Çoğumuz eğitim hayatında ikilemeleri öğrenirken ikisi de anlamsız kelimelerden oluşan ikilemeler diye bir sınıflandırma duymuşuzdur. Peki dilde anlamı olmayan kelimenin işi var mıdır?

 Bugün üzerinde duracağımız "süklüm püklüm" ikilemesinin de pekala bir kökeni ve içinde barındırdığı iki kelimenin de bir anlamı vardır. Bunlardan püklüm kelimesi ile başlayabiliriz. Türkçede yaygın bir şekilde görülen kelime başı "b" sesinin "p" sesine dönüşmesi burada da kendini göstermiştir. Buradan yola çıkarak aslında kelimenin "büklüm" şeklinde olup fiil kökünün de "bük-" olduğunu söyleyebiliriz. Kelimenin bu hali "iki büklüm" sözündeki "büklüm" ile aynıdır.

bük-ü-l-ü-m :  fiil kökü - yardımcı ses - fiilden fiil yapan ek - yardımcı ses - fiilden isim yapan ek

 Türkçede ikilemeler iki şekilde oluşurlar. Bu kelimeler ya yakın anlamlıdır ya da zıt anlamlıdır. O halde süklüm kelimesinin, püklümün ya zıt anlamlısı ya da yakın anlamlısı olması beklenir. Bu noktada Türkçede "bük-" fiiline yakın anlamlı bir  "sök-" fiili karşımıza çıkar. Bu fiilin anlamı Divanü Lügati't-Türk'te "diz çökmek" olarak geçer. Ayrıca Eski Türkçede bu kökten türeyen "sökür-" fiili, diz çöktürmek anlamındadır. Tüm bunlar bize kelimenin kökeni hakkında bilgi vermektedir. Peki sök- fiilinin barındırdığı "ö" sesi nasıl "ü" sesine dönüşmüştür?

 Türkçede dar yuvarlak ünlüler ile geniş yuvarlak ünlüler arasında çeşitli geçişler mümkündür. Buna örnek olarak güzel kelimesinin aslında gözel şeklinde olduğunu sonradan bu geçiş ile bugünkü haline geldiğini söyleyebiliriz. Benzer bir geçiş de süklüm kelimesinde yaşanmıştır.

sük-ü-l-ü-m :  fiil kökü - yardımcı ses - fiilden fiil yapan ek - yardımcı ses - fiilden isim yapan ek

 Nihayetinde Türkçede anlamı olmayan bir kelime yoktur. İlk ve ortaöğretim ders kitaplarında yer alan "biri anlamlı biri anlamsız kelimelerden oluşan ikilemeler" veya "ikisi de anlamsız kelimelerden oluşan ikilemeler" şeklinde yapılan sınıflandırmalar yanlıştır. Bu ikileme de birbirine yakın anlamı olan iki kelimeden meydana gelmiştir.

KAYNAK:

KARADOĞAN Ahmet (2011), “Süklüm Püklüm Sözü Üzerine”, Türk Dili Ağustos 2011, C: CI, S: 716, s. 147-150.