Kütahya-Çavdarhisar'da bulunan bu muazzam antik kentin isminin, Zeus’un kızı su perisi Erato ile Kral Arkas'ın oğullarından geldiği düşünülmekte.  Aizanoi antik kenti, eski adı Penkalas olan Koca Çay’ın iki yakasında kurulmuştur. Roma döneminde yün, şarap ve tahıl üretimi ile zenginleşen bu şehir, Erken Bizans döneminde bir piskoposluk merkezi olmuştur. İlk kazılarına 1926 yılında başlanan kentin en ihtişamlı ve kutsal yapısı Zeus Tapınağı M.S. II. yüzyılda Hadrianus döneminde yapılmaya başlanmış olup, yapısı gereği eşine rastlanmamıştır. 

 

 

Gizemli ve  kasvetli Zeus Tapınağı'nın en önemli ve onu eşsiz kılan özelliği, tapınağın altında dar bir merdivenle inilen tonozlu oda. Tapınağın güney kısmında, büyük bölümü Bizans döneminde tahrip edilmiş bir odeon (Antik Yunan’da, konserler verilen, şiirler okunan, oyunlar oynanan, genellikle dikdörtgen biçiminde, üzeri kapalı yapı) bulunmaktadır. Tapınağın önünde bulunan Kybele büstü şeklindeki akroter (süs), yapının yalnızca Zeus'a adanmadığını düşündürse de yapılan araştırmalar hem Zeus hem Kybele'ye aynı anda adanmış olamayacağını gösteriyor. 

Antik kentin en önemli yapılarından biri de, dünyanın ilk örneklerinden olan  Tiyatro-Stadyum kompleksi. MS. II-III. yy. inşa edilen komplekste 13500 kişi kapasiteli stadyum ve 15000 kişi kapasiteli tiyatro 2 ana kapıyla birbirine bağlanmıştır. Bu dünyada benzeri olmayan ilk ve tek kombinasyondur. Her dört yılda bir Aizanoi Olimpiyatları'nın gerçekleştiği arenanın tiyatro bölümü klasik Grek tiyatrosu yapısındadır

.

İlkler kenti demiştik burası için. Tam anlamıyla öyle. Dünyanın ilk  borsa binasına ev sahipliği yapıyor Aizanoi. Bu macellumun (gıda pazarı) yuvarlak biçimli duvarlarındaki hem Latince hem Grekçe yazıtlar burada satılan malların fiyatlarına ilişkin açıklamalar içermekte. İmparator Dioclatianusun fiyatlarına birkaç örnek verelim;
     16-40 yaşları arasındaki sağlıklı güçlü bir erkek köle 30000 dinari
     Eşek 15000 dinari
     At 90000 dinari
     Erkek aslan 125000 dinari

Macellumun hemen yakınında sütunlu cadde bulunur. M.S 400 yılına tarihlenen bu devşirme taşlarla inşa edilen cadde, depremler sonucu yıkılmış olsa da zamana direnerek ayakta kalan sütunları görmek mümkün. Bu yol Aizanoi Antik Kentinin ana caddesidir, özellikle savaş dönüşünde Romalı askerler ganimetleriyle burada halkı selamlarlar ve görkemli bir geçiş töreni olur. Bu yüzden buraya halk arasında kral yolu denilmektedir. Aynı zamanda alışveriş merkezlerinin olduğu yer de burasıdır. Süslemesini yapmak için devşirme taşların yoğun olarak kullanıldığı sütunlu caddede devşirilen en önemli yapı ise İmparator Cladius döneminde inşa edilen Artemis Tapınağıdır. 

Antik kentin yapıları bu kadarla sınırlı değil. Hamam yapıları ve Meter Steunene Kutsal Alanı da görülmesi gereken yerler arasında. 

Gezgininden notlar ...

Kütahya'nın hava sıcaklığını düşünerek gezilmesini tavsiye ederim. Ocak ayında yaptığımız gezide eksi derecelerde saçlarımız donarak gezmiştik ama soğuktan yeterince korunulduğu takdirde karların, sislerin arasından yükselen Zeus Tapınağının görüntüsü normal zamanlardan çok farklı, daha gizemli. Aradaki farkı göstermek için kendi çektiğim fotoğraflardan ekledim (karlı olanlar). 

Kenti istediğiniz gibi gezebilirsiniz ama Zeus Tapınağının olduğu kısıma girecekseniz yanınıza Müzekartınızı almayı unutmayın.

Pamukkale Üniversitesi Arkeoloji Bölümü tarafından yürütülen Aizanoi Penkalas Projesi kapsamında, eski dönemlerde olduğu gibi çayın su seviyesi yükseltilerek, Antik Çağ'da olduğu gibi iki köprü arasında kayıklarla gidilebilecek. Projeyi takip ederek gideceğiniz zamanı ayarlamanızı  ve o deneyimi tatmanızı öneririm. 

 

Kaynakça

• 1 2 3 4 5