Leonardo Milano’da bulunduğu ilk birkaç yılda (1483-90 arasında) Floransa’ya geri döndüğünde 1502-4 dolaylarında genel olarak savaş makineleri üzerinde çalışmıştır. Onun Milano’da tasarlamış olduğu projeler çok çeşitlidir ve daha sonraki çalışmalarından daha görkemlidir. Ancak onlar sıklıkla yapılabilirlik sınırlarını zorlamaktadır. Onun bu alandaki daha sonraki tasarımları hem savunma hem de saldırı konularında temel teşkil eden ateşli silahlar üzerine odaklanmıştır.

Leonardo’ nun Ludovico il Moro için yazdığı mektubun giriş kısmı büyük ölçüde askeri mühendislik üzerinedir: Köprüler, saldırı merdivenler, bombalar, taşıyıcılar ve havanlar. Leonardo kariyerini değiştirmeye karar verdiği zaman yaklaşık otuz yaşındaydı. Onun bu dönemde yazdığı mektuplardan Ludovico Sforza’ nın hizmetine girmek için Floransa!dan ayrıldığını anlıyoruz. (Gökdoğan, Yayla 2012: 52).

Leonardo’nun Savaş Makineleri; Springald, Çok Namlulu Makineli Tüfek, Savunma Duvarları, Tırpanlı Savaş Arabaları, Sökülebilir Top, Zırhlı Araç, Mancınık, Yaylım Ateş Topu, Hareketli Havan Topları ve Kaledir.

Springald

Springald bir tür mancınık silahıdır. Çok sayıda askeri projeler arasında bu, topların kullanımı ve gelişimine ilişkin tamamlanmış bir çalışmadır. Bu cihaz, tüm yapıyı hareket ettirmeden topu ateşleme olanağı tanımaktadır. Top asılı durmalı ve istenilen tarafa yönlendirilebilmelidir. Ayrıca silahı kamufle etmek için ahşaptan yapılmış bir koruyucu tasarlanmıştır. (Taddei, Zanon 2018: 75).

Makinenin en büyük ve en öenmli ögesi büyük toptur. O, çok güçlü ve hareket edebilir ahşap yapının üzerine yerleştirilmiştir. Leonardo’nun springald aracının yenilikçi görünümü kesin olarak onun hareketliliğini ve farklı yönlerdeki amacına ulaşma olasılığını ortaya koymaktadır.

Springald (Taddei, Zanon 2018: 74)

Springald'ın Yukarıdan Görünümü (Taddei, Zanon 2018: 76)

 

Springald'ın İşleyişi (Taddei, Zanon 2018: 78)

Çok Namlulu Makineli Tüfek

Çok namlulu makineli tüfek göz alıcı bir ateş gücüne sahip olan bir silahtır. Fakat dikkatli bir çözümleme yapıldığı zaman barutun ve cephanenin doldurulması çok karmaşıktır. Aynı anda yalnızca tek atış yapılabilmektedir fakat bir kez atış yapıldığı zaman operatörlerin namluları tekrar doldurması uzun bir zaman almaktadır. Bu tasarımın en ilgi çekici yönü hareketli ana gövdedir; iki büyük tekerlek silahın pratik olarak sınırsız yatay hareketine olanak tanımaktadır. Yeni bir hedefe doğrultulacağı zaman askerler taşıyıcıyı kolaylıkla kaldırabilemekte ve kendi çevresinde döndürebilmektedir. (Taddei, Zanon 2018: 81)

Leonardo’nun bu projesi günümüzdeki makineli tüfeklerin atasını oluşturmuştur. İşleyiş ve yapım aşaması olarak çok fazla benzerlik göstermektedir.

Çok Namlulu Makineli Tüfek (Taddei, Zanon 2018: 80)

 

Çok Namlulu Makineli Tüfek Tasarımı (Taddei, Zanon 2018: 82)

Savunma Duvarları

Kalelere merdiven kullanarak saldırmak 1500’lü yıllarda çok sık kullanılan bir strateji olmuştur; merdiven yerleştiren saldırganlar çok fazla sayıya sahip savunmacılara karşı savaşmaktadır. Duvarlar bir kez yarıldığı zaman ve ağır gedikler oluşturulduğunda, saldırganlar kaleye saldırmaya devam etmektedir. Artık içeride bulunan savaşçılarla mücadele edebilir ve kapıları yıkabilirler.

Leonardo düşmanların duvarla gedik oluşturmasını önlemek için incelikle ve ustaca bir sistem tasarlamıştır. Duvarların dış tarafındaki uzun bir direk, bir kaldıraç gibi çalışan sisteme tutturulmuş bir vinçler serisi tarafından merdivenlere doğru itiliyor. Direkler merdivenleri aynı anda birden daha fazla itme kapasitesine sahiptir. Onlar saldırganların yere düşmelerini sağlamaktadır. (Taddei, Zanon 2018: 85)

 

Savunma Duvarları (Taddei, Zanon 2018: 84)

Tırpanlı Savaş Arabaları

Bu tasarım Leonardo’nun en güzel elyazmalarından birisidir ve muhtemelen Ludovico’yu etkilemek için yapılmıştır. Bu planlar savaşta kullanılmak üzere yapılmıştır. Bu araç koşan atlar tarafından çekilir ve kenarlardaki keskin bıçaklar sayesinde savaş sırasında gücünü göstermektedir.

 

Tırpanlı Savaş Arabaları (Delius 2005: 39)

Sökülebilir Top

Toplar çok ağır olduğundan dolayı onları taşımak için taşıyıcılar kullanılır. Leonardo kolaylıkla sökülebilen ve parçaları ayrı ayrı taşınabilen bir top tasarlamıştır. Bu topun yerini kolaylıkla değiştirme avantajını sağlamaktadır.

 

Sökülebilir Top (Taddei, Zanon 2018: 94)

Sökülebilir Top Canlandırması (Taddei, Zanon 2018: 96)

Zırhlı Araç

Savaş makineleri arasında en önemlisi günümüzdeki tankın atası sayılan, Leonardo’nun Tankı olarak bilinen Zırhlı Araç çizimidir.

Leonardo, kabugu konik biçimde ve ayakları yerine tekerlekleri olan kaplumbağa benzeri bir araç tasarlamıstır. Askeri amaçlı kullanımı öngörülen aracın dışı zırh kaplıdır ve yanlarındaki namlulardan düşmana ateş açılmaktadır.

Tank çok basit bir şekilde çalışmaktadır. Operatörler kaldıraçları çevirirler ve tekerlek dönmeye başlar. Arazi düz olduğunda tank mükemmel bir şekilde ilerleyebilmektedir. En büyük zorluk ise makineye başlangıç ivmesini kazandırmaktadır. Bunu yapmak için çok büyük bir enerji gerekmektedir. Tank kaldıraçlar ve dişli tekerleklerin harekete geçirilmesi ile sürülmektedir fakat yapıyı hareket ettirmek için insan gücü gerekmektedir, bu nedenle at ya da öküzlerin kullanılma olasılığı düşünülmüştür fakat bu hayvanların böylesine kapalı ortamda isteneni yapamayacağına karar kılınmıştır. 

360 derece boyunca atış yapabilecek şekilde çok sayıda top bulunmaktadır. Bu makinenin savaş alanının üzerinde manevra yapmasının ve ilermesinin çok zor olacağı düşünülebilir. Leonardo şöyle yazmıştır: ‘’ben güvenli ve saldırıya kapalı zırhlı araçlar yapacağım. Düşmanlar knedi silahlarıyla bunlara saldırmaya cesaret bile edemeyeceklerdir ve bunların arkasında piyadeler herhangi bir direnç ile karşılaşmadan saldırıya geçebileceklerdir.’’ Tasarımın arkasındaki niyet savaş alanında bir çok dalgası yaratmak ve bu şaşkınlıktan faydalanmaktır. Teorik olarak, tankın içindeki topları doldurmak ve tanka manevra yaptırmak için toplam sekiz kişi gerekmektedir.

 

Zırhlı Araç (Taddei, Zanon 2018: 98)

 

Zırhlı Arabanın Yarı Saydam Görünümü (Taddei, Zanon 2018: 100)

Floransa Müzesi Zırhlı Araç Maketi (tripadvisor.com.tr/ Gezgin fotoğrafı Floransa 2018)

Zırhlı Araç'ın İçi (Floransa Müzesi) (tripadvisor.com.tr/ Tony S. Tarafından çekilen fotoğraf Floransa 2017)

Mancınık

Leonardo’ nun mancınık tasarımları yaklaşık olarak 1485-1490 tarihlerinde yapılmıştır. O bunların hepsini bir sayfada toplanmıştır. Kavramsal olarak bakıldığında çizimler çok ilginçtir, çünkü bir yönden Leonardo’ nun erken dönem çalışmalarını, diğer yönden daha ileri çözümlerin bulunduğu döneme ait çalışmaları içermektedir. Mancınıklar zaten bilinen savaş araçlarıdır ancak Leonardo’nun mancınığı diğerlerine göre daha yüksek etkinlik gücüne sahiptir.

Mancınık belli bir etki menziline sahiptir ve bunun sonucunda çok uzak hedefler için kullanılabilir. Leonardo bu tasarımda bu savaş aracının gücünü ve pratik kullanımını artırmaya çalışmıştır. İki tam sayfa resimde bu durum açık bir şekilde görülmektedir. İki tahta kol gerilmekte ve zembereğin bırakılmasıyla serbest kalarak üzerindeki taşı fırlatmaktadır. Operatörün yapması gereken tek şey ön kısımda bulunan manivelayı çevirmesidir. Mekanizma serbest bırakıldığında çok güçlü bir esneme meydana gelmektedir ve taşın bulunduğu kol yukarı doğru hareket ederek taşı fırlatmaktadır. Bu araçlar ayrıca yangın çıkarmak için kullanılabilmektedir. (Taddei, Zanon 2018: 103)

Fırtlatma işlemi bir kez yapıldıktan sonra, mancınık yeniden hızlı bir şekilde doldurulabilemektedir.

 

Mancınık (Taddei, Zanon 2018: 102)

 

 

Fırlatma Sırasında Parçalar (Taddei, Zanon 2018: 105)

Yaylım Ateş Topu

Bu tam anlamıyla tamamlanmış bir çizimdir ve hayranlık uyandırıcıdır; on altı farklı açıya bakan top ile bir bombardıman planı yapmaktadır. Mekanik pedalları ve döndürme çarkları bulunmaktadır ve bu sayede hareket etmesi sağlanmaktadır.

Sayfanın üst sağında, Leomardo açık ve farklı bir çizim sunmuştur. Burada çok sayıda çizim taslağı bulunmaktadır. Bunlar farklı yorumlanmaktadır. Dikkatli bir analiz yapıldığında makinenin yapılabilirlikten çok uzak olmadığı anlaşılmaktadır. Makine suyun üzerinde de manecra yapabilecek şekilde tasarlanmıştır.

 

Yaylım Ateş Topu (Taddei, Zanon 2018: 108)

Hareketli Havan Topları

Bu makine nadir bir güzelliğe ve son derece açık bir çizime sahiptir. Elyazmasında ateşlenmiş olan hareket halindeki iki havan topunu göstermektedir. Bir bombardıman planına ek olarak, aynı zamanda hedefi doğru vurabilmek için ince ayarlamalara sahiptir. Ateşleme sonrası toplar dağıldığından dolayı yoğun bir ateş gücü sağlamaktadır. (Taddei, Zanon 2018: 119)

 

Hareketli Havan Topu (Taddei, Zanon 2018: 118)

KAYNAKÇA

Bamyacı, E. (2017). Tek Bacaklı Zıplayan Robotun Dinamik Modellenmesi ve Kontrolü. Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.

Bayav, D. (2009). Leonardo Da Vinci’de Sanat, Bilim ve Etkileşimi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2, s.123-142.

Cihan, C. (2007). Leonardo Da Vinci. Emo Genç, 5,  s.32-34.

Delius, P. (2005). Leonardo da Vinci. İstanbul: Literatür Yayıncılık. 

Ertürk, F. E. ve Yayan, G. (2012). Bilim ve Sanatı Birleştiren İki Usta. Dört Öge, 1,  s.453-464.

Freud, S. (1979). Sanat ve Sanatçılar Üzerine. İstanbul: Bozak Yayınları.

Gelb, M. (1999). Leonardo Da Vinci gibi Düşünmek. İstanbul: Beyaz Yayınları.

Gombrıch, E. (2007). Sanatın Öyküsü. (çeviren Ö. Erduran ve E. Erduran), İstanbul: Remzi Kitabevi.

Gökdoğan, M. D. ve Yayla, B. (2012). Leonardo Da Vinci: Bir Rönesans Dahisi. Dört Öge, 1, s.2-10.

Marioni, A. (1987). Leonardo’s İmpossible Machines. İçinde: P. Galluzzi, ed., Leonardo Da Vinci: Engineer and Architect. France: Montreal Museum of Fine Arts.

Mercan, T. (2016). Leonardo Da Vinci’den İstanbul’a Köprü Fikri. sanatkaravani.com/leonardo-da-vincinin-istanbula-kopru-fikri/

Nardini, B. (2009). Leonardo da Vinci Bir Ustanın Portresi. İstanbul: Can Yayınları.

Nicholl, C. (2008). Leonardo Da Vinci Aklın Uçuşları. (çeviren S. Gürses), İstanbul: Everest Yayınları.

Sarton, G. (2012). Leonardo Da Vinci. (çeviren Y. Unat), Dört Öge, 2, s.11-36.

Suh, A. H. (Ed.), (2010). Leonardo’ nun Defterleri. (çeviren A. Serin), Ankara: Arkadaş Yayınevi, s.253-289.

Taddei, M. Ve Zenon, E. (Ed.), (2018). Leonardo’ nun Makineleri. İstanbul: Pegasus Yayınları.

Topdemir, H. G. (2012). Leonardo Da Vinci’ nin Optik Çalışmaları. Dört Öge, 2, s.37-50.

Unat, Y. (2012). Bir Rönesans Mühendisi: Leonardo Da Vinci. Dört Öge, 2, s.51-66.

Vassari, G. (2013). Sanatçıların Hayat Hikayeleri. İstanbul: Sel Yayıncılık.

Vezzosı, A. (2002). Leonardo Da Vinci Evren Bilimi ve Sanatı. (çeviren N. Başer), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

Zöllner, F. (Ed.), (2005). Leonardo. (çeviren A. E. Uluhan). İstanbul: Remzi Kitabevi.