Keltler denince akla çoğu zaman sisli ormanlarda yapılan gizemli törenler, savaş arabaları ve mızraklı savaşçılar gelir. Ama Keltlerin dünyasını anlamak için bazen o gösterişli sahneleri bir kenara bırakıp, avuç içine sığabilecek küçücük nesnelere bakmak gerekir: sikkelere.

Keltler, MÖ 3. yüzyıl civarında para basmaya başladıklarında Yunan ve Roma örneklerini model aldılar. Simon Lilly’nin Kadim Kelt Sikke Sanatı kitabında anlattığı gibi, bu ilk taklitler zamanla tamamen Kelt ruhuna uygun, soyut ve sembolik bir dile dönüştü. Portreler yavaş yavaş çizgisel şekillere, spirallere, doğa motiflerine ve mistik sembollere evrildi. Lilly, bu soyutlamayı “gerçekliğin ruhunu yakalamak” olarak tanımlıyor. Yani amaç, birebir görüntü çizmek değil, o figürün temsil ettiği gücü ve anlamı aktarmaktı.

Tam da bu noktada Druidler devreye giriyor. Onlar, Kelt toplumunun bilge rehberleri, hem dini hem hukuki liderleriydi. Yazılı belgeler bırakmadıkları için onlara dair en somut izler, arkeolojik buluntularda ve sanat eserlerinde karşımıza çıkıyor. Sikkelerde bir Druid’in doğrudan portresi nadiren bulunur; fakat Lilly’nin de altını çizdiği gibi, sembollerin dili çoğu zaman portreden daha güçlüdür.

Sikkelerde rastlanan bazı motifler Druidlerle güçlü bağlar kurar:

Meşe yaprakları ve dalları – Druidler için kutsal olan meşe ağacını ve gök ile yer arasındaki bağı simgeler.

Triskelion (üçlü spiral) – Yaşam, ölüm ve yeniden doğuş döngüsünü anlatır. Lilly, bu sembolün sadece dini değil, aynı zamanda kozmik düzenin anahtarı olduğunu söyler.

MELDİ (Kuzey Fransa) MÖ 1.yy Altın. Kutsal simgeler derlemesi. Üç bacaklı şekil, kutsal ağaç, ağ veya "Galya Kalkanı" bitki ve hayvan motifleri.

Yılan figürü – Bilgelik, dönüşüm ve şifanın simgesi; ritüel ve tedavi uygulamalarında önemliydi.

SENONLAR (Kuzeydoğu ve Orta Fransa) MÖ 75-55 gümüş. Beş köşeli yıldız, haç, yılan, tork, ilham içen kuş gibi druidik semboller.

Güneş, ay ve yıldız motifleri – Druidlerin gökyüzünü gözlemleyerek tarım döngülerini ve ritüel zamanlarını belirlemesini yansıtır.

CARNUTLAR (Chartres bölgesi, Kuzey Fransa) Kartallar ve beş köşeli yıldızlardan oluşan kombinasyon Roma İmparatorluğu'nun kartalı karşısındaki druidik gücü işaret eder.

Maskeler ve stilize yüzler – Ritüellerde kullanılan ruhani “geçit” sembolleri olabilir.

(Hessen, Güneybatı Almanya) MÖ 75-50 Gümüş. Güç torkunu elinde tutan tüylü ritüel pelerinli, kuşa dönüşen druid.

Bölgesel örnekler bu sembollerin nasıl yorumlandığını gösterir. Britanya’da Iceni ve Corieltauvi gibi kabileler, gümüş sikkelerinde yapraklarla çevrili baş figürlerine yer vermiştir. Bu figürler kimi zaman kabile lideri olarak görülür, kimi zaman da Druid kıyafetli bir ritüel figürü olarak yorumlanır.

BITURIGLER (Orta Fransa) MÖ 60-50 Altın. Kabile adı "dünyanın hükümdarları" anlamına gelir.

Galya’da ise sakallı yüzler, yanlarında ritüel kaplar ve kozmik sembollerle birlikte görülür; bu, hem dünyevi hem ruhani otoritenin birleşimini sembolize eder.

Arkeologlar hâlâ “bu figürler kesin olarak Druid mi yoksa tanrı tasviri mi?” sorusuna net bir yanıt veremiyor. Lilly, bu noktada kesinlikten çok “niyet”e bakmamız gerektiğini söyler. Ona göre Kelt sanatçısı, figürü ister tanrı ister bilge lider olarak düşünsün, asıl amaç topluluğun ruhani gücünü ve kimliğini metal üzerinde yaşatmaktır.

Sonuçta Kelt sikkeleri, sadece ticarette kullanılan metaller değil; dönemin inanç sistemini, toplumsal yapısını ve ruhani değerlerini taşıyan küçük sanat eserleridir. Bir müze vitrininde parlayan o küçücük gümüş ya da altın disk, binlerce yıl öncesinin sessiz ama güçlü hikâyesini fısıldar.

 

Bu yazı hazırlanırken yararlandığım bazı kaynaklar:

Simon Lilly – Kadim Kelt Sikke Sanatı (Fotoğraflar ve hakkındaki bilgiler bu kitaptan alınmıştır.)
Barry Cunliffe – The Ancient Celts
Miranda Green – Symbol and Image in Celtic Religious Art
British Museum çevrim içi koleksiyonu (Iceni ve Corieltauvi sikkeleri)
Musée d’Archéologie Nationale (Galya bölgesi sikke koleksiyonu)