"Niteliksiz Adam" kitabıyla modern edebiyatın önemli isimlerinden biri haline gelen, 1880 doğumlu Avusturyalı yazar Robert Musil'in 11 Mart 1937de Viyana'da bir davette ahmaklık üzerine yaptığı bu konuşma çok seviliyor ve aynı yıl içinde konuşma metni yayımlanıyor. Aslında bir konuşma metni olan bu küçük kitap bizi ahmaklık hakkında düşünmeye zorluyor ve bunu yaparken pek çok farklı durumdan bahsederek ahmaklığın sadece “anlama gücünden yoksunluk” anlamına gelmediğini, tanımlanması çok zor bir kavram olduğunu gösteriyor. Tek bir kavrama farklı açılardan yaklaşmamızı sağlayan o durumlardan birkaçını beraber inceleyelim. 1-Sanata ve ince ruhluluğa gösterilen çok yönlü direniş Bu altbaşlıkta Musil kendisinin ahmaklığı –bir yazar olarak- çok uzun zamandır bildiğini söyler. Çünkü ona göre edebiyatla ilgilenen biri kendini bir direnişle karşı karşıya bulur. Bu öyle bir direniştir ki, her kalıba girer. Girdiği kalıplardan biri olarak, sesli filmlerin senkronize edilmesinden sonra eleştirel yargının yerini ticari yargıya bırakması örneğini verir. Burada değindiği diğer bir konu da halkın sanat duygusundan uzak ruh halinin koşullarla ilgisidir. Ona göre halk sanata karşı bu direnişini sadece kötü dönemlerde değil, her dönemde ve her şekilde gösterir. 2-Kendini akıllı saymak Ahmaklık üzerine konuşacak veya düşünecek kişinin başta kendinin akıllı olduğunu varsayması gerekir diyen Musil, kendini akıllı illan etmenin genellikle aptallık işareti olduğunu ekler. Ve bu durumu en baştaki güçlük olarak ifade eder. Bu alt başlıkta da temkinli olmak için ahmak görünen akıllılardan, akıllı gözükmenin bazı sakıncalarından, ahmaklık ve sadizm ilişkisinden bahseder. Konuyu iyice detaylandırır.

...ve bunun sonunda elimize, kendini akıllıyım diye övmenin ahmakça olabileceğini ama ahmak sayılmanın da her zaman akıllıca olmadığını görmekten başka bir şey geçmez. Burada genelleştirilecek bir şey yok; ya da burada kabul edilebilecek  tek genelleme, yapılacak en akıllıca hareketin bu dünyada elden geldiğince göze çarpmamaya çabalamak olduğudur.

3-Kibirli davranışlar sergilemek Musil, ahmaklıkla kibir arasında içtenlikli bir ilişki olduğunu söyler. Ona göre ahmak biri, ahmaklığını saklayabilecek kadar akıllı değilse kibirli durur. Kibir konusunda söylediği bir başka şey ise performans düşüklüğüdür. Yani ona göre kibirli biri yapabileceğinin altında işler yapar, gösterdiği kibir onun verimliliğini düşürür. 4-Kendinden bolca söz etmek Burada kendinden bolca bahseden kişilerin ahmak olabileceği gibi olmama ihtimalinin de üzerinde durmuştur. İnsanların ahmak sayılmamak için bu bağlamda yazarlardan faydalandığını belirtmiştir. Çünkü Musil’e göre yazarın kendi hakkında yazmasına, duygularından bahsedip tüm insanlık adına konuşmasına izin vardır. 5-Panik durumu Musil’e göre panik yaşandığında üstün zihinsel faaliyet devre dışı kalır ve insan son  bir acil davranış biçimine yönelir. Bu davranış plansız ve üstünkörü -nitelik açısından eksik- olmasına rağmen nicelik olarak korunmaktadır. Musil, bu düşüncesini “gelişigüzel yüz atıştan birinin hedefi bulacağı ihtimali” örneğiyle destekler. 6-Dürüst ahmaklık ve zeka işareti olan ahmaklık Musil’e göre ahmaklık kelimesi temelde iki ayrı türü içerir. Bunlardan biri dürüst ahmaklıktır, bunun zeka eksikliğinden kaynaklandığını ve anlaşılmasının zor olduğunu söyler. İkincisi ise zeka işareti olan ahmaklıktır, bunu da “beceremeyeceği işlere kalkışan zekanın işleyemeşi” olarak tanımlar. Ona göre saf ahmaklığın sanatla olan ilişkisi kadın sanatçılar gibidir. Musil’in konuşmasının bu kısmında “dürüst ahmaklık” konusunda örnek olarak kadınlardan bahsetmesi çok eleştirilen bir konudur. Ufkumuzu açan bir metin olan “Ahmaklık Üzerine” denemesinden elbette herkes cebine farklı bir cümle koyar ve o cümleyi özümser. Bizim için bu cümle Musil’in konuşmasının sonunda kendisini gösteriyor. “İşte tam da bu durum bizi ahmaklığa karşı son ve en önemli çareye götürüyor: Alçakgönüllü olmaya.” Kaynak: 1