Bilim kurgu edebiyatının köşe taşlarından biri olan Isaac Asimov, yalnızca yazdığı eserlerle değil, aynı zamanda oluşturduğu  evrenle de edebi bir miras bırakmıştır. Asimov’un kaleminden çıkan Robot Serisi, İmparatorluk Serisi ve en ünlüsü olan Vakıf Serisi, zamanla tek bir evrende birleşmiş ve insanlığın on binlerce yıllık geleceğini kapsayan  bir anlatı oluşturmuştur.

Asimov evreninin temel taşlarından biri, robotik yasalardır. Üç Robot Yasası, insan ve yapay zekâ ilişkisinin etik sınırlarını çizerken, bu yapay zekâların evrimini de gözler önüne serer. Robot Serisi, bu konuları işlerken aynı zamanda insan doğasını, korkularını ve inançlarını da derinlemesine sorgular.

Öte yandan Vakıf Serisi, binlerce yıl sürecek bir galaktik imparatorluğun çöküşünü ve bu çöküşü önceden gören matematikçi Hari Seldon’un planını merkezine alır. Psikotarih adını verdiği kuram sayesinde kitlelerin davranışlarını öngörebilen Seldon, insanlığın karanlık çağlarını kısaltmayı hedefler.

Asimov’un eserleri, yalnızca birer bilimkurgu hikâyesi olmanın ötesinde, insanlık tarihine ve geleceğine dair düşünsel birer harita gibidir. Teknolojinin ilerleyişi, birey-toplum çatışması, özgür irade ve determinizm gibi konular onun evreninde ustalıkla işlenir. 

                         

Vakıf Üzerine

Bu evrenin en ihtişamlı yapı taşı ise kuşkusuz Vakıf Serisidir. İlk olarak 1940’lı yıllarda kısa hikâyeler hâlinde yayımlanmaya başlayan bu seri, zamanla bilimkurgu edebiyatının mihenk taşlarından biri hâline gelmiş ve Asimov’a “bilimkurgunun büyük ustası” unvanını kazandırmıştır. Serinin merkezinde yer alan Seldon, “psikotarih” adını verdiği kuramı ile kalabalık insan topluluklarının davranışlarını istatistiksel olarak öngörmeyi mümkün kılar. Seldon, Galaktik İmparatorluk’un çökeceğini ve ardından insanlığın binlerce yıl sürecek bir karanlık çağa sürükleneceğini hesaplar. Ancak bu süreci yalnızca birkaç yüzyıla indirebilecek bir planı vardır: Vakıf Planı.

İmparatorluğun en uç noktasında kurulan İlk Vakıf, Seldon’un öngördüğü krizlere karşı insanlığın rehberi olacaktır. Ancak bu yol düz değildir. Seride, tarih boyunca yaşanan toplumsal çöküşler, bilimsel duraklamalar, ekonomik krizler ve siyasi devrimler ele alınır. Her “Seldon Krizi”, hem insanoğlunun zaaflarını hem de potansiyelini açığa çıkarır.

Vakıf’ın ilerleyişi sırasında başka bir değişken ortaya çıkar: İkinci Vakıf.

                                       

Seldon’un planının ikinci yarısı olan bu gizli oluşum, Galaksi’nin diğer ucunda kurulur. İkinci Vakıf üyeleri, zihinsel yetenekleri sayesinde bireylerin düşüncelerini yönlendirme gücüne sahiptir ve bu da onları hem kurtarıcı hem de tehdit edici bir güç hâline getirir.

Vakıf Serisi, yalnızca geleceğe değil, geçmişe de ışık tutar. Asimov, eserlerinde Edward Gibbon’un Roma İmparatorluğu’nun Gerileyiş ve Çöküş Tarihi adlı eserinden esinlenmiş ve galaktik ölçekte bir çöküş anlatısı kurmuştur.

Asimov’un üslubu sade, fakat derinliklidir. Seride, güç dengeleri, dini kurumlar, ekonomik sistemler ve siyasi oyunlar incelikle işlenir. Bu da onu, yalnızca bir bilim kurgu eseri değil, aynı zamanda tarih, sosyoloji ve felsefe ile harmanlanmış bir düşünce metni hâline getirir.

Sonuç olarak, Vakıf Serisi, insanlık tarihine bilimsel bir gözle bakan, gelecek üzerine düşünmeye sevk eden ve birey-toplum ilişkisini sorgulayan güçlü bir yapıttır. Asimov’un çizdiği bu galaktik tablo, bilimkurgunun sınırlarını aşarak bizleri hem geçmişle hem de olası geleceklerle yüzleştirir.

Vakıf sadece bir seri değil, insanlığın yıldızlara yazılmış kaderidir.

           

           

 

Kaynakça

Gunn, J. (1982), Isaac Asimov: The Foundations of Science Fiction, Oxford University Press.

Öztürk, E. (2020), Bilimkurgu Edebiyatında Gelecek Tasarımı: Vakıf Serisi Örneği, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi.

Yalçın, S. (2021), Bilimkurguda Toplumsal Yapı ve Asimov’un Vakıf Serisi. Bilimkurgu ve Toplum.