Sauron’dan Güç Yüzüğünün alınmasıyla sonuçlanan Elfler ve insanlar arasındaki Son İttifak, Güneş’in ikinci çağının sonu olmuştu. Her ne kadar Sauron yenilmiş gibi gözükse de Tek Yüzük yok edilmediğinden Sauron’da yok olmamıştı. Sauron saklanmış ve kendini açığa çıkarmamışken Güneş’in üçüncü çağında Orta Dünya’nın en batısındaki Gri Limanlardan 5 varlık Orta Dünyaya ayakbastı. Bunlar yaşlı insan görünümlü Elflerin İstari, insanların da Büyücü dedikleri 5 Maia idi. Onların geldiklerini sadece Gri Limanların efendisi Cirdan gördü ve sadece o nereden geldiklerini biliyordu. 

Valar’ın başı olan Manwe, Eru’nun da rızasıyla kendi aralarında seçilecek olanların Orta Dünyaya gidip Sauron’un kötülüklerine karşı Elflerle insanları örgütlemesini istedi. “Kim gidecek?” diye sordu Eru, sadece iki kişi öne çıktı. Bunlar Aule tarafından seçilen Curumo ile Oromo tarafından seçilen Alathar adlı iki Maia idi. Manwe “Olorin nerede?” diye sordu. Olorin, bu görev için güçsüz olduğunu ve Sauron’dan korktuğunu bildirdi. Manwe’de onun gitmesini asıl bu nedenle istediğini söylerek Olorin’in Orta Dünyaya 3. Elçi olarak gitmesi için emretti. Yavanna, Orta Dünya'da yetişen bitkilerin ve yaşayan canlıların da korunmaya ihtiyacı olduğunu söyledi ve Radagastı seçti. Alathar ise arkadaşı olan Pallandoyu aldı. Böylece 5 İstari ortaya çıkmış oldu.

İlk gelen Saruman (Curumo) oldu. Onu Gandalf (Olorin), Radagast ve diğer iki İstari izledi. Fakat Cirdan Gandalf’ın aralarındaki en güçlü ruha sahip olduğunu hissetti ve ona yüzyıllardır taşıdığı, sakladığı 3 Elf yüzüğünden biri olan Kızıl Narya’yı verdi. Gandalf, yüzüğü aldı ve aldığını gizledi. Zamanla Saruman bu yüzüğün Gandalfa verildiğini anladı ve bu da İstari düzeninde çatışmaları başlattı.

5 İstari yaşlı birer insan görünümdeydiler. Çünkü Elflerin yılları sonra ererken insanların hükümdarlığı başlıyordu. 5 İstari yüzyıllardır Orta Dünya’da bulunmalarına rağmen çok az yaşlandılar. Bu yüzden insanlar tarafından Büyücü olarak bilindiler. Her bir İstari’nin kendine özgü bir rengi vardı ve her biri kendine özel bir asa taşıyordu. Saruman, beyazlar içindeydi. Soylu bir duruşa, kuzgun gibi siyah saçlara sahipti. Elfler dâhil herkes tarafından tarikatın lideri olarak görülüyordu. Elflerin Mithandir (Gri Hacı) olarak adlandırdığı, cücelerin Tharkûn olarak adlandırdığı Gandalf, griler içindeydi. Üçüncü İstari olan kahverengiydi. İsmi Boz Radagasttı. Diğer iki İstari mavi renklere bürünmüştü. Ancak isimleri Elfler ve insanların tarihlerinde geçmedikleri için isimleri bilinmiyordu. Bu iki İstari (Alanthar ve Pallando) Orta Dünya’nın doğusuna gittiler ve bir daha geri dönmediler. 

İstariler her ne kadar Maia olsalar da Ölümsüz Topraklarındaki  kudretlerinin hepsini getiremediler. Ruhları ölümsüzdü ancak bedenleri değildi, kılıçla hatta açlıktan ölebilirlerdi. Onlarda insanlar gibi sinirlenebilir, korkabilirlerdi. Güçleri farklılık göstermektedir. Radagast ile Gandalf hayvanlarla konuşabilirdi. Gandalf, yıldırım ve ateş güçlerine sahipti. Saruman'ın sesinde güç vardı ve sesiyle iradeleri etkilerdi. 

5 İstari içinde en çok Gandalf ve Saruman’ın isimleri Orta Dünya tarihinde geçmektedir. Saruman, Ak Konseyin başıydı. Bir süre Orta Dünya topraklarında gezdikten sonra Gondor tarafından kendine tahsis edilen Isengarddaki Orthanc adlı kuleye çekildi. Burada Yüzük irfanı üzerinde çalışmaya başladı. Zamanla Orta Dünyaya gönderiliş amacından sapmaya başladı. Kibirli, sabırsız biri haline geldi. Gücün esiri olarak kendi isteklerini herkese kabul ettirme arzusuyla Sauron’un yerine geçmek istedi. Ancak kendisinden daha karanlık olan Sauron’un etkisine girmekten kurtulamadı. Gandalf’ın belli bir yeri ve yurdu yoktu. Elfler, insanlar, cüceler ve hobbitler arasında; Orta Dünya’da gezmediği yer kalmamıştı. İhtiyacı olanlara yardım etti ve onların güvenlerini kazandı. Saurona düşmanlık besliyor. Kibirli değildi, kudret ve övgü peşinde koşmuyordu.

Sauron Mordora gidip Barad-dur’da kendini açığa çıkardığında, Gandalf herkesi gayretli bir çalışmaya sevk etti. Nihayetinde Saurona karşı zafer kazanan direnişin ön ayağı oldu. Böylelikle Valar’ın istediğini yerine getirdi. En sonunda Sauron tehdidi yok olduğunda kendisi de geri gelmemek üzere geldiği yoldan Büyük Deniz’in ötesine Ölümsüz Topraklara döndü. Saruman ise bir an güce ulaşacakmış gibi gözükse de bunu başaramadı. Yaşadığı Orthanc’da asası Gandalf tarafından kırıldı. Gücü elinden alındı ve sonrasında yardımcısı Grima tarafından bıçaklanarak öldürüldü. Ruhu ise sürgün edildi. Ne Orta Dünyaya ne de Ölümsüz Topraklara geri dönebildi. Sauron ile yapılan mücadelede Radagast’ın başına ne geldiği, ne zaman geri döndüğü veya Orta Dünya’da kalıp kalmadığı bilinmemektedir.