İlkel insanlarda hayvan derileri, tırnakları ve dişleri kutlamalarda ve süslemelerde oldukça fazla yer alırdı. Kısmen güzel sayılırlardı da. Fakat Rusya'da sosyal demokrat hareketin kurucusu olan Georgi Plehanov'a göre ilk önce süs olsun diye takılmamışlardır. Bunları taşıyan kişiler, o hayvanlar kadar güçlü ve çevik olduklarını göstermek için ve hatta o hayvanların gücünden kendilerine de bir şeyler geçtiğine inandıkları için takarlardı. Yani ilk başta bu deriler, dişler ve tırnaklar renkleri hoşa gittiği için takılmadılar yiğitlik, çeviklik, kuvvet gibi değerli meziyetlerin işareti sayıldıkları için kullanıldılar ve bu nedenden ötürü daha sonralarda "güzel" göründüler.
Afrikalı kadınların kollarına, bacaklarına demir halkalar takmalarının nedeni, demir çağında demirin kutsal kadar değerli ve bundan ötürü zenginlik işareti olmasındandır.Değerli olan ile güzel olan arasındaki çağrışım dolayısı iledir ki bunları takanlar güzelleşmiş sayılır. Burada da önemli olan demirin kendi güzelliği değil, ekonomik koşulların meydana getirdiği değer yargılarıdır.
Yine ilkel insanlar bedenlerini bazı bitkilerden çıkardıkları yağla yağlarlardı. Bir çeşit süslemedir bu da. Fakat yağlanmanın neden doğduğunu araştırırsak böceklere karşı korunma amacı ile karşılaşırız. Ancak sonraları yağlama bedene güzellik veren bir süsleme tarzı sayılmıştır; artık yarar söz konusu değildir.
Plehanov şu sonuca varıyor ki tarihi bakımdan ele alırsak nesnelere bilinçli olarak faydacı açıdan bakmak, estetik açıdan bakmadan önce gelir.
Gerçi güzeli kavradığımız, yani estetik zevk duyduğumuz sırada "fayda" bilincimize girmez; bunu asla düşünmeyiz, ama bilincimizde olmasa bile bir şeyi güzel bulmamızın nedeni aslında onun yararlı olmasındandır. Bu yarar, estetik zevki duyan bireye ait bir yarar değildir ama onun türüne ait bir yarardır (Orta Çağ'da tüm erkeklerin fiziksel olarak güçlü kadınlarla evlenme isteği gibi). Varlık savaşında türümüze yararlı olan şeylerdir ki insana güzel gelir.
Plehanov sosyal bakımdan yararlı olan her şey güzeldir demek istemiyor; demek istiyor ki güzel şeyler sosyal yararı olan şeyler arasında bir "altsınıf" oluşturur. O zaman güzelliği araştıran estetik, sosyolojinin bir parçası olur.
Yorum Bırakın