Osmanlı Döneminde Kullanılan Nahıllar

Nahıl kelimenin aslı Arapça nahl olup “hurma ağacı” anlamına gelmektedir. (Nutku, 2006) Simgesel olarak kullanılan nahıllar düğünlerde görülmekle beraber kullanan kişinin maddi gücünün bir temsilcisi olmuştur. Nahıl hem halk hem de saray tarafından kullanılan bir gelenektir. Ancak burada kişilerin maddi durumuna göre nahılın büyüklüğü ve üzerindeki süslemelerin çokluğu farklılık göstermektedir.

Nahılların hazırlanması için nahılbent denilen ustaların olduğu ve bunların gelen sipariş üzerine nahılları hazırladığı bilinmektedir. Sünnet düğünlerde ve evliliklerde gelin alayı ile beraber kullanılan nahılların uzunluğu 25 metreye kadar uzamaktadır.

Gelin ve sünnet alayında nahıllar, ağaç biçiminde üzeri balmumundan insan, hayvan, yemiş, çiçek biçimleriyle bezenmiş ayrıca değerli taşlar, altın, gümüş yapraklarla, renkli ve yaldızlı kağıtlarla süslü yapılardır. (And, 1989) Ağaç geçmişten bu yana Türkler için önemli bir unsur olmuştur. Şamanizm ile beraber o döneminin dünya görüşü doğanın önemli bir parçası olan ağacı, ruhu olan bir varlık olarak düşünmüştür. Bu da ağacı o toplum içinde önemli bir duruma sokmuştur. Şamanistler için ağaç dünyanın direği olarak düşünülmüş ve bu direğin yeraltını yeryüzünü ve gökyüzünü birbirine bağladığına inanılmıştır. Buradan yola çıkarak zamanla ortaya bir hayat ağacı görüşü atılmıştır. Hayat ağacı yenilenmeyi, yaşamayı, devamlılığı simgelemiştir. Bu doğrultuda hayat ağacı Beylikler, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde çeşitli mimari ve küçük el sanatları içerisinde süsleme unsuru olarak kullanmış ve gündelik yaşamın içine dahil edilmiştir.

Nahılların da servi ağacı şeklinde olmasının sebebinin bu düşünceden ortaya çıktığına inanılır. (Corsini, 2013) Osmanlı minyatürlerinde şenlik konulu tasvirlerde karşımıza çıkan nahıllar bizler için belge niteliğindedir. Özellikle Levni’nin III. Ahmet’in oğullarının sünnet düğününü resimlediği Surname nahılları gözlemleyebildiğimiz en önemli kaynaktır.

Nahıllar balmumu ile yapılır ve çoğunlukla servi ya da hurma ağacı görünümünü alır. Öncelikle nahılların demirden ya da ağaç gövdesinden iskeletlerinin oluşturulduğu ve nahılı taşıması için uzun direkler eklendiği bilinmektedir. Nahıla süslerin asılabilmesi için dallar takılır bu dalların boyutu ağacın uzunluğuna ve şekline göre ayarlanırdı. Nahılın görkemli olması için küp ya da top şeklinde yaldızlanmış süsler bu dallara takılırdı. Bununla beraber nahılın hareket halinde devrilmemesi için de halatlar takılarak kontrol edilmesi kolaylaştırılmaya çalışılmıştır.

Nahılların üzerinde başta çeşitli değerli taşlardan olmak üzere süsler bulunmaktadır. Bu süslerin asıl amacı nahılı yaptıran kişinin maddi gücünü, erkeklik gücünü ya da kadınlarda doğurganlık başta olmak üzere bereketi temsil etmesidir. Nahılın uzunluğu arttıkça üzerindeki süslerin sayısı ile bağlantılı olarak maddi değeri de artmaktadır. Gümüşten, altından ve inciden yapılan süsler nahılların göz kamaştırıcı olmasını sağlamıştır. Burada mum da nahılın süslenmesinde kullanılan nesnelerden birisidir.

Nahılları evlenmelerde kız tarafı hazırlatır, sünnet düğünlerinde de çocuğun ailesi yaptırırdı. Nahılların süslemesinde kullanılan mumlar sebebiyle nahıla düğün mumu, bir yerden başka bir yere taşınmasına da mum alması denirdi. Evlenmelerde nahıllar gelin evinin, sünnet düğünlerinde ise sünnet evinin önüne taşınırdı. Bazı şenliklerde küçük nahılların sünnet çadırı önüne konulduğu da olurdu. (Nutku, 2006)

Büyük nahılların sokaklardan geçmesi zaman zaman bazı zorluklara sebep olmuştur. Bu yüzden bazı evlerin cumbaları, saçakları, hatta evler yıktırılmış, yıktırılan yerler daha sonra yaptırılmış ya da parası sahibine ödenmiştir. I. Ahmed’in 1612’deki çifte düğün şenliğinde otuz kadar ev yıktırılmıştır. (Nutku, 2006)

Nahıllar ortaya çıktığı dönemde sıkça kullanılsa da günümüzde yok olmaya yüz tutmuştur. Anadolu’da hâlâ bazı bölgelerde küçük çaplı nahıllarla bu geleneğin devam ettirildiği görülmektedir.

Kaynakça
And, M. (1989). Düğünlerle İlgili Eski Bir Türk Sanatı Nahıl. Kültür ve Sanat Dergisi.

Corsini, D. E. (2013). Osmanlı Saray Şenliklerinden Günümüze Bir Kültür Ürünü: Nahıl. Yedi: Sanat, Tasarım ve Bilim Dergisi(10).

Nutku, Ö. (2006). TDV İslam Ansiklopedisi. (TDV İslâm Araştırmaları Merkezi) 2020 tarihinde https://islamansiklopedisi.org.tr/nahil adresinden alındı