Leonardo sıklıkla suyun hava ile olan birleşmesi üzerine çalışmalar yapmıştır. O hem hidrolik hem de uçuş makineleri tasarlamıştır. Havanın davranışını kavramada kendisine yardımcı olacak dalgalar üzerine çalışmalar yürütmüştür ve uçuş makinelerinin bazılar hem biçim hem de mekanik konsept olarak tekneleri anımsatmaktadır. Hidrolik mühendislik Leonardo’nun üzerinde en çok çalışma yaptığı alandır. Yalnızca kişisel çalışmalar değil aynı zamanda gerçek projeler ve hükümdarlardan aldığı önemli siparişlerde bu konuda yoğun çalışmalar yapmıştır.

Vasari bizi, Floransa’daki ilk döneminde, gençlik yıllarında kamu yararına olan sorunları çözme konusunda Leonardo’ya danışıldığı konusunda bilgilendirmektedir: ‘’Ve o çok genç iken ilk işi Pisa ve Floransa arasında teknelerin ilerleyebileceği bir kanal yapma projesi olmuştur.’’ (Vassari 2013: 220)

Mekanik Testere

Bu makine büyük ağaç kütüklerini kesmek için kullanılır. Suyun hareketi bir kanal boyunca suyun yönlendirilmesi ve bıçakların hareket etmesi için gerekli enerjiyi sağlar. Aynı zamanda su ile ileri taşınan tekerlek bir dizi makarayı harekete geçirir ve ağır kütükler testere aracılığıyla hareket eden bir yatağa girdiklerinde kesilir.

Mekanik Testere (Taddei, Zanon 2018: 134)

Mekanik Testere Elemanları (Taddei, Zanon 2018: 136)

Çarklı Tekne

 

Leonardo itme gücünün yeni bir sistemi üzerine yapılmış olan tekneler, su altı dalış kıyafetleri, denizaltılar ve denizin altından düşman gemilerine saldırı yapan mekanizmalar oluşturmuştur. O, denizcilik alanında araştırmalar yapmaktadır ve sıklıkla yüksek dereceli özgün çözümler oluşturmuştur.

Hidrolik makineler arasında en dikkat çekenlerden birisi Çarklı Tekne tasarımıdır. Bu makine’de Leonardo teknenin içine yerleştirdiği dişlilerden oluşan basit bir motor tasarımı ve çarklarla kürekten daha pratik olan bir sistem kullarak kolaylıkla hareket edebilen bir tekne tasarlamıştır. Operatörler ayaklarını kullanarak geniş kenarları olan tekerleklerin aralıksız olarak hareket etmesini sağlamaktadı ve bu sayede tekne kürek çekmeye ihtiyaç duymadan daha basiit ve hızlı bir sistemle hareket etmektedir. (Taddei, Zanon 2018: 141).

Çarklı Tekne (Taddei, Zanon 2018: 140)

Çarklı Teknenin Tümünün Görünüm (Taddei, Zanon 2018: 143)

Floransa Müzesi Çarklı Tekne Maketi (Birgitte tarafından çekilen fotoğraf Floransa 2018)

Açılır Köprü

 

Leonardo’nun çalışmalarından en ilginç bölümlerden birisi çoğunlukla savaş döneminde kullanılan köprü tasarımıdır.

Bu köprünün çizimi Leonardo’ nun Milano’daki ilk dönemine dayananmaktadır. Sivil ve askeri mühendislik kapasitesini en üst noktaya çıkarmıştır. Bu köprülerin temel özelliği hızlı bir şekilde açılıp kapabilebilmesidir. Bu, düşman karşısında üstünlük sağlayacak etkin bir araçtır.

Bu köprü yalnızca tek hat üzerine yapılandırılmıştır, dönmeye olanak sağlayan dikey bir pivot tarafından kenarlardan birisine sabitlenmiştir. Hareketi kolaylaştırmak için yay, vinç ve silindir sistemi kullanılarak, köprü araçların üzerinden geçebileceği ya da kenardaki nehirden soyutlanabileceği şekilde kurulmuştur. (Taddei, Zanon 2018: 147)

Padişah II. Bayezid’in hayalleri arasında da Haliç üzerine bir köprü yaptırmak yer alıyordu. Bu hayalini gerçekleştirmek derhal harekete geçen II. Bayezid, bazı uzmanların fikirlerine başvurdu. Yıllar sonra araştırmacıların ulaştığı bir belgeye göre köprü fikrinin Leonardo Da Vinci’ye kadar ulaşmış olduğu anlaşıldı. Bu belge Topkapı Sarayı arşivlerinde bulunan Da Vinci’nin II. Bayezid’e yazdığı bir mektuptur. Bu mektubunda Leonardo, çarkları rüzgârla dönen bir değirmenden ve gemilerin suyunu boşaltmaya yarayan bir tulumbadan söz etmektedir ve mektubunu Galata ile İstanbul arasında kurulacak köprüden bahsederek devam ettirmektedir. Fakat Leonardo’nun teklifi kabul edilmemiştir. (Mercan 2016)

 

Açılır Köprü (Taddei, Zanon 2018: 146)

 

Açılır Köprünün Görünümü (Taddei, Zanon 2018: 148)

Tarama Makinesi

Bu makine kanal içinden çamurları temizlemek için kullanılmaktadır. Leonardo’nun hayatının son yıllarında yazmış olduğu elyazmalarından birinde bulunmaktadır.

Tarama makinesi iki teknenin paralel olarak birbirine bağlanmasından oluşmaktadır. Merkezde büyük bir çark bulunmaktadır. Nehir yatağında bulunan maddeler kazılarak temizlenmektedir. Leonardo kepçe çarkının mili üzerine doğrudan bağlanmış bir dönme mekanizması tasarlamıştır. Tekerlek göbeğinin etrafındaki ip kıyıya bağlı olduğu için tarama makinesi otomatik olarak ilerler ve iş yapılmış olur. (Taddei, Zanon 2018: 157).

 

Tarama Makinesi (Taddei, Zanon 2018: 156)

Tarama Makinesinin Üstten Görünümü (Taddei, Zanon 2018: 159)

KAYNAKÇA

 

Bamyacı, E. (2017). Tek Bacaklı Zıplayan Robotun Dinamik Modellenmesi ve Kontrolü. Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.

Bayav, D. (2009). Leonardo Da Vinci’de Sanat, Bilim ve Etkileşimi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2, s.123-142.

Cihan, C. (2007). Leonardo Da Vinci. Emo Genç, 5,  s.32-34.

Delius, P. (2005). Leonardo da Vinci. İstanbul: Literatür Yayıncılık. 

Ertürk, F. E. ve Yayan, G. (2012). Bilim ve Sanatı Birleştiren İki Usta. Dört Öge, 1,  s.453-464.

Freud, S. (1979). Sanat ve Sanatçılar Üzerine. İstanbul: Bozak Yayınları.

Gelb, M. (1999). Leonardo Da Vinci gibi Düşünmek. İstanbul: Beyaz Yayınları.

Gombrıch, E. (2007). Sanatın Öyküsü. (çeviren Ö. Erduran ve E. Erduran), İstanbul: Remzi Kitabevi.

Gökdoğan, M. D. ve Yayla, B. (2012). Leonardo Da Vinci: Bir Rönesans Dahisi. Dört Öge, 1, s.2-10.

Marioni, A. (1987). Leonardo’s İmpossible Machines. İçinde: P. Galluzzi, ed., Leonardo Da Vinci: Engineer and Architect. France: Montreal Museum of Fine Arts.

Mercan, T. (2016). Leonardo Da Vinci’den İstanbul’a Köprü Fikri. sanatkaravani.com/leonardo-da-vincinin-istanbula-kopru-fikri/

Nardini, B. (2009). Leonardo da Vinci Bir Ustanın Portresi. İstanbul: Can Yayınları.

Nicholl, C. (2008). Leonardo Da Vinci Aklın Uçuşları. (çeviren S. Gürses), İstanbul: Everest Yayınları.

Sarton, G. (2012). Leonardo Da Vinci. (çeviren Y. Unat), Dört Öge, 2, s.11-36.

Suh, A. H. (Ed.), (2010). Leonardo’ nun Defterleri. (çeviren A. Serin), Ankara: Arkadaş Yayınevi, s.253-289.

Taddei, M. Ve Zenon, E. (Ed.), (2018). Leonardo’ nun Makineleri. İstanbul: Pegasus Yayınları.

Topdemir, H. G. (2012). Leonardo Da Vinci’ nin Optik Çalışmaları. Dört Öge, 2, s.37-50.

Unat, Y. (2012). Bir Rönesans Mühendisi: Leonardo Da Vinci. Dört Öge, 2, s.51-66.

Vassari, G. (2013). Sanatçıların Hayat Hikayeleri. İstanbul: Sel Yayıncılık.

Vezzosı, A. (2002). Leonardo Da Vinci Evren Bilimi ve Sanatı. (çeviren N. Başer), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

Zöllner, F. (Ed.), (2005). Leonardo. (çeviren A. E. Uluhan). İstanbul: Remzi Kitabevi.