Yaşamın ilk yıllarından beri özel gereksinimi bulunan insanlar olmasına rağmen özel gereksinimli insanlara yönelik farkındalık İkinci Dünya Savaşı sonrasında oluştu. Savaşın sonuçları insanların çok fazla yaralanması ve uzuvlarını kaybetmesiyle rehabilitasyon ihtiyacını doğurdu. Bu durum savaşlar ve özel eğitim konusunda ilgimi çekerken çok uzak olmayan bir tarihte savaş geçmişi bulunan Vietnam’ı ve Vietnam özel eğitimini yazmak istedim.

Bu konu üzerinde birkaç tane çalışma inceledim. Ama bu incelemeleri yaparken sıralamaya dikkat etmedim yani biraz tesadüfi oldu. İlk yaptığım okuma Vietnam’da engelli olarak adlandırılan çocuklar, özel eğitim okulları ve sayısı giderek artan kapsayıcı eğitim uygulamaları üzerineydi. Vietnam’daki çocukların 14 farklı alan üzerinden engelli kategorisinde olması ve eğitimin çoğunlukla okula ulaşımın zorluğuyla sınırlı olması dikkatimi çeken bir noktaydı. Ama en çok dikkatimi çeken 9 yıl boyunca Amerika tarafından Vietnam üzerine püskürtülen Agent Orange zehrinden etkilenen çocukların ayrı bir engel kategorisinde yer almasıydı. 

">

Sonuçları üçüncü kuşakta bile devam eden zehir sebebiyle çoğu çocuğun sadece yaşamsal faaliyetini nefes alarak sağlayabilecek bir düzeyde dünyaya gelmesi engellilik oranında büyük artışa sebep olmuş ve bu zehrin hala öngörülemeyen sonuçları olduğu görülmüş. Bazı sonuçları şu şekilde..

">

Okumalarıma gelince.. İlk okumamda Vieatnam'ın  özel eğitime yönelik kapsayıcı eğitim ile ilgili bir proje çalışmasının nasıl bir ülkeye yayıldığından bu projenin çıkan yasaları nasıl etkilediğinden söz edilmiş. Açıkçası okurken çok keyif aldım çünkü her şey yolundaydı. 

Proje süreci öğretmen, müdür çalıştayları, görevli personel eğitimleri, materyal hazırlama üzerine eğitimler ve bölgedeki diğer STK lar ile iletişime geçilerek toplum üzerinde çalışmaları içeriyor. Bu pilot uygulama o kadar başarılı bulunuyor ki uygulamaya 6 bölge daha dahil ediliyor. Ardından seneler içinde bölgeler artıyor ve hükümet kapsayıcı eğitimi yasalarla koruma altına alarak kullanımına teşvik ediyor. Pilot uygulamanın başarısı sonucu kapsayıcı eğitim artık eğitimin bir parçası haline getirildiği bu senaryoyu okuduğumda gerçekten çok keyiflenmiştim. Ta ki….

Ta ki ardından okuduğum yeni bir makaleye kadar..

Sıralamasının tesadüfi olduğunu söylemiştim. Bu makaleyi daha sonra okumam yerinde olmuş açıkçası. Rahatlıkla söyleyebilirim ki ülkemizdeki yasalarla desteklenen özel eğitim ve sahada uygulanan özel eğitim arasında bir uçurum var. Bu yüzden zaten ne okursam okuyayım madalyonun arkası zihnimden hiç çıkmıyor. Şimdi birlikte bakalım istiyorum madalyonun arkasına..

Pilot uygulamalarla yasaların desteklemesi sonucu yüzümü güldüren kapsayıcı eğitimin aslında ne kadar az kapsayıcı olduğundan söz etmek istiyorum. Öğretmenler için ayrı yöneticiler için ayrı çalıştayların çok kısa sürelerde ve çok yapılarak sadece ‘yapılmak için yapılmasından’ materyal desteğinin çok zayıf olup uygun materyallerin nasıl kullanılacağının bilinmemesinden görevli personele yönelik sözde bir eğitim verilmesinden öğretmenlerin kapsayıcı eğitim kapsamında sınıflarına engelli öğrenci kabul etmemesinden ve ayrıca toplumda olumlu bir bakış açısı değil de tam tersi olumsuz bakışın pekiştirilmesinden bahsederek can sıkmak istemem. Ama madalyonun arkası çok kalabalık.. Ben söylemesem de belli oluyor. Zaten yaşadığım ülkedeki uygulamaları düşündüğümde hangi ülke olursa olsun şüphe ile yaklaşacağımı biliyorum. 

Bu farklı çalışmaların en net kazanımı benim için Vietnam hükümeti kapsayıcı eğitimin öneminin farkında. Bu durum çok net vurgulanıyor. Kapsayıcı eğitim aslında hiç teğet geçilmiyor ama saha uygulamaları konusundaki denetim azlığı bu destekle çelişiyor.

Bu sınırlı imkanlar ile gelişen bir ülkenin özel eğitim yaklaşımı ve benim okumalarımda ilgimi daha sonra çeken bir nokta açıkçası. Okuduklarım sonrası aslında ilgimi çeken, bırakın günlük yaşam becerilerini doğan bebeklerin bile nefes almada güçlük yaşamasına neden olan ve sonuçları hala tahmin edilemeyen bir zehrin bütün halkı hala bir savaşın kaybedenleri yapabilmesi. İlgimi daha da çok çeken ise bu zehrin kaynağının zehirden etkilenen insanlara yardım ediyor olması..

Vietnam özel eğitimine baktığımızda son yıllarda yaptığı çalışmalarla kapsaycı eğitimi artırmaya yönelik hareket ettiği söylenebilir. Bu hareketteki eksikliklerin telafisinin olmadığı bir gerçek. Ama biliyoruz ki en iyi eğitim olanaklarının bulunduğu ülkelerde bile madalyon iki yüzlü.

Peki savaş sırasında her şey mübahtır diyerek bütün bir ülkenin halkını kendine mahkum edip kahraman olan ülkelerde madalyon kaç yüzlü?