İstiklal Mahkemeleri hakkında söylenen birçok yalanlar mevcuttur. Atatürk ve Cumhuriyet düşmanlarının sürekli söylediği büyük yalanlardan birisi İstiklal Mahkemeleri’nde on binlerce hatta yüzbinlerce insan öldürüldüğü hakkındandır.

                Atatürk düşmanlığıyla tanınan Kadir Mısıroğlu konu hakkında şu söylemlerde bulundu:

                “Hilafetin ilgasından sonra, birbirini kovalayan inkılapların ana hedefi, sanıldığı gibi yalnız resmi hayatı değil, aynı zamanda ferdi ve şahsi davranış, yaşayış ve hissiyatı da, din dışı (laik) kılmaktı… Bu güç iş, dört sene gibi mahdut bir zamana sığdırmıştı. Ama nasıl? Anadolu dahilinde, fevkalade selahiyeti haiz İstiklal Mahkemeleri dolaştırmak ve.. bu mahkemelerin sözde hakimlerinin vasıtasıyla, masum kellelerinden ehramlar yükseltmek süratiyle 1924’te hilafetin yıkılışı ile başlayıp 1928’de İslam harflerinin yasaklanması ile ikmal olunan öylesine hızlı bir İslam düşmanlığı siyaseti takip edildi ve bu tatbikat, o derece korkunç bir devlet terörü ile gerçekleştirildiği ki bir karşı hareket hayal ile edilmezdi. İstiklal Mahkemeleri adıyla, çoğu azası hukukçu olmayan seyyar bir mahkeme, Anadolu’nun şehir ve kasabalarında dolaştırılarak, on binerce masum insan, çoğu halka göz dağı vermek maksadı ile yoktan yere darağaçlarında telef edildi. Bu öyle bir devlet terörüdür ki kurbanlarının hakiki sayısını tespit etmek mümkün değildir.”[1]

                Onun dışında İstiklal Mahkemelerinde 30.000 kişinin asıldığını ileri sürüldü.[2] Şimdi bu iddialara bir yanıt vereceğim.

İstiklal Mahkemeleri Ne Yaptı?

                İstiklal Mahkemeleri savaş döneminde 2 ayrı şekilde yürütülmüştür.  İlk evre 11 Eylül 1920-17 Şubat 1921 arasında 8 mahkeme olarak görülmüştür. İkinci evre de 30 Temmuz 1921- Ekim 1923 arasında 5 mahkeme ile görülmüştür.  Bu iki evrede toplamda 3.811 idam kararı verilmiş ama 2.827 karar ertelenmiştir. 1.054’ü ise idam edilmiştir.[3] Asılanlar ısrarlı asker kaçakları, asiler, hainler, casuslar, bozguncular, katiller, ırz düşmanları, soyguncular, hırsızlar, halka eziyet eden görevliler, işgalcilerle iş birliği yapan Rum ve Ermenilerdir.[4]

                Savaş döneminden donra Cumhuriyet döneminde de yani 1923-27 yılları arasında 3 kez İstiklal Mahkemesi kuruldu.  Bunların biri İstanbul’da diğeri İsyan bölgesinde (Diyarbakır) diğeri de başkent ve çevresidir. [5]

                İstanbul’da İstiklal Mahkemesi 8 Aralık 1923- 5 Şubat 1924 arasında faaliyetteydi. Hiçbir idam yoktu ama suikast gibi işlerden yargılamalar olmuştur. İsyan bölgesinde yani Diyarbakır, Urfa ve Elazığ’da 7 Mart 1925- 7 Mart 1927 arasında faaliyet gördü. Baktığı davalar arasında Şeyh Sait İsyanı, Şeyh Eyüp ve Dr. Fuat, Seyyid Abdulkadir, Mühendis Ali ve arkadaşları, İstanbul gazetecileri, Kürt Teali Cemiyeti, casus Nuri, Pötürge, Batman ve Silan olayları, asker kaçaklarıdır. Toplamda 5.010 kişi yargılanmış, birçoğu beraat etmiş, yaklaşık 350 kişi de idam edilmiştir. [6]

                Ankara İstiklal Mahkemesi, Ankara, Eskişehir, İzmir, Gaziantep, Adana, Kayseri, Sivas, Tokat, Erzurum, Rize, Giresun, İstanbul’da görüldü ve 7 Mart 1925- 7 Mart 1927 arasında faaliyet gördü. Açıkçası pek çok olayla ilgilenmiş bundan dolayı bir kesim tarafından “katliamcı” ilan edilmiştir. Sivas, Erzurum, Maraş olayları ve pe çok tartışmaya konu olan İskilipli Atıf’ta bu mahkemelerde görüşülmüştür.  Bu mahkemede 2.436 kişi yargılanmış ve sadece 576 idam kararı çıkarılmıştır.

                İskilipli Atıf demişken İskilipli Atıf ile şapka kışkırtıcılığı sebebiyle asılan kişi sayısı 27’dir.

                Bu ikinci dönemde 576 kişi idam edilmiştir.

 

   Sonuç
 

               İki mahkeme ile 1920-1927 yılları arasında toplam idam sayısı 2.076’dır.

 
[1] Kadir Mısıroğlu, Geçmişi ve Geleceği ile Hilafet, 1993, s. 147-348/358-359.
[2] Mehmet Altan’dan aktaran Ergün Aybars, İstiklal Mahkemeleri ile ilgili yazı dizisi, Milliyet, 29 Ekim 1996, s. 18; Ergün Aybars, 16.5.1995’te Kanal 6’da bu konular hakkında bilgi vermiştir.
[3]Turgut Özakman, Vahdettin, M. Kemal ve Millî Mücadele, 2020, s.648.
[4] Ergün Aybars, İstiklal Mahkemeleri, C I, 1975, s. 143, 156’den aktaran Özakman, age., s. 648.
[5] Aybars, age., s. 221-252.
[6] Aybars, age., s. 193-349-348’den aktaran Özakman, age., s. 649.