Madonna ne demek?

Madonna İtalyanca “hanımefendi-kadın” anlamlarına gelir, genellikle Meryem Ana’yı ifade etmekte kullanılır. Meryem Ana bazen de “Virgin” yani “bakire” şeklinde de ifade edilir. Özellikle Bizans sanatında “Virgin” ifadesini sıklıkla görürüz. Madonna aynı zamanda Avrupa resim sanatı ikonografisinde Meryem'in çocuk İsa'yı kucağında tutarken kah emzirirken kah ilgilenirken ki sahneyi tasvir eder. Genellikle Bizans-Hristiyan ikonografisinde ise “Madonna” ifadesinin karşılığı “Hodegetria” ifadesidir.

Gelenek içinde gelenek 

Floransa’da 14.yüzyılda çıkan veba salgınında insanlar şifa olur niyetini ile Aziz Luke’nin çizdiğini düşündüğü Impruneta kilisesinin duvarında asılı duran Meryem Ana portesini sokaklarda gezdirmişler. Gerçekte Aziz Luke’nin böyle bir resmi çizdiği muamma ama bu rivayetin Avrupa resim sanatında bir geleneği başlattığı kesin. Öyle ki hepimiz Meryem Ana’nın kah çocuğu İsa’yı emzirirken kah onun ile ilgilenirken ki halinin tasvirlerini görmüşüzdür. Bunlardan en ünlüsü adını çok duyduğumuz ünlü sanatçı kimilerine göre bir bilim insanı Leonardo da Vinci’nin 1490 tarihli Madonna Lita eseridir. Tabi Caravaggıo’nun 1606 tarihli resmettiği “Madonna Palafrenieri” esri de bu geleneğin en güzel ve önemli eserlerinden biridir. Örneklerini saymak ile bitiremem, bir çok sanatçı bu geleneği devam ettirmiştir.

    

Bu geleneğin dışında birde Aziz Luke’nin çizdiği düşünüldüğü Meryem Ana sahnesinin tasviri vardır. Şöyle açıklayayım biraz kafanız karışmış olabilir. Daha önceki “Mona Lisa'nın kamera arkası” adlı yazımda Cesare Maccari, Leonardo da Vinci’nin Mona Lisa esrini çizerken ki halini "Leonardo da Vinci Painting the Mona Lisa" adlı esrinde Vassari’nin notlarında ilham alarak göstermişti. Burada da aynı şey söz konusu. Bir çok sanatçı Aziz Luke’yi Meryem Anayı çizerken ki halini tasvir etmiş. Üstelik bu sahneyi öyle çok resmeden sanatçı var ki bir gelenek halini almış. Öyle ki bir söylentiden gelenek ve o gelenekten bir gelenek çıkmış. Bunlardan ön güzeli de Rogier van der Weyden’nin 1435-40 yılları arasında yaptığı düşünülen “Saint Luke Drawing the Virgin” adlı esridir.

 

Görüldüğü üzere bir söylenti geleneğe bir gelenekte başka bir geleneğe öncülük etmiş. Gerçekte Aziz Luke’nin Meryem Anayı tasvirini resmetdip etmediği bilinmemekte ama bir gerçek var ki Floransa’da Impruneta kilisesinin duvarında bir Madonna sahnesi varmış. Bu Madonna resmi şüphesiz Aziz Luke’nin gerçek resmi yada  başka birisinin olup Aziz Luke’nin sanılmış ama birisi ilk kez bu sahneyi tasvir etti ve bunun bir gelenek halini aldı gerçektir. Avrupa resim sanatında ve hatta heykelinde yapılıcak eserin konusu yada ilhamı mitolojiler ve eski ve yeni ahitten oluşmuştur. Kah kiliseden kah zengin bir iş adamından böyle bir eser siparişi almıştur sanatçılar. Yada ressamın kendisi kendi isteği ile çizmiştir. Madonna tasvierlide ilhamını, konusu İncilden alır. Aziz Luke'nin Madonna'yı resmmettiği söylentisi belki de sadece bu geleneği canlandırdı ve başka bir geleneğe önayak oldu.

 

res1: Madonna Palafrenieri, 1606 by Michelangelo Merisi da Caravaggıo

res2: Madonna Lita, 1490 by Leonardo da Vinci

res3: Saint Luke Painting a Portrait of the Madonna, 1565 by Giorgio Vasari

res4: Saint Luke Drawing the Virgin, c. 1435-40 by Rogier van der Weyden

res5: Saint Luke Painting the Virgin, 1567 by El Greco