MÖ 600'lerde ortaya çıkmış Miletos Okulu sistemli düşünme ve varoluşu temellendirme çalışmalarının yapıldığı tarihin bilinen ilk felsefe okulu. Ayrıca İyonya da Antik Yunan felsefesinin ilk merkezi olarak anılıyor. Hem felsefenin başlangıç merkezi hem de doğa felsefesi eğiliminin öncüsü olan Miletos Okulu'nun kurucusu ise tarihin ilk filozofu olarak kabul edilen Thales.

İyonya Okulu mitin, mitolojinin, geleneksel düşünüş ve inanışın reddinin; varoluşu ve evreni akıl yoluyla anlama çalışmalarının yani bilimsel yöntemin doğuşunun en büyük kanıtı. Dogmalardan kurtulmanın ve bilimselleşmenin en güzel örneği. Sembolik olarak bir başkaldırış, var olan düzene karşı bir reddediş ve insanın özünü anlama çabasındaki ilk adım. 

Thales, Apollodoros'un Kronikler'inde söylediğine göre, 35. Olimpiyatın ilk senesinde (MÖ 640/639) yılında doğmuş. Herodotos, Douris ve Demokritos'un söylediğine göre babası Eksamyas, annesi ise Fenikeli Thelidler’den Kleobouline imiş. Atina'da Damasios'un arkontluğunda ''bilge'' adı verilen ilk kişiymiş. Politika ile ilgilendikten sonra doğa araştırmalarına yönelmiş. İyonya'nın yıkılışından önce İyonyalılara Teos'ta bir yüksek meclis kurmalarını önermiş.  

Herodotos'un Tarih adlı eserinde söylediğine göre: ''Başa baş giden ve bir yere varmayan savaşın altıncı yılında, tam da savaş kızışmışken, bir çarpışma esnasında, birdenbire gündüz, gece oldu. Bu gün dönüşümünü ya da tutulmasını Miletoslu Thales, İyonyalılara önceden haber vermişti; bu değişimin gerçekleştiği tam vakti, yılı önceden kestirmişti.

Platon'un Theaitetos adlı diyalogunda Socrates, Thales'e atıfta bulunuyor: ''Tıpkı Thales'in yıldızları incelerken ve yukarı bakarken bir kuyuya düşmesi, bunu gören nüktedan ve alımlı Trakya kızının da 'gökyüzünde olup biteni bilmeye çalışıyorsun ama daha ayağının dibini göremiyorsun' diyerek alay etmesi gibi.''

Geometri çalışmak üzere Mısır'a giden Thales, arı bir şekilde Mısır metodlarını benimsemiş olmalı ki Miletos'a geldiğinde onu kimse anlayamadı. Mısır'dan döndüğünde karadan iki noktası bilinen denizdeki bir geminin uzaklığını hesaplamayı ve bir piramidin gölgesinin uzunluğundan onun boyunu hesaplamayı (Thales Teoremi) biliyordu. Bunun dışında: ''Geometride çap çemberi ikiye böler.'', ''İki doğrunun kesişme noktasındaki ters açılar birbirine eşittir.'' gibi teoremleri de vardır.

Ayrıca Phytagoras'ı da Mısır'a yelken açması için teşvik ettiği biliniyor.

Thales’in arkhesi ise su. Hippolytos, Bütün Sapkınlıklara Reddiye adlı kitabında Thales’in arkhesi için şu sözleri söylüyor: “...Her şeyin başının ve sonunun su olduğunu söyledi. Her şey ondan oluşuyormuş, onun katılaşması ve yeniden sıvılaşmasıyla. Her şey onun üzerinde taşınıyormuş; depremler, yoğun rüzgarlar ve gökcimislerinin hareketleri de ondan doğuyormuş.” 

Seneca, Doğa Araştırmaları adlı kitabında ise “Dediğine göre yer küre suyun üzerinde gemi gibi duruyormuş ve deprem denen şey olduğunda hareketli olmasından ötürü sallanıyormuş. Dolayısıyla kaynaklar gibi taşan artık sıvılar olması şaşırtıcı değilmiş, ne de olsa bütün dünya sıvıdaymış” sözleriyle Thales’in arkhesi hakkındaki açıklamalarını bize ulaştırıyor.

“Bilgeliğiyle yedi bilgenin (Thales, Pittakos, Bias, Solon, Kleobulos, Myson ve Khilon) açık ara en önde geleni Miletoslu Thales büyük şeyleri küçük çizgilerle buldu: Mevsimlerin sırası, rüzgarların esmesi, gökcisimlerinin hareketleri, gök gürültüsünün olağanüstü sesi, burçların yatık yörüngeleri, Güneş’in yıllık dönüşü. Ayrıca Ay’ın doğarken büyümesi, batarken küçülmesi, tutulurken kararması. Aynı adam, ileri yaşına rağmen, Güneş’e ilişkin, öğrenmekle kalmayıp bizzat deneyip tasdik ettiğim, Güneş’in yörüngesini onun büyüklüğünün belli bir katı olarak ölçen tanrısal bir hesaplama buldu.” diyor Apuleius.

Ayrıca her şeyin başının su olmasıyla birlikte her şeyi sudan türetebilecek bir akıl olduğunu söyleyerek tanrı konusundaki inanışını da açıklıyor. Thales için tanrı düzenin aklı, evren ise canlı ve tanrılarla dolu; tanrısal güç öğe biçimindeki ıslaklığa nüfuz ediyor ve onu hareket ettiriyor. 

58. Olimpiyat zamanında (MÖ 548/544) bir jimnastik yarışı izlerken susuzluk sebebiyle hayatını kaybediyor. Kozmosun ortasına koyduğu arkhesi su, onun ölüm sebebi oluyor. Hayatın bir ironisi. 

Ölümünden sonra dikilen heykelin üzerinde ise şu sözler yazılıyor: İyonya’nın Miletos’u yetiştirdi bu Thales’i, parlattı/ Bütün gökbilimcilerin bilgeliğiyle en saygıdeğerini. 

Kaynak: Fragmanlar: Thales, Anaksimandros, Anaksimenes / Pinhan Yayıncılık.