Sinema’da bir ekol: Sovyet Sineması

 

Öncelikle bu ikilinin tanışma hikayelerine dönelim. Sinema Dönemin Sovyet Rusya’sına 1896’da Lumiere kameramanlarının gelişiyle girmiştir. Lumiere kameramanları Çar II. Nikolas’ın taç giyme törenini çekmişlerdir. Bu dönemde Rusya’da Pathe ve Gaumont hakimiyeti bulunmaktadır. 1896-1907 arasında Rusların çektiği film yoktur. 1907’de ilk Rus yapım şirketi kurulmuş ve Puşkin’den bir uyarlama filme çekilmeye başlanmıştır. Fakat bu yapım yarıda kalmıştır. Yerli yapımın ilk filmi o süreçte Aleksandr Drankov’un çektiği “Stenka Razin” olmuştur. Stenka Razin o günün şartlarında Rusya’nın önemli bir romanıydı. Sinema’nın Rusya’da ilk dönemlerde edebiyat-tiyatro uyarlaması olarak karşımıza çıkıyor. Lenin Sinema’nın propaganda ve eğitim gücünü anlayınca devlet tekeline alıyor. Bir sinema entitüsü/okulu kuruluyor. Bu süreçte bir çok sinemacı ülkeyi terk ederken kalanlar, sinema için büyük akımlar, gelenekler ve yöntemler bulacaktı.

 

 

‘’Puşkin, Gogol, Dostoyevski, Tolstoy, Çehov, Turgenev, Gorki uyarlamaları yapılmıştır. Böylece Rus sineması edebiyat ve tiyatroya bağlı bir başlangıç yapmıştır.’’

 

                                                                        

                                                                                  (Lumiere Kardeşler)                                                                             

 

Genel hatları itibari ile Sovyet Sineması’nı anlattık şimdi biraz daha derine inip önemli Sovyet Sinemacıları inceleyelim.

 

 

Sovyet Sinema’sından Dünya Sinemasına etkiler

 

Kuleşov efekti’nin Babası (Vladimir Kuleshov)

 

Devlet Sinema Okulu’ndaki atölyesinde ilk kurgu deneylerini yapmıştır. Pudovkin’in hocasıdır. Pudovkinle beraber Sovyet sinemasının ilk büyük kuramcılarındandır. 1919’da Sovyetlere ulaşan “Hoşgörüsüzlük” Kuleshov grubu tarafından kesilip tekrar montajlanmıştır. Bu çalışmalarla kesme ve ritim kuralları geliştirilmiştir. Bundan başka Alman Dışavurumcu Sineması’nın da üzerinde etkisi olmuştur. Kuleşhov, montaj ile zaman, mekan ve duyguları yeniden yaratmayı denemiştir.

 

 

Kuleşov Efekti’nin basit denklemini sizlere

anlatmak ve göstermek isterim.

 

Yemek tasına bakarken aç bir adam , kıza bakarken histerik ve arzulu, tabuta bakarken ise üzgün göründüğünü düşünürler. Oysa sadece tek bir görüntü kullanılmıştır. Kurgu sayesinde biz onu duygusal bir değişime uğramış olarak düşünürüz.

 

Kuleshov efekti (etkisi) keşfi ise Sovyet yönetmenlerinin montaj anlayışının temelini oluşturacaktır. Kuleshov, bu deneyle iki çekimin birbirini etkileyerek yeni bir anlam çıkardığını göstermiştir. Resimde görülen oyuncu aynı ifadeye sahip olmasına rağmen arkasından gelen kare duyguyu vermektedir. Yüz+çorba=açlık gibi...

 

 

 (Andrei Tarkovsky)

 

Sovyet Sineması’nda bir çok ilk vardır. Sinema kuramları, yöntemleri ve kurgu anlayışları hala günümüzde otorite olarak kabul görmektedir. Sovyet Sineması bir çok önemli isimi barındırmaktadır. Bunlar; Pudovkin, Eisenstein, Vertov, Tarkovski ve daha bir çok isimle desteklenebilir. Filmografisiyle de bir ekol sunan sovyet sinemasının örneklerinden birkaç tanesini izleme tavsiyesi ile sizlerle paylaşayım;

 

Tarkovski - Solaris (1972)
Bondarchuk - Savaş ve Barış (1968)

Vertov - Film Kameralı Adam (1929)

Eisenstein - Potemkin Zırhlısı (1925)

 

 

 

 

 

 

 

 

 (Potemkin Zırhlısı Afiş)