. Belki de, bu ikilemi yaratan Caravaggio dahi bazı parçaları zihninde tamamlayamamış olabilir. Ancak var olan sırrı ve ifşasını aktarmak, bunu da sanatına yansıtmak konusundaki yeteneği su götürmez bir gerçektir. Bu gerçeği gözlemleyebileceğiniz, İtalyan Barok döneminin dikkat çekici eserlerinden biri olan "Hilebazlar" Amerika'da bulunan Kimbell Sanat Müzesi'nde seyircilerini bekliyor.
Yorum Bırakın