24 Temmuz 1923’te Lozan Antlaşması imzalanmış ve Türk Kurtuluş Savaşı sona ermişti. 1919-1923 yılları arasında “Ya İstiklâl ya ölüm” parolasıyla sürdürülen savaş Lozan Barış Antlaşmasıyla son bulmuştu. Lozan bazı kesimler tarafından çarpıtılmakta ve sürüklenmektedir. Lozan’ı anlamak için Lozan’dan önceki duruma bakmak gerekir. Lozan Antlaşması, Türk Milletini yok edebilme potansiyeline sahip olan “Sevr Antlaşması’nı” çöpe atmıştır.

   Sevr Antlaşmasını tanımlamak gerekirse; Damat Ferit’e ve onun gibi düşünenlere göre Sevr’i imzalamak milletin hayrınaydı. Pek öyle değildir, gerçek koşullar şöyle:

1- Türklere kalan topraklar Karadeniz ağırlıklı olmak üzere Anadolu’nun küçük parçasıydı,
2- Bağımlı ve Türklere nefes aldırmayacak derecede ağır koşullar sağlanmaya çalışıldı,
3- Etnik ve dinsel baskı bunun dışında ayrımcılık yapılmaya çalışıldı,
4- Güneydoğu’da bir Kürt devleti kurulmaya çalışıldı,
5- Anadolu topraklarının çoğunun emperyalistler tarafından kuşatılması idi.

   

Sevr'e Göre Türkiye (Açık Sarı Alan). Lozan'da Sadece alan değil, "bağımsızlık" ta kazanılmıştı.

 

   Bu sadece bir imzadan ibaret değil, dönemin paşaları ve insanları tarafından da sorgulanmıştır. Mesela Damat Ferit’in Sevr’e olumlu baktığını yazmıştım. Bunun karşısında ise Rıza Paşa muhalefet rolündeydi. İmzaya giden heyette Hadi Paşa, Rıza Tevfik ve Reşat Halis vardı.

Görüntüde Hadi Paşa, Sevr Antlaşması’nı imzalıyor.

 

   Bu antlaşmanın reddedilmesi demek Türk Bağımsızlığının kazanılması ve toprak kazancını artıracaktı. Bütün bunlar Lozan ile gerçekleşmişti.

Şimdi ise Lozan’ı sorularla yanıtlayacağım.

 

1- Lozan Nedir?

 

    İlber Ortaylı’nın deyimi ile “uzlaşmadır”. Sağa-sola çekmeye gerek yoktur. Lozan Konferansı Birinci Dönem, Ara Dönem ve İkinci Dönem olmak üzere ayrılır. 24 Temmuz 1923’te imzalanmış ve 24 Ağustos 1923’te meclis tarafından onay almıştı. Toplamda 143 maddelik bu antlaşmada Türkler savaşı kazanmıştır. Cumhuriyet düşmanlarına göre bizler burada toprak kaybetmişiz! Uşi ve Berlin Antlaşmalarına baksalardı Lozan’ın değerini anlamış olurlardı. Kısa yanıt vermek gerekirse; Lozan, Kurtuluş Savaşı’nı zafer yapan Antlaşmadır.

 

2-  Lozan'ın Getirileri Nelerdi?

 

    Türkiye -tek başına- %50 kadar başarı sağlamıştır. Bu başarı Türkiye’nin iyiliğine yorulmuş ve bu konuda düşünülmüş isteklerdi. İstek başarılarını değerlendirdiğimizde Türkiye’nin 15 isteğinin 4 tanesi tamamı gerçekleşti; diğer taraftan 3 isteği ise bir yere kadar başarılıydı. Geriye 8 istek kaldı bu ise başarısızlık hanesine alınabilirdi. Ancak bu 8 isteğin 4’ü sahtedir. Yani aslında 15 istek bakışından bakarsak başarının %50 olduğunu anlarız. Sadece bu 15 istekteki başarı ile başarısızlık ile kalmamış Müttefiklerin isteklerinin gerçekleşmemesi de Türkiye’nin iyiliğine idi. Bütün bunları değerlendirdiğimizde Müttefiklerin burada zarar ettiklerini ve isteklerini gerçekleştiremedikleri için başarısız olduklarını görürüz. Bu ise “Türklerin zaferidir.”

Hatta Atatürk:

   “Bu antlaşma, Türk Ulusuna karşı yüzyıllardır beri hazırlanmış ve Sevr Antlaşmasıyla tamamlandığı sanılmış, büyük bir suikastın çöküşünü anlatan bir belgedir. Osmanlı dönemi tarihinde benzeri görülmemiş bir siyasi zaferdir.”

   İsmet İnönü, Dr. Rıza Nur, Hasan Saka başta olmak üzere imzalanan Lozan Antlaşması sonrası heyet Lozan’dan döndü ve Atatürk tarafından karşılandı.

 

Lozan Hakkında Söylenenler

 

   Ahmet Anapalı: “Lozan’ı, İsmet Paşa dışında kimse zafer olarak değerlendirmedi.” dedi. Şöyle sıralayayım:

1- Atatürk’ün Lozan’ı öven sözleri vardı,
2- İngiliz Sir Andrew Ryan’ın : “Lozan’da onursuz bir barış imzaladık. Bu İngiltere’nin şimdiye dek imzalamış olduğu antlaşmaların en uğursuzu, en mutsuzu ve en kötüsüdür.” sözlerini söylemesi Türkiye’ye bir zafer olduğunu vurgulamaktır,
3- Kimse kusura bakmasın! Sevr Antlaşması’na göre Lozan’ın zaferi tartışılmaya kapalıdır. Lozan maalesef değeri bilinen bir antlaşma değildir günümüz Türkiye’sinde hep çarpıtılır. Sadece Lozan değil, Atatürk döneminde iyi bir şey olduysa bunu Atatürk ve İnönü dışında herkes yapmıştır, eğer ki Atatürk döneminde kötü bir şey olduysa bunun sorumluları Atatürk ve İnönü’dür (!) birilerinin felsefesi bu şekilde fesat işliyor. İtibar etmeyelim…

“Lozan, Türkiye Cumhuriyeti’nin tapu senedidir.”

 

    Burada çok kısa ve özet şekilde Lozan’ı anlattım. Bütün bunları özetleyecek olursak;

1- Lozan Türkiye’nin savaş zaferidir,
2- Toprak kaybedilmedi; aksine kazanıldı ve bağımsızlık kazanıldı,
3- Lozan’ın hezimet olduğu ve Lozan’da halifeliğin kaldırılmasının İngilizlerin istediği tamamen asılsızdır.

İsmet İnönü, Lozan'ın başkahramanıdır.