Türk Dil Kurumu Türkçe Sözlük'te çapulcu kelimesi "Düzene aykırı davranışlarda bulunan, düzeni bozan, plaçkacı." biçiminde tanımlanmıştır. Ancak Gezi Parkı olaylarından sonra yapılan bu tanım oldukça yenidir. Nitekim bu olaylardan önce Türk Dil Kurumu çapulcu sözcüğünü "Başkasının malını alan, yağma, talan eden kimse, talancı, yağmacı, plaçkacı.” biçiminde tanımlamaktaydı.

 Kelimenin kökeni çapmak fiiline dayanmaktadır. Günümüzde kullanılmayan bu fiil, 11-15. yüzyıllarda Orta Türkçe döneminde "yüzmek; vurmak; sıvamak" anlamlarında yaygın olarak kullanılıyordu. 15. yüzyıldan sonra ise bu çapmak fiili atlar için "hızla koşmak" manasında da kullanılmaya başlanmıştır. Bu anlam daha sonra fiil kökünden çapkın kelimesinin de türemesine sebep olmuştur.

Er suvda çapdı. "Adam suda yüzdü" (Kaşgarlı Mahmud 11. yüzyıl)

Ol atnı çıbık birle çapdı. "O, ata çubuk ile vurdu." (Kaşgarlı Mahmud 11. yüzyıl)

Tatar askerine çapula gitmek yaˁnī sefere gitmek fermān olunup (Evliya Çelebi, Seyahatname, 1665)

 Çapul kelimesi ise 15. yüzyılda çapmak fiilinden çapavul biçiminde türemiştir. Kelime, "düşmana karşı hücüm eden akıncı; istila, akın" şeklinde tanımlanır. Zamanla çeşitli ses değişimleri ile çapavul kelimesi bugünkü çapul halini almıştır. Ancak ilk başlarda akıncı her ne kadar iyi bir anlam ifade etse de Osmanlı İmparatorluğu'nun yıkılması ile bu değişir. Zamanla akıncı anlamına gelen çapulcu kelimesi de halk gözünde yağmacı olur.

 Çapmak fiil kökünden türeyen çabuk, çapkın, çarpmak gibi kelimeler de vardır. Bunlardan çabuk kelimesi Türkçeden Farsçaya geçmiş, oradan da Türkçeye tekrar çevik biçiminde geri gelmiştir.

 

KAYNAKLAR

Şirin, H. (2019). Sözcük hikâyeleri (sözlerde saklı kültür). Bilge Kültür Sanat.

Nişanyan Sözlük

Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük