Türkçe sayma sayıları Eski Türkçeden bu yana çok az bir değişiklik göstermiştir. Ayrıca birçok Türk lehçesinde bu sayma sayıları benzerlik göstermektedir. Bugün bizler bu sayma sayılarının kökenine ilişkin başlıca iki yorumu inceleyeceğiz.

 Serçe Parmak Olan "Bir"

 Bir görüşe göre eğer "bir" kelimesini serçe parmak olarak kabul edersek "iki" onun ekidir. Bu ek ise yüzük parmağıdır. "Üç" ise orta parmaktır ve en uçta yer alır. "Dört" işaret parmağıdır ve birini dürtmek için kullanılır. En nihayetinde "beş" ise parmakların başı olduğu için baş parmaktır.

Bir Av Hikayesinde Sayma Sayıları

Küçüklüğümüzde çoğumuzun oynadığı "Beş Kardeş" isimli oyunda ebeveynlerimiz avucumuzu açar ve buraya bir kuş konduğunu söylerdi. Parmaklarımızın sırayla gösterildiği bu oyunda, “Bu görmüş, bu tutmuş, bu pişirmiş, bu yemiş ve bu da ‘Hani bana, hani bana?" şeklinde bir söz de söylenirdi.

 Esasen sayma sayıları fiilin çok önemli bir yer tuttuğu Türkçede bir av hikayesindeki fiillere dayanmış da olabilir. Avda ilk işin vurmak olduğu düşünüldüğünde "ur-" fiilinin zaman içinde bur- > bür-> bir- şekline dönüştüğünü tahmin edebiliriz. Bu da bize bir sayısını verir. Vurulan avın düşmesini anlatmak için kullanılan "akıdı" fiili ise bize ikiyi verir. Bu akımak fiili bugünkü suyun akması için kullandığımız fiille ilişkilidir. Avın düşmesinden sonra ise öldüğünü belirtmek için kullanılan "uçtı" fiili ise bize üçü verir. Ölen av kaldırılır "tarttı" ve bu da dört sayısı ile ilişkilidir. Bu avın pişirilmesiyle "pişti" beş sayısını buluruz. Pişirilen avı alıp yedikten sonra sağlıklı ve tok oluruz. Bu av hikayesi de son bulur. (aldı-yedi-sağız-tokuz-on)

Kaynak:

Ali TAŞTEKİN, "Türkçedeki Sayma Sayılarının Kökeni Üzerine Bir Değerlendirme", Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı:11 (2016): 48-68.