Uluslararası Türk Akademisi ve Moğol Bilimler Akademisi Arkeoloji Enstitüsü tarafından Arkhangai bölgesi Nomgon Ovası’nda ortaklaşa yürütülen bilimsel arkeolojik kazı sonucunda, İlteriş Kağan’a adanmış kompleks keşfedildi.

Kompleksin batı tarafında, alanın ortasına delikli taştan bir küp (sunak), taştan insan figürleri, iki yavrusu olan aslan heykeli ve iki koyun heykeli bulunuyor. Kompleksin kapısından doğuya doğru 51 adet balbal taşı yan yana sırayla yerleştirilmiş. Bunların arasında beş balbal taşından Aşina ailesine ait “dağ keçisi” sembolü tespit edildi. Ayrıca kompleks içinde bir ibadet yerinin olduğunu kanıtlayan tuğla kalıntıları ve patika üzerine serilen kil kaplama bulundu.

İbadet yerinin önünde yazıtın üst kısmı ve kaplumbağa şeklindeki temeli keşfedildi. Bulunan değerli eserin iki yüzünde 12 satırlık eski Türk yazısı, üçüncü yüzünde ise eski Soğd yazısı bulunuyor. Keşfe katılan bilim insanları, anıtın metninden “Tanrı”, “Türk”, “Kutluk”, “Tümen” gibi bir dizi kelime tespit etti. Anıt metninden elde edilen bilgilere dayanarak, Nomgon kompleksinin Göktürk Kağanlığını yeniden canlandıran Kültegin ve Bilge Kağan’ın babası İlteriş Kutluk Kağan’a ithaf edildiği sonucuna varıldı.

Prof. Dr. Kıdırali “Anıt metninden elde edilen bilgilere dayanarak, Nomgon külliyesinin Göktürk Kağanlığını yeniden canlandıran Kül Tigin ve Bilge Kağan'ın babası İlteriş Kutluk Kağan'a ithaf edildiği sonucuna varılmıştır. Ayrıca bu külliye, 'Türk' adının ilk kez geçtiği Göktürk döneminin en eski yazılı anıtı olarak kabul edilmektedir" açıklamasında bulundu.

Bu keşiften önceki bilinen en eski Türk yazıtları olan Orhun Abideleri; Kül Tigin, kardeşi Bilge Kağan ve Bilge Tonyukukuk adına farklı zamanlarda dikilen anıt yazıtlarıydı. Keşfedilen yeni yazıtın adandığı kişi II. Göktürk Devleti’nin kurucusu İlteriş Kağan, Kül Tigin ve Bilge Kağan’ın babasıydı.