Çinli yazar Yu Hua tarafından kaleme alınan “Yaşamak” 1993 yılında yayımlanmıştır. Yazarın ikinci kitabı olup Çin Kültür Devrimi öncesi oldukça zengin fakat hem ülkenin sorunları hem de kişisel tercihleriyle fakirleşen bir adam olan Fugui’nin hikayesini anlatır. Kitabın anlatım şekli, Fugui hayat hikayesini yazara anlatmış da yazar anılarından yola çıkarak yaşlı adamın hikayesinden bahsediyor gibidir. Kitaba dair size önereceğim ilk şey Çin Devrimi’ne dair bir şeyler okuyup, kitaba sonra başlamanız olur. Çin halkının yaşam şekline oldukça uzak bir toplum sayılmayız, nitekim köy her yerde köydür fakat kültürden doğan farklılıklar anlamanızı zorlaştırıyor. Ülkenin kendi içinde ve dışında verdiği savaşı anlamak o kadar da zor değil. Açlık ve ölüm boy gösterdiğinde bütün savaşlar gibi halklar da birbirine benziyor. Yazar hakkında bilgi vermek gerekirse, 1960 yılında Çin’in Hangzhou bölgesinde doğmuştur. Diş Hekimi olmak için beş sene eğitim almış fakat 23 yaşında yazar olmaya karar vermiştir.  Yazar bu zamana kadar dört roman kaleme almıştır. Özgün adı “Huozhe” olan Yaşamak romanı ise edebiyatımıza Jaguar Yayınları tarafından kazandırılmıştır. Eserin dilimize çevirisi ise Bahar Kılıç tarafından yapılmıştır.  Aynı zamanda eser 1994 yılında Zhong Yimou tarafından sinemaya uyarlanmıştır. Filmin ülkemizdeki gösterimi, 14. Uluslararası İstanbul Film Festivali’nde yapılmıştır.

Yaşlı Fugui’nin hikayesi temelde toprak ağası ve zengin bir ailenin çocuğu olmasıyla başlar. Halkın 1 dönümlük araziyi bile zor bulduğu bir dönemde babası aileden miras kalan 65 dönümlük araziye sahiptir. Bu toprak Fugui’nin büyükbabasının yaşadığı dönem iki katıdır fakat babası bir mirasyedi olarak toprakların yarısını kaybetmiştir. Fugui bu toprak kaybına rağmen zengin bir ailede büyür. Yetiştiği dönemde kendisinin de kötü alışkanlıklar kazanmaya başlaması ailenin sonunu getirir. Geneleve gitmeye başlayan Fugui kısa süre içinde kumara ve alkole de başlar. Genç ve güzel karısı Jiazhen onu bu yoldan döndürmek için uğraştığında, ayaklarına kapandığında ise kocasından şiddet görür. Yine de ağzını açmaz. Fugui ailesinin sahip olduğu her şeyi kumarda kaybettiği zaman dahi kocasını bırakmaz ve zengin ailenin fakir kızı olarak yaşama uyum sağlar. Fugui’nin fakir kalması sadece maddi olarak aileyi bitirmez aynı zamanda babasının ölümüne de yol açar. Yaşlı Baba bir ailede iki mirasyedi olacağını düşünmemiştir. Karısı, annesi ve küçük kızı Fengxia ile beş kuruşsuz kalan Fugui yaşamanın yolunu bulmak için çiftçilik yapmaya karar verir. Hayat buna izin vermez. Fugui ansızın askere alınır. Cephede kuru ekmek yüzü görmeden geçen iki yılın sonunda evine döner fakat annesi onun yokluğuna dayanamamış, vefat etmiştir. Karısı ikinci çocuklarını doğurup büyütmüştür ve bu çocuk bir erkek çocuğudur. Fugui çalışarak ailesine bakmak için uğraşır. Eve ekmek, pirinç getirmek Fugui için “yaşamak” ile aynı anlamdadır.  Zenginlik ve refah içerisinde büyüyen Fugui kendi çocuklarını da bu şartlarda büyütememekten dolayı aciz hissetmektedir. Üstelik onun yokluğunda kızı Fengxia geçirdiği havale sonucu dilsiz ve sağır kalmıştır. Hayat adam ve karısını her taraftan sıkıştırmaktadır. Ailenin geleceği olduğunu düşündükleri oğlunu okutmak için kızlarını evlatlık verseler de yokluğuna dayanamaz ve bundan vazgeçerler. Oğlu Youqing çalışkan ve dirayetli bir çocuktur aynı zamanda da iyi bir koşucudur. Okuldaki hocası onu atletizm kulübüne seçse de Fugui kendisine yabancı olan bu terimi bilmez ve çocuğun koşucu olmasına izin vermez. Fugui oğlunun ve kızının kalbini çok kırsa da bir şekilde gönüllerini almayı bilir. Ailesi elinde kalan tek şeydir.

Youqing iyi niyetli bir çocuktur fakat bu iyi niyeti onu ölüme sürükler. Fugui elinde oğlunun cenazesiyle hasta karısının yanına gidemez, oğlunu kendi başına gömer ve karısına oğlunun hastanede tedavi gördüğünü söyler. Kadın bir şekilde durumu öğrenir ve o da kabullenir. Youqing Fugui’nin eski silah arkadaşı şimdilerde ise şehrin Valis’si Chunseng’in, okul müdürü olan karısı için ölmüştür. Kadın doğumda kan kaybetmekteyken kan vermek için gönüllü olan Youqing’in yaşayıp yaşamaması önemli olmaz. Doktorlar Vali’nin karısını kurtarmak için çocuğun bütün kanını çekerler. Chunseng kendini affettirmek için ne kadar uğraşırsa uğraşsın Jiazhen onu asla affetmez. Chunseng değişen devrin adamı olamayıp kendisini astığında ancak affedilir.

Geçen zaman içerisinde Fugui’nin kızı evlilik yaşına gelmiştir fakat köyde kimse dilsiz ve sağır bir kızı gelin olarak almak istemez. Bu sırada şehirli bir hamal olan Erxie kız ile evlenir. Hatta çift birbirine aşık olur. Fengxia oldukça mutludur. Aile de kızlarının mutluluğu ile huzur bulmaktadır. Bir süre sonra Fengxia hamile kalır fakat doğumda vefat eder. Bebekle bir başına kalan Erxie anne ve babasının yanına gelse de çalışmak için şehre dönmez zorundadır. Oğlu Kugen ile birlikte şehrin yolunu tutar. Kugen bir şekilde büyürken Fugui karısını kaybeder. Yaşlı Fugui, damadı ve torunu tek başlarına kalırlar. Derken Erxia çalışırken iş kazasına kurban gider. Kugen’e sahip çıkan Fugui torunu için beli bükük bir şekilde çalışırken küçük çocuk yalnız olduğu bir an boğazında kalan fasulye yüzünden boğularak ölür.

Bu kitap “ama” ve “fakat”’ların kitabıdır. Fugui tüm ailesinden önce ölmek isterken herkesi kendi elleriyle gömmek zorunda kalır.  Aile değişen Çin devletinin bütün dinamiklerini hissetmek zorundadır. Komün Halk, Kurtuluş Ordusu, Yoldaş Başkan gibi değişiklikler öğrenilmeli ve hiçbir değişkene alışılmamalıdır. Alışılan şeylerin kaybedildiği kazanılan şeylere de kimsenin alışamadığı bu dönem damaklarda acıyla karışık ekşi bir tat bırakır. Fugui torununun ölümünden on yıl sonra dahi oturup hikayesini bir yabancıya anlatabilecek kadar dinçtir. Hayatı tek başına, Fugui adını verdiği, kendisi gibi yaşlı öküzüyle yaşamaktadır.

Çin Devrimi halkın üstünde nasıl bir etki yarattı, halk kimlerle bağ kurdu kimlerin namlusundan kaçtı görmek isterseniz “Yaşamak” sizin için biçilmiş kaftan. Devrim adı altında yaşanan bütün kayıplara Fugui ilk elden şahittir. Yanına oturursanız şayet, size de anlatacaktır.

Özdem Direkçi