Makinelerin son grubu Müzikal Enstrümanlar. Leonardo Kafatası şeklinden lir, mekanik davul ve Viola Organista adından günümüz klavye ve piyanosuna benzeyen 3 enstrüman tasarlamıştır.

Verrocchio’nun stüdyosundadaki kişilerin ve çalışma arkadaşlarının müzik ile uğraştığı bilinmektedir. (Unat 2012: 52).

Yüzyıllar boyunca biyografi yazarları Leonardo’nun lir gibi müzikal aletleri çalmadaki becerisinde hemfikir olmuşlardır. Leonardo’nun bu alanda çalışmaları da mevcuttur. Biyografi yazarları müzikal aktivitelerini onun Sforza dükalığının başkentine gidişine bağlamaktadır. (Vezzosı 2002: 54).

Kafatası Şeklinde Lir

Leonardo belki de kafatası şeklindeki liri popüler bir enstrümandan ziyade tiyatral bir aksesuar olarak düşünmüştü. Onun müzikal enstrümanlarla ilgili projlerine bakarak, bu özelde ne teknik olarak ne de müzikal anlamda ilginçtir. Hayvan gövde ve organlarından müzikal enstrüman yapma fikri tarih öncesi zamanlara uzanır. Yine de burada mucidin ekleyebileceği birkaç rötuş vardır. Örneğin, tellere ara vermek için damaktaki kıkırdağı kullanmak (bu modern gitardaki perdedir), temel akort mandallarının bir biçimi olarak dişleri kullanmak ve gövde olarak kafatası boşluğunu kullanmak. (Taddei, Zanon 2018: 207).

Kafatası Şeklinde Lir (Taddei, Zanon 2018: 206)

Mekanik Davul

Mekanik davul geçit törenlerinde ve şehir sokakları boyunca yapılan etkinliklerde kullanılmak üzere tasarlanmıştır. Ancak askeri geçit törenlerinde ve hatta savaş sırasında bile kullanılmıştır. Bunun amacı askerleri motive etmek ve düşmanı korkutmaktır. Ancak Leoanardo’nun tasarımında temel proje üzerinde bazı değişiklikler yapılmıştır. Araç bir insan ya da hayvan tarafından basit bir kol ile çalıştırılabilir.

Mekanik Davul (Taddei, Zanon 2018: 210)

Viola Organista

Bu, sınıflandırması çok zor olan çok karmaşık bir projedir. Basit bir koşum takımı kullanılarak ve bir klavye ile çalınmaktadır. İçinde sürekli olarak hareket eden at kılından yapılmış yaylar ile ses çıkarmaktadır. Yayın teller üzerindeki hareketi bir arptan ziyade bir violin gibi ses çıkarmasına neden olmaktadır. (Taddei, Zanon 2018: 217).

Viola Organista (Taddei, Zanon 2018: 216)

Viola Organista Tasarımı (Taddei, Zanon 2018: 216)

DEĞERLENDİRME VE SONUÇ

Değerlendirme bölümüne geldiğimizde ben Leonardo’nun çizdiği makineleri günümüzdeki benzer makineleriyle karşılaştırmanın yanlış olacağını düşündüm. Çünkü Leonardo’nun çizdiği makineler her ne kadar günümüzdeki makinelerin atası olarak sayılsa da günümüzde bu makineler tamamen bir kod sistemi üzerine çalışıyor. Leonardo’nun dönemi ile bu dönem arasındaki yoğun teknoloji değişimi bu karşılaştırmaya müsaade etmeyeceğini düşündüm. 

Leonardo ve Leonardo’dan önce Mariana Taccalo, Giuliano da Sangalo, Bonaccorso Ghiberti gibi isimler teknik makine çizimleri yapmıştır. (Taddei, Zanon 2018: 27).

Ayrıca Leonardo’nun makinelerini Leonardo ile aynı dönemde yaşamış ayrıca ona hocalık yapmış olan Andrea del Verrocchio (1435-1488) ve Leonardo’dan bir kuşak önce yaşamış olan Filippo Brunelleschi (1377-1446)’nin makine çalışmaları ile karşılaştırdığımızda Leonardo’nun onların çalışmalarına güçlü bir şekilde bağlı olduğunu görürüz ancak aradaki fark Leonardo onların ötesine geçmeye çalışmıştır ve makine tasarımını onlardan çok farklı işlemiştir. Bu fark Leonardo’nun çalışması deneysel ve mekanik boyuttan uzaklaşarak daha teorik ve zoolojik olan başka bir boyuta hareket etmesidir. Andrea del Verrocchio ve Filippo Brunelleschi makine çizimlerinde tamamen deneysel yollardan hareketle yoğun hesaplamalarla ilerlemiştir. Onlar çalışma mekaniği kesin olmayan hiçbir çalışmayı çizime aktarmamıştır fakat Leonardo işin içine gözlemlerini ve hayal gücünü de katarak işi bambaşka bir boyuta taşımıştır. Leonardo’nun uçuş makinelerinin asıl amacı kuşların uçuşunu anatomik olarak çözen Leonardo bunu kağıda aktararak birebir kuş kanadını bir insana uyarlamaya çalışmıştır. Savaş makinelerinde ise asıl düşüncesi düşmanın bu devasa makinelerden korkması ve saldırıya tereddüt etmesidir. Bu yüzden Leonardo’nun makinelerinin deneysel boyutu çok zayıftır ve gerçeğe uyarlamak çok zordur.

15-16. yüzyıllar’da yaşamış olan Leonardo da Vinci doğa ve insan arasında ilişkiyi tam olarak çözmeyi başarmıştır. Gözlem yeteneği ve hayal gücü başta olmak üzere resim, anatomi, mimarlık, mühendislik, geometri alanında yaptığı çalışmalar ile kendi yaşadığı çağ ile birlikte günümüze de ışık tutmuş bir dâhidir.

Leonardo da Vinci’nin çizmini yaptığı makineleri sanatsal açıdan değerlendirdiğimizde ise ben bu makinelerin döneminde yapılan makine çizimleri ile karşılaştırıldığında, sadece ortaya çıkan çizim farkı ile bile bu çizimlere sanat kategorisi dışında değerlendirmenin doğru olacağını düşünmüyorum.

Leonardo da Vinci hem mühendislik hem ressamlık yönünü kullanarak hayal gücünü o kadar farklı boyutta kullanmıştır ki ortaya çıkan çizimler döneminde yapılan diğer eserlere hiçbir açıdan benzememesi, anatomik ve zoolojik açıdan olan üstünlüğü ile kusursuz sanat eserleridir.

Leonardo da Vinci tasarlamış olduğu makinelerle iş yükünü azaltmak, ileri teknoloji seviyesine katkı sağlamak gibi amaçlarını gerçekleştirmeye çalışmıştır ve günümüzdeki bir çok modern makinenin temelini atmıştır. Bu makineleri tasarlarken Leonardo’nun mekanik ve deneysel çalışmalardan uzaklaşıp toerik ve zoolojik yönünü ortaya koyduğunu ve hayal gücünü en üst seviyede kullandığını görürürüz. O dönemde yaptığı makineleri gerçekleştiremeyeceğini ve bunların deneysel olarka çalışmasının imkansız olduğunu belki Leonardo’da biliyordu fakat yüzyılar sonra hakim olacak teknoloji çağında bu icatların ne kadar değerli olacağını anlamış ve çalışmalarına durmadan devam etmiştir.

KAYNAKÇA

Bamyacı, E. (2017). Tek Bacaklı Zıplayan Robotun Dinamik Modellenmesi ve Kontrolü. Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.

Bayav, D. (2009). Leonardo Da Vinci’de Sanat, Bilim ve Etkileşimi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2, s.123-142.

Cihan, C. (2007). Leonardo Da Vinci. Emo Genç, 5,  s.32-34.

Delius, P. (2005). Leonardo da Vinci. İstanbul: Literatür Yayıncılık. 

Ertürk, F. E. ve Yayan, G. (2012). Bilim ve Sanatı Birleştiren İki Usta. Dört Öge, 1,  s.453-464.

Freud, S. (1979). Sanat ve Sanatçılar Üzerine. İstanbul: Bozak Yayınları.

Gelb, M. (1999). Leonardo Da Vinci gibi Düşünmek. İstanbul: Beyaz Yayınları.

Gombrıch, E. (2007). Sanatın Öyküsü. (çeviren Ö. Erduran ve E. Erduran), İstanbul: Remzi Kitabevi.

Gökdoğan, M. D. ve Yayla, B. (2012). Leonardo Da Vinci: Bir Rönesans Dahisi. Dört Öge, 1, s.2-10.

Marioni, A. (1987). Leonardo’s İmpossible Machines. İçinde: P. Galluzzi, ed., Leonardo Da Vinci: Engineer and Architect. France: Montreal Museum of Fine Arts.

Mercan, T. (2016). Leonardo Da Vinci’den İstanbul’a Köprü Fikri. sanatkaravani.com/leonardo-da-vincinin-istanbula-kopru-fikri/

Nardini, B. (2009). Leonardo da Vinci Bir Ustanın Portresi. İstanbul: Can Yayınları.

Nicholl, C. (2008). Leonardo Da Vinci Aklın Uçuşları. (çeviren S. Gürses), İstanbul: Everest Yayınları.

Sarton, G. (2012). Leonardo Da Vinci. (çeviren Y. Unat), Dört Öge, 2, s.11-36.

Suh, A. H. (Ed.), (2010). Leonardo’ nun Defterleri. (çeviren A. Serin), Ankara: Arkadaş Yayınevi, s.253-289.

Taddei, M. Ve Zenon, E. (Ed.), (2018). Leonardo’ nun Makineleri. İstanbul: Pegasus Yayınları.

Topdemir, H. G. (2012). Leonardo Da Vinci’ nin Optik Çalışmaları. Dört Öge, 2, s.37-50.

Unat, Y. (2012). Bir Rönesans Mühendisi: Leonardo Da Vinci. Dört Öge, 2, s.51-66.

Vassari, G. (2013). Sanatçıların Hayat Hikayeleri. İstanbul: Sel Yayıncılık.

Vezzosı, A. (2002). Leonardo Da Vinci Evren Bilimi ve Sanatı. (çeviren N. Başer), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

Zöllner, F. (Ed.), (2005). Leonardo. (çeviren A. E. Uluhan). İstanbul: Remzi Kitabevi.