Kişilik Nedir? Yeni Yaklaşımlar

KİŞİLİK NEDİR? YENİ YAKLAŞIMLAR

Yüzyıllar boyunca insanlardaki davranış farklılıklarının sebeplerini merak ettik ve modern bilim de dahil olmak üzere insanları özelliklerine göre sınıflandırmaya çalıştık. Üzerine onlarca farklı kuramın bulunduğu kişilik kavramı bu şekilde çok eski dönemlerden beri merak konusu olmuştur.

Aslında kişiliğin üzerinde uzlaşılan tek bir tanımı olmamasına rağmen literatürde bazı tanımlar mevcuttur. Kişilik, bireyin kendisinden kaynaklanan tutarlı davranış kalıpları ve kişilik içi süreçler olarak tanımlanabilir. Başka bir tanımsa şu şekildedir; bireyi diğerlerinden ayıran, bireye özgü, tutarlı ve yapılaşmış özellikler bütünüdür. Bir başka tanımı; farklı durumlar ve zamanlarda bireyin ayırt edici davranış düzenlerini etkileyen, karmaşık psikolojik nitelikler bütünüdür.

Buradaki 3 tanımda da bazı kavramlar ön plana çıkmaktadır. Örneğin kişiliğin tutarlı bir yapı olması gerekir. Çünkü tutarlı davranış kalıplarının durum ya da zaman fark etmeksizin gözlemlenebilmesi gerekir. Bunun yanında kişilik dediğimizi yapının bireyi diğerlerinden ayırt edici olması gerekir, bireyin tutarlı davranış örüntüleri kendisine özgüdür. Aslında bu noktadan bakıldığında onlarca farklı kişilik kuramı olması gayet normaldir. Çünkü insan doğası oldukça komplike bir yapıdır. Ama bir o kadar da basit canlılarız ki öngörülebilen de epey davranışımız bulunuyor

Bugün en çok bilinen kişilik kuramları psikanalitik, biyolojik, bilişsel, davranışsal ve insancıl yaklaşımlardır. Bu yaklaşımlar da kendi içlerinde oldukça farklı görüşteki kuramcıları barındırırlar. Ancak kişilik türlerine ait teoriler bu kadar yeni değildir. Aslında özellikle Antik dönemde felsefenin sorgulama özelliği ile birlikte insan doğası üzerine de görüşler ortaya konmuştur.

Ünlü Yunan tıp hekimi Hipokrat milattan önce yaklaşık 5.yüzyılda bedende dört temel salgı olduğunu ve bu salgıların bizim duygu ve davranışlarımız üzerinde oldukça etkili olduğunu öne sürmüştür. Ancak asıl sınıflandırma yine Yunanlı hekim Galen (Bergamalı Galen) kişinin bedeninde hangi salgı baskınsa kişiliğinin buna göre belirlendiğini ileri sürmüştür. Galen’e göre 4 temel davranış farklılığı mevcuttur: iyimser, sakin, sinirli ve melankolik. Eğer bir kişide kan baskınsa mizacının neşeli, hareketli; balgam baskınsa sakin, ilgisiz; kara safra baskınsa melankolik; iltihap mevcutsa sinirli, telaşlıdır. Bu teori ilklerden olması sebebiyle uzun süre geçerliliğini korumuştur. Ancak biz bugün bu sınıflandırmanın oldukça basit ve temel düzeyde olduğunu biliyoruz.

Nature Human Behavior’da yayınlanan yeni bir çalışma kişilik, genler ve davranışlar arasındaki ilişkiyi özetleyen yeni modeller önermektedir. Araştırmacılar ayrıca kişiliğin beyinde nerede bulunduğunu ve bunun hafıza ve duygu dahil diğer psikolojik işlevlerle nasıl ilişkili olduğunu keşfetmek için de bir yöntem öneriyorlar.

Nature Human Behavior dergisinde yayınlanan "Personality Beyond Taxonomy" başlıklı yeni bir makalede, sinirbilim, psikoloji ve felsefe disiplinlerinden Caltech araştırmacıları uzun süredir devam eden bir soruyu tartıştılar: Kişilik nedir? Çoğu çalışma kişiliği çeşitli şekillerde ölçerken, genellikle kişiliğin gerçekte ne olduğu konusunda muğlaktır: Davranışların kendisinde mi, belki de genlerde, beyinde mi yoksa hepsinde mi? Caltech araştırmacıları, bu tür ayrımlar yapan modellerin önemini savunuyorlar ve kişiliğin beyinde olduğu sonucuna vardılar.

“Kişilik araştırmalarında, kişiliğin beyinde olup olmadığı konusunda bilim insanları arasında bile önemli bir kafa karışıklığı var. Kişiliği neyin oluşturduğuna dair genetikten beynin özelliklerine, davranışa kadar her türden açıklamayı bulabilirsiniz, ancak çoğu durumda niceliklerin kişiliğin nedenleri mi, kişiliğin etkileri mi yoksa gerçekte mi oluşturduğu belirsiz kalır. ” diyor çalışmacılar ve "Genlerin ve çevrenin kişiliğin nedenleri olduğuna ve bu davranışın kişilikten kaynaklandığına inanıyoruz, ancak kişiliğin kendisi beyinde yer alıyor." görüşündeler.