Modern zamanlarda etrafımızı pozitifliğin dikenli telleri ile çevirdiği, neoliberal kişisel gelişim zırvalıkları ile yaşıyoruz. Kapitalist üretim biçiminin yarattığı tüketme ve en iyi-en güçlü olma halinin "normalleştiği" iyilerin toplumunda depresyon ve kaygı gibi "problemler" umutsuz yığınların bir an önce kurtulup modern dünyanın hızına yetşmeye çalıştığı betondan cehennemlerde yaygın olarak görülüyor. Depresyon başlı başına ayrı bir yazı konusu, kaygı ile ilgili de bazı atladığımız kaygılar var. Hepimiz lise-üniversite sınavlarının yaklaştığı dönemlerde bir miktar kaygı yaşamışızdır, bugün kişisel gelişimcilerin en sevdiği konulardandır "sınav kaygısı". Bu kaygı türünü ballandıra ballandıra sınav kaygın var ama buna mahkum değilsin 3 net fazla yapabilirsin türünden söylemlerle satarlar. Pek çok kişi, milyonlarca öğrencinin ilaç kullanımına giden bu kaygı sürecini bireysel dinamiklerle ilişkili olduğunu düşünüyor, mutlaka etkisi var ancak resmin bütünü farklı. Kaygı bugün her ne kadar olumsuz ve tedavi edilmesi gereken bir durum olarak ele alınsa da önceleri böyle değildi. Varoluşçu filozoflar ve onlardan etkilenen varoluşçu terapi kaygıyı bugün bizim ilaçlarla saldırdığımız bir canavar gibi görmediler, kaygı insan doğasıyla ilgili bir durumdu.
Yazının bundan sonraki kısmı https://psyche.co/guides/how-to-be-anxious-like-kierkegaard-sartre-and-heidegger adresinden derlenerek oluşturulmuştur.
Kaygı rahatsız edici olabilir, ancak felsefi bir yaklaşımla heyecan verici bir özgürlük duygusu uyandırabileceğini göreceksiniz.
Bilmeye İhtiyacımız Var
Kaygı (anksiyete) normalde iyi bir şey olarak kabul edilmez. İç karışıklık, uykusuz geceler ve bazen de tırnak yeme gibi olumsuz davranışlarla ilişkili hoş olmayan bir duygudur. Kaygınız daha da artarsa bir psikiyatrist muhtemelen size anksiyete bozukluğu teşhisi koyacaktır. Yine de bazı filozoflar kaygıyı tam olarak iyi bir şey olmasa da en azından potansiyel olarak değerli olarak gördüler. Klinik anksiyete basitçe engelleyicidir, ancak doğru ruhla benimsenen varoluşsal kaygı potansiyel olarak özgürleştiricidir.
20. yüzyılın ilk yarısında, filozoflar Jean-Paul Sartre ve Martin Heidegger, insan varoluşuna dair cesur analizlerinde kaygıya merkezi bir yer verdiler. Her ikisi de 19. yüzyıl Danimarkalı filozofu ve ilahiyatçısı Søren Kierkegaard'dan – kabul ettiklerinden daha fazla – etkilendiler.
Kierkegaard (1813-55), Lutheran Kopenhag'ın tutucu dünyasında uyumsuz biriydi. Varlıklı bir aileden geldi, ilahiyat okudu ve zeki ve çekici bir genç kadınla nişanlandı. Burjuva saygınlığında bir yaşam için her şey yolundaydı. Sonra içinde bir şeyler koptu. Nişanını bozdu, toplumdan çekildi ve miras kalan servetiyle yaşarken kendini vahşi bir hızla yazmaya adadı. 1840'larda 30'dan fazla cilt üretti. Yazısı, Danimarka toplumunun ve Danimarka Kilisesi'nin ikiyüzlülüklerine saldıran, acı bir şekilde polemik içeriyordu. Kitaplarının çoğu, Kierkegaard'ın kendisiyle bile kavga etmesine izin veren abartılı takma adlar altında yazılmıştır. Ancak Kopenhag'da hiç kimse, yazarın kimliği hakkında herhangi bir yanılsama içinde değildi.
Kierkegaard’ın yazılarının harika sonuçları, varoluşsal kaygının ilk analizini içeriyordu. The Concept of Anxiety'de (1844), takma adlı 'Vigilius Haufniensis' ('Kopenhag'ın bekçisi'), kaygının özgürlükle dürüst bir yüzleşmenin sonucu olduğunu savunuyordu. Kendi özgür seçimimizden başka hiçbir şey kendimizden ne yapacağımızı belirlemez ve bu seçimin sonuçları sonsuzluk boyunca yankılanır. Çoğunlukla kalabalığa uyum sağladığımız için bu sorumluluğun yükünü hissetmiyoruz. Anksiyete ya da diğer adıyla kaygı (Danimarka'da ångest) bizi bu mutlu uyuşukluktan kurtarır ve bireysel sorumluluğumuzla karşı karşıya bırakır. Bu kaygı, külfetli ve ürkütücüdür ama aynı zamanda özgürleştiricidir.
Sartre'a göre (1905-80), özgürlüğümüz bizi şeylerden ayırır. Doğanın işlemleri nedensel olarak etkilidir. Bir taşı havaya fırlattığımda, yörüngesi her atışta tam olarak aynı şekilde yerçekimi kuvvetine tabidir. Yeni bir yıl için çeşitli kararlar almış herkesin onaylayabileceği gibi, insan güdüleri bu nedensel etkiden yoksundur. Güdü ile eylem arasındaki o boşlukta -sebep ile sonuç arasında var olmayan bir boşlukta- özgürlük deneyimi yatar. Sartre'a göre bu özgürlüğü kaygı ya da ıstırap (angoisse) olarak yaşıyoruz.
Sartre varoluşsal kaygı deneyimine ilişkin iki örnek verir. Birincisi vertigodur. Sartre, vertigoyu basit korkudan ayırır. Güvenli olmayan bir dağda yürüyüş yapıyorsam, yerinden oynamış bir kaya yuvarlanarak beni ölüme gönderebilir. Yerçekimi kuvvetine en az üzerinden kayabileceğim gevşek kaya kadar maruz kalan bir şey olarak kendim için korkuyorum. Vertigo ise tersine, benim dış güçlere tabi olmama değil, özgürlüğüme bir cevaptır. Titreyerek, her an kendimi yerinden oynayan kayanın çıkıntısından aşağı atabileceğimi fark ettim. İstemiyorum, yapmamakta kararlıyım ama şu anki tüm arzum ve kararlılığım nedensel olarak etkisiz. Şimdiki ben, gelecekteki benliğimin seçimlerini belirleyemez. Her an, tüm kararlılığımı bir kenara bırakıp kendimi uçurumdan aşağı atmakta özgürüm. Kaygı, bu özgürlüğün ürpertici bir şekilde tanınmasıdır.
Vertigo geleceğe yönelik kaygıdır: gelecekteki benliğimin şimdiki benliğimle ilgili radikal özgürlüğünün tanınmasıdır. Sartre ayrıca kumar bağımlılığında kurtulma gibi geçmişe yönelik bir kaygı hayal eder. Kumarbaz, bağımlılığının kendisine ve çevresindekilere verdiği zararın farkındadır ve bir daha asla kumar oynamamaya kararlıdır. Ama sonra bir oyun masası görür ve bu kararlılığın eriyip gittiğini hisseder. Masada otururken bile kumar oynamama kararlılığını desteklemeye devam etmektedir – gerçekten kumar oynamamayı istiyor – ama geçmişteki kararının şimdiki eylemlerini zorlama gücü yoktur.
Kumar oynamama kararlılığında ve kendimi uçuruma atmama kararlılığında, yalnızca geçici olarak ve yalnızca bazı açılardan da olsa bir şey olmak istiyorum- hareketleri yerçekimi etkisi altındaki bir kaya gibi yerinde kilitli bir şey olmak istiyorum. Ama özgürlüğümün yok olmasını dilemek, kötü niyetle hareket etmektir. Sartre için kaygı, her an tüm benliğimin oyunda olduğunu fark ettiğimde ortaya çıkıyor.
Bu radikal özgürlük fikri, İkinci Dünya Savaşı'nın ortasında yazan ve Fransız Direnişi'ni destekleyen Sartre için özellikle geçerliydi. O ve diğer Fransızlar, işbirliği veya direnişle ilgili katı ve tehlikeli seçimlerle karşı karşıya kaldılar ve Sartre bu seçimlerde kimliklerini tanımlayan ifadeler gördü.
Sartre Nazizm'i ve Fransız işbirlikçilerini kınarken, Heidegger (1889-1976) Nazilerin anavatanı Almanya'yı ele geçirmesini herkesin bildiği gibi memnuniyetle karşıladı. O zamandan beri filozoflar, birçok yönden kişisel olarak tiksindirici ama aynı zamanda derinden kavrayışlı olan bir adamın yazılarıyla ne yapacakları sorusuyla boğuşmak zorunda kaldılar. Sartre'ın Varlık ve Hiçlik'in (1943) çoğu, Heidegger'in kendi kaygı analizini (Angst) sunan devasa eseri Varlık ve Zaman'ından (1927) alıntılanmış gibi hissettirir.
Sartre'a göre kaygı, bizimle ilgili bir şeyi açığa vurur. Heidegger'e göre, dünya hakkında bir şeyler ortaya çıkarır - ya da daha doğrusu onunla ilişki biçimimizi. Sandalyeler, masalar, çakıl taşları, ağaçlar, bulutlar ve şarkılarla dolu bir dünyada yaşıyoruz. Çoğunlukla, bunların hepsinin orada olduğunu ve bizim de orada olduğumuzu, dünyanın envanter listesinde bir öğe daha olduğunu varsayıyoruz. Heidegger'e göre, çoğunlukla fark etmediğimiz şey, dünyanın kendi kendine ayakta duran bir öğeler topluluğu değil, özenle birbirine bağlı birbirine bağlı bir bütün olduğudur.
Sandalyeleri düşünün. Şu an bir tanesinde oturuyorum. Bu kullanışlı çünkü güneşli bir günde bu makaleyi yazarken balkonumda oturabileceğim anlamına geliyor. Temiz havayı solumayı seviyorum ve diğer insanlarla (ve onlarla) felsefe hakkında konuşmayı seviyorum. Sandalye; güneşe, havaya, diğer insanlara ve felsefeye bağlı olduğu anlamlı bir yaşamın bütün resmine uyuyor. Sandalye kendini bana bir sandalye olarak sunuyor çünkü önemsediğim bir dünyaya uyan bu ve daha birçok aktivitede önemli bir yeri var. Dikkati ortadan kaldırın, faaliyetlerime hayat veren amaç ve anlam duygusunu ortadan kaldırın ve sandalyenin kendine özgü sandalyeliği kaymaya başlar.
Heidegger, kaygıda olanın bu olduğunu söyler. Heidegger için kaygı, anlamsız bir gevezelik gibi gelmeye başlayan bir kelimeyi yeterince tekrarladığınız oyunun varoluşsal bir versiyonu gibidir. Kaygıda, tanıdık anlamlarını yitiren sadece kullandığımız kelimeler değil, etrafımızdaki dünyadaki şeylerdir. Sıradan anlamından sıyrılan sandalye, yabancı bir nesne, tuhaf bir şeyler topluluğu gibi göze çarpmaktadır.
Ancak Sartre gibi Heidegger de kaygının önemli bir şeyi ortaya çıkardığını düşünür: Kendimi sadece mantıklı bir dünyada bulmuyorum; dünyanın önemi, günlük faaliyetlerimde bulduğum anlamla bağlantılıdır. Ve bu, dünyanın bana verdiği anlamdan kısmen sorumlu olduğum anlamına geliyor.
Kierkegaard, Sartre ve Heidegger, hepsi bizi çarptığında kaygıdan kaçmak için güçlü bir nedenimiz olduğunu düşünüyor. Özgürlüğümüz, göz korkutucu olan ağır bir bireysel sorumluluk yükü gerektirir. Öyleyse, nasıl yaşanacağı ve bir şeyleri nasıl anlamlandırılacağına dair büyük sorular zaten çözülmüş gibi davranmak çok daha kolay. Her üç yazarın da kendi gözünde burjuva saygınlığı olan, çağdaş zevklerin ve modaların "kişinin" nasıl yaşaması gerektiğini belirlediği bir hayatı vardı. Modern dünya, çeşitli yaşam tarzları sunmada daha liberaldir, ancak ister tatmin edici bir kariyer için bir sıçrama tahtası olarak bir üniversite diploması almanız gerektiği duygusunda, ister kendinizi politik yaşamla aynı hizaya getirme baskısı hissinde olsun, bu eşitleyici baskılar hala oradadır. Kaygı rahatsız edicidir çünkü bize bunun böyle olması gerekmediğine dair kesin bir hatırlatma sunarken bunun yerine nasıl olabileceğine dair hiçbir rehberlik sağlamaz.
Kaygı rahatsız edicidir - ancak onu dönüştürücü bir şeye dönüştürmeyi öğrenebiliriz. Bundan sonra, varoluşsal kaygının nasıl uyandırılacağına ve nasıl iyi kullanılacağına dair birkaç ipucu sunulmaktadır.
İyice Düşün
'Neden' Oyunu
Kaygı kavramını kavramak için bir başlangıç noktası olarak, yeniden beş yaşında olduğunuzu hayal edin. Bir çocuğun 'Neden?' sorusuyla karşılanamayacak bir açıklama olmadığını keşfettiği oyunu hatırlarsınız:
- Ne yapıyorsun?
– Patronuma bir e-posta gönderiyorum.
- Neden?
– Çünkü üzerinde çalıştığım proje hakkında onu bilgilendirmek istiyorum.
- Neden?
– Çünkü patronumun iyi tarafında kalmak istiyorum.
- Neden?
- Çünkü işimi kaybetmek istemiyorum.
- Neden?
– Çünkü para konusunda kaygılanmak istemiyorum.
- Neden?
Genellikle bu oyunlarda yetişkinin sabrı çocuktan önce tükenir. Sürekli sorgulama can sıkıcı olabilir - Sokrates'e ne olduğunu bir düşünün. Ama aynı zamanda öğretici de olabilir. Birlikte oynamaya istekliyseniz, çocuk finansal güvenliğin hayatınızda önemli bir motivasyon kaynağı olduğunu anlamanıza yardımcı olabilir ve böyle olması gerekip gerekmediği sorusuyla sizi karşı karşıya getirebilir.
Bu oyunun her iki tarafını da kendinizle oynamayı deneyin. Herhangi bir sıradan aktivite ile başlayın – dün bu saatte ne yapıyordunuz, bu akşam ne yapmayı planlıyorsunuz – ve kendinize bunu neden yaptığınızı (veya yapacağınızı) sorun. Araştırmaya devam edin ve nereden geldiğinizi görün. Her 'Neden?' sorusunu olabildiğince somut bir şekilde yanıtlamaya çalışın ve bunu birinci tekil şahıs olarak çerçeveleyin: Neden bu faaliyetlere yatırım yaptığımı soruyorum.
Çocuğun potansiyel olarak dipsiz 'Neden?' soruları dizisini keşfetmesi, nedenlerimizin yapısı hakkında bir şeyler ortaya çıkarır: Kesin bir 'Çünkü...' Bu şekilde yaşamak için sahip olduğunuzu düşündüğünüz nedenler ne olursa olsun, tuhaf anlarda bu nedenler seni tutmayı bırakabilir. Amaç duygunuz girdap şeklinde bir 'Neden?' girdabına dönüşebilir.
Vertigo – korkutucu ve eğlenceli bir versiyon
Şimdi Sartre'ın kaygı örneklerine bakalım. İki tane sunuyor: vertigo deneyimi ve bir bağımlılık nüksü. İkincisi, bariz nedenlerle kendini önermez, ancak birincisini biraz keşfetmeyi deneyin. Her birimizin yüksekliğe karşı farklı derecelerde toleransı vardır - bazı insanlar neredeyse korkusuzdur ve bazıları balkondan birkaç metre uzaktayken titremeye başlar. Kendi sınırınızı bilin ve kendinizi biraz rahatsız hissettiğiniz ama gerçekten güvensiz olmadığınız bir düşüşten uzak durun. Bulunduğunuz yere bağlı olarak, bir çatı katı, bir balkon, bir köprü veya kayalık bir arazide yaşıyorsanız gerçek bir uçurum bulabilirsiniz. Kendinizi bu rahatsızlık noktasında geri çekilmeden bir veya iki dakika tutun. Kendinize korku için gerçek bir neden olmadığını hatırlatarak başlayın. Nispeten güvenli bir noktadasınız ve herhangi bir gerçek aksiliğin başınıza gelmesi çok büyük bir şanssızlık gerektirecektir. Bu hatırlatma muhtemelen rahatsızlığınızı gidermeyecek. Ama neden olmasın? Yapabileceklerinden mi korkuyorsun? Sartre'ın hipotezini kendi üzerinizde test edin ve ne kadar uygun olduğunu görün.
Sartre nahoş sonuçlara odaklanır- bir uçurumdan yuvarlanmak ya da nüksetme - ama kaygının bizi olumlu şeylere itmemesi için hiçbir neden yok. Hiçbir şey kendinizi uçurumdan aşağı atmanızı engelleyemez- ama hiçbir şey bir dilencinin yanında oturup onları tanımak için bir saat harcamak için yaptığınız alışveriş gezinizi bölmekten de sizi alıkoyamaz. Sartre için kaygı ne kendi kararlılığımızın ne de sosyal senaryolarımızın eylemlerimizi kısıtlayamayacağının kabulüyse, bu özgürlüğü kucaklamak ürkütücü olmak zorunda değildir. Bu, harika olabilir.
Tanıdık Olanı Yabancılaştır
Şimdi Heideggerci kaygıyı keşfedelim. Bunu, bir kelimeyi anlamı tükenene kadar tekrar etme oyununa benzetebiliriz. Günlük bir araçla benzer bir egzersizi deneyerek başlayın. Bir kalem, çatal veya şapka alın veya bir lamba veya masanın önüne oturun. (Bu alıştırmayı akıllı telefon gibi daha yüksek teknolojili bir cihazla deneyebilirsiniz, ancak bunlar özellikle dikkatinizi uyandırmak ve yönlendirmek için tasarlanmıştır ve bu nedenle kendinizi onlardan ayırmak daha zor olabilir.) Sadece ona bakarak başlayın. Bunu yapmak için birkaç dakika harcayın, normalde böyle bir nesneyi bakışlarınızda tutacağınızdan çok daha uzun bir süre. Sonra onu veya kendinizi, sıradan tahıllara aykırı şekillerde manipüle etmeyi deneyin. Kalemi düşmeden dengelemeyi deneyin. Şapkayı ters çevirin veya yüzünüze o kadar yaklaştırın ki, onu bir arada tutan kumaş ipliklerini görebileceksiniz. Yere yatın ve masanın alt tarafına bakın. Bakın, baktığınız şeyin çıplak şeyliğine kendinizi kaptırabilecek misiniz? Bu şeyin hayatınızdaki öneminden kendinizi kurtarabilecek misiniz bir bakın.
Seçtiğiniz nesneden biraz yabancılaştığınızı hissettiğinizde, dikkatinizi ondan uzaklaştırın ve etrafınızdaki boşluğa yönlendirin. Bakalım her şeyi uzaylı, şey olarak görebiliyor musun? Duvarlar, zemin ve tavan değil, ani açılarla birleşen garip bir şekilde pürüzsüz yüzeyler. Bu boşlukta bir merak ruhu içinde hareket etmeyi deneyin. Duvarlara dokunun, boyanın hafif düzensizliğini hissedin, bu komik hissi parmaklarınızın ucunda gerçekten hissedin. Burada neler oluyor? Neden etrafım bu şeylerle çevrili?
Şimdi kendini garip olarak görebiliyor musun bir bak. Elinize bakmayı ve parmaklarınızı oynatmayı deneyin. Araçla yaptığınız yabancılaştırma alıştırmasının aynısını yapın. Kolunun ucunda bu tuhaf örümceksi uzantının olması ne kadar garip. Tüm tuhaf çizgilere ve kırışıklıklara, saç köklerine, o kaslı parmakların uçlarındaki tuhaf tırnak çıkıntılarına bakın.
Bakalım bu yabancılaşma hissine tutunabilecek misin? Güvencesiz olabilir: tanıdık düşünce ve algı alışkanlıklarımıza geri dönme konusunda güçlü bir eğilim var. Bu hissi koruyarak dışarı çıkmayı ve halka açık bir yerde yürümeyi deneyin. Bütün bu insanlar ne yapıyor? Bütün bu binalar, arabalar ve gürültü - hepsi ne için?
Sonunda, bu deneyim kaybolmalı ve yaşama-işine geri dönmelisiniz. Ama o şaşkınlık anına tutunmaya çalışın. En üretken anında kaygı, bizi rahat alışkanlıklardan kurtarabilir ve normalde dikkatimizden kaçan - kendimiz ve dünya için - olasılıkları görmemize yardımcı olabilir.
Anahtar noktaları
Çoğunlukla, kendimizi tanıdık senaryolara göre uyarlarız. Günlük rutinlerimiz ve sosyal etkileşim modlarımız var ve bunların hepsi kim olduğumuza ve hayatımızın ne anlama geldiğine dair daha büyük bir resme uyuyor. Bu resmi nadiren açık hale getiriyoruz veya incelemeye tabi tutuyoruz.
Varoluşsal kaygı, böyle olması gerekmediğinin kabulüdür. Kendimizin yapısındaki veya dünyanın yapısındaki hiçbir şey bize nasıl yaşamamız gerektiğini dikte edemez.
Kaygı deneyimi aynı zamanda radikal özgürlük deneyimidir. Hayatımızdan ne istersek onu yapabiliriz.
Bu özgürlük deneyimi rahatsız edici. Kim olacağımızı belirlemek kendimize muazzam bir yük getiriyor.
Kierkegaard kaygı hakkında Hıristiyan teolojisi bağlamında yazmıştır. Ona göre kaygı, Tanrı tarafından verilen bir özgürlüğün deneyimidir ve sorumluluğun yükü, Hıristiyan bir sonsuzluk anlayışı içinde ifade edilir.
Sartre, kaygıyı özgürlük deneyimi olarak tanımlamış ve bunu vertigo ve kumar bağımlılığı örnekleriyle açıklamıştır.
Heidegger, kaygıyı dünyanın öneminin ortadan kalkması olarak tanımlar. Dünyadaki şeylerin öneminin ve hayatımın amacına ilişkin kendi algımın yakından bağlantılı olduğunun farkına varmamı sağlıyor.
Neden Önemli
Az önce size kaygıyı nasıl geliştireceğinize dair bir sürü ipucu verildi. Ama kesinlikle kaygı, kaçınmak istediğimiz bir şey midir? Google'da yapılacak "anksiyete ya da kaygı" araması, anksiyete bozuklukları hakkında sayfalar dolusu bilgi verir. Sağlıklı bir ruhun kaygıdan arınmış olduğu düşünülür ve insanlar semptomlarını hafifletmek için pahalı tedaviler ararlar.
Açıkça söylemek gerekirse, klinik kaygı – Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabında (DSM) tanımlanan ve psikiyatristler tarafından tedavi edilen tür – Kierkegaard, Heidegger ve Sartre'ı ilgilendiren varoluşsal kaygı ile aynı değildir. Ve dürüst olmak gerekirse, oraya önce filozoflar geldi: Kaygı Kavramı, DSM'nin 1952'deki ilk baskısından bir asırdan fazla bir süre önce yayınlandı. İkisi çakışıyor ve tesadüfi değil, ancak klinik kaygıdan deneyimlemeden acı çekebilirsiniz. Felsefi olarak önemlidir ve psikiyatrik tedaviye ihtiyaç duymadan varoluşsal kaygı yaşayabilirsiniz.
Varoluşsal kaygı bir tür algıdır. Psikiyatristler kaygıyı bir bozukluk olarak görürler: Zihinde bir şeyler ters gitti ve hastanın gerçeği çarpık olarak algılayabilmesi için düzeltilmesi gerekiyor. Kierkegaard, Sartre ve Heidegger, aksine, kaygının bir şeyi daha net görmemize yardımcı olduğunu, sıradan "psikolojik olarak sağlıklı" algı biçimlerimizin belirsiz olduğu bir şey olduğunu düşünüyorlar. Örneğin Heidegger, kaygıyı, içinde bir bütün olarak dünyanın göründüğü bir "temel ruh hali" olarak tanımlar. Normalde, anlık meşguliyetlerimize kapılırız. Kaygı, bizi bu meşguliyetlerden uzaklaştırarak, dünyadaki yerimizi daha net görmemizi sağlar. (Heidegger can sıkıntısının başka bir temel ruh hali olduğunu düşünür ve Metafizik Temel Kavramları adlı kitabı sizi bu ruh haline sokmak için yardımcı bir şekilde 100 sayfalık bir can sıkıntısı analizi sağlar.)
Bu düşünürlere göre kaygıyı tatsız olarak deneyimliyoruz, çünkü gerçek hoş değil. Ancak, o proto-varoluşçu Nasıralı İsa'nın dediği gibi, gerçek sizi özgür kılacak. Hiçbir şeyin eskisi gibi devam etmenizi gerektirmediği keşfi felç edici olabilir ama aynı zamanda özgürleştirici de olabilir. Cesaret ve bağlılıkla, kaygıyla karşılaştığınız bir karşılaşmayı, yeni olasılıkları ve yeni varoluş biçimlerini keşfetme fırsatına dönüştürebilirsiniz.
Kaygının özgürleştirici potansiyeli vardır ama bu onu eğlenceli kılmaz. Kendimizi dünyada yaşamanın tanıdık yollarından kurtarmak zor bir iştir. Kaygıyı değerli bir öğretmen olarak tavsiye eden bu asık suratlı Avrupalılar, Amerika Birleşik Devletleri'nin başlıca kültürel ihraç ürünlerinden biri haline gelen amansız pozitifliğe karşı bir denge sunuyor. Sizin için önemli olan bir faaliyete derinden dalmak harika hissettirebilir. Ancak başınızı asla kaldırıp bunun sizin için neden önemli olduğu sorusuyla yüzleşmezseniz, mezara kadar mutlu bir otomatik pilotta koşma riskini alırsınız.
Nasıl Kaygılı Olunur?
Modern zamanlarda etrafımızı pozitifliğin dikenli telleri ile çevirdiği, neoliberal kişisel gelişim zırvalıkları ile yaşıyoruz. Kapitalist üretim biçiminin yarattığı tüketme ve en iyi-en güçlü olma halinin "normalleştiği" iyilerin toplumunda depresyon ve kaygı gibi "problemler" umutsuz yığınların bir an önce kurtulup modern dünyanın hızına yetşmeye çalıştığı betondan cehennemlerde yaygın olarak görülüyor. Depresyon başlı başına ayrı bir yazı konusu, kaygı ile ilgili de bazı atladığımız kaygılar var. Hepimiz lise-üniversite sınavlarının yaklaştığı dönemlerde bir miktar kaygı yaşamışızdır, bugün kişisel gelişimcilerin en sevdiği konulardandır "sınav kaygısı". Bu kaygı türünü ballandıra ballandıra sınav kaygın var ama buna mahkum değilsin 3 net fazla yapabilirsin türünden söylemlerle satarlar. Pek çok kişi, milyonlarca öğrencinin ilaç kullanımına giden bu kaygı sürecini bireysel dinamiklerle ilişkili olduğunu düşünüyor, mutlaka etkisi var ancak resmin bütünü farklı. Kaygı bugün her ne kadar olumsuz ve tedavi edilmesi gereken bir durum olarak ele alınsa da önceleri böyle değildi. Varoluşçu filozoflar ve onlardan etkilenen varoluşçu terapi kaygıyı bugün bizim ilaçlarla saldırdığımız bir canavar gibi görmediler, kaygı insan doğasıyla ilgili bir durumdu.
Yazının bundan sonraki kısmı https://psyche.co/guides/how-to-be-anxious-like-kierkegaard-sartre-and-heidegger adresinden derlenerek oluşturulmuştur.
Kaygı rahatsız edici olabilir, ancak felsefi bir yaklaşımla heyecan verici bir özgürlük duygusu uyandırabileceğini göreceksiniz.
Bilmeye İhtiyacımız Var
Kaygı (anksiyete) normalde iyi bir şey olarak kabul edilmez. İç karışıklık, uykusuz geceler ve bazen de tırnak yeme gibi olumsuz davranışlarla ilişkili hoş olmayan bir duygudur. Kaygınız daha da artarsa bir psikiyatrist muhtemelen size anksiyete bozukluğu teşhisi koyacaktır. Yine de bazı filozoflar kaygıyı tam olarak iyi bir şey olmasa da en azından potansiyel olarak değerli olarak gördüler. Klinik anksiyete basitçe engelleyicidir, ancak doğru ruhla benimsenen varoluşsal kaygı potansiyel olarak özgürleştiricidir.
20. yüzyılın ilk yarısında, filozoflar Jean-Paul Sartre ve Martin Heidegger, insan varoluşuna dair cesur analizlerinde kaygıya merkezi bir yer verdiler. Her ikisi de 19. yüzyıl Danimarkalı filozofu ve ilahiyatçısı Søren Kierkegaard'dan – kabul ettiklerinden daha fazla – etkilendiler.
Kierkegaard (1813-55), Lutheran Kopenhag'ın tutucu dünyasında uyumsuz biriydi. Varlıklı bir aileden geldi, ilahiyat okudu ve zeki ve çekici bir genç kadınla nişanlandı. Burjuva saygınlığında bir yaşam için her şey yolundaydı. Sonra içinde bir şeyler koptu. Nişanını bozdu, toplumdan çekildi ve miras kalan servetiyle yaşarken kendini vahşi bir hızla yazmaya adadı. 1840'larda 30'dan fazla cilt üretti. Yazısı, Danimarka toplumunun ve Danimarka Kilisesi'nin ikiyüzlülüklerine saldıran, acı bir şekilde polemik içeriyordu. Kitaplarının çoğu, Kierkegaard'ın kendisiyle bile kavga etmesine izin veren abartılı takma adlar altında yazılmıştır. Ancak Kopenhag'da hiç kimse, yazarın kimliği hakkında herhangi bir yanılsama içinde değildi.
Kierkegaard’ın yazılarının harika sonuçları, varoluşsal kaygının ilk analizini içeriyordu. The Concept of Anxiety'de (1844), takma adlı 'Vigilius Haufniensis' ('Kopenhag'ın bekçisi'), kaygının özgürlükle dürüst bir yüzleşmenin sonucu olduğunu savunuyordu. Kendi özgür seçimimizden başka hiçbir şey kendimizden ne yapacağımızı belirlemez ve bu seçimin sonuçları sonsuzluk boyunca yankılanır. Çoğunlukla kalabalığa uyum sağladığımız için bu sorumluluğun yükünü hissetmiyoruz. Anksiyete ya da diğer adıyla kaygı (Danimarka'da ångest) bizi bu mutlu uyuşukluktan kurtarır ve bireysel sorumluluğumuzla karşı karşıya bırakır. Bu kaygı, külfetli ve ürkütücüdür ama aynı zamanda özgürleştiricidir.
Sartre'a göre (1905-80), özgürlüğümüz bizi şeylerden ayırır. Doğanın işlemleri nedensel olarak etkilidir. Bir taşı havaya fırlattığımda, yörüngesi her atışta tam olarak aynı şekilde yerçekimi kuvvetine tabidir. Yeni bir yıl için çeşitli kararlar almış herkesin onaylayabileceği gibi, insan güdüleri bu nedensel etkiden yoksundur. Güdü ile eylem arasındaki o boşlukta -sebep ile sonuç arasında var olmayan bir boşlukta- özgürlük deneyimi yatar. Sartre'a göre bu özgürlüğü kaygı ya da ıstırap (angoisse) olarak yaşıyoruz.
Sartre varoluşsal kaygı deneyimine ilişkin iki örnek verir. Birincisi vertigodur. Sartre, vertigoyu basit korkudan ayırır. Güvenli olmayan bir dağda yürüyüş yapıyorsam, yerinden oynamış bir kaya yuvarlanarak beni ölüme gönderebilir. Yerçekimi kuvvetine en az üzerinden kayabileceğim gevşek kaya kadar maruz kalan bir şey olarak kendim için korkuyorum. Vertigo ise tersine, benim dış güçlere tabi olmama değil, özgürlüğüme bir cevaptır. Titreyerek, her an kendimi yerinden oynayan kayanın çıkıntısından aşağı atabileceğimi fark ettim. İstemiyorum, yapmamakta kararlıyım ama şu anki tüm arzum ve kararlılığım nedensel olarak etkisiz. Şimdiki ben, gelecekteki benliğimin seçimlerini belirleyemez. Her an, tüm kararlılığımı bir kenara bırakıp kendimi uçurumdan aşağı atmakta özgürüm. Kaygı, bu özgürlüğün ürpertici bir şekilde tanınmasıdır.
Vertigo geleceğe yönelik kaygıdır: gelecekteki benliğimin şimdiki benliğimle ilgili radikal özgürlüğünün tanınmasıdır. Sartre ayrıca kumar bağımlılığında kurtulma gibi geçmişe yönelik bir kaygı hayal eder. Kumarbaz, bağımlılığının kendisine ve çevresindekilere verdiği zararın farkındadır ve bir daha asla kumar oynamamaya kararlıdır. Ama sonra bir oyun masası görür ve bu kararlılığın eriyip gittiğini hisseder. Masada otururken bile kumar oynamama kararlılığını desteklemeye devam etmektedir – gerçekten kumar oynamamayı istiyor – ama geçmişteki kararının şimdiki eylemlerini zorlama gücü yoktur.
Kumar oynamama kararlılığında ve kendimi uçuruma atmama kararlılığında, yalnızca geçici olarak ve yalnızca bazı açılardan da olsa bir şey olmak istiyorum- hareketleri yerçekimi etkisi altındaki bir kaya gibi yerinde kilitli bir şey olmak istiyorum. Ama özgürlüğümün yok olmasını dilemek, kötü niyetle hareket etmektir. Sartre için kaygı, her an tüm benliğimin oyunda olduğunu fark ettiğimde ortaya çıkıyor.
Bu radikal özgürlük fikri, İkinci Dünya Savaşı'nın ortasında yazan ve Fransız Direnişi'ni destekleyen Sartre için özellikle geçerliydi. O ve diğer Fransızlar, işbirliği veya direnişle ilgili katı ve tehlikeli seçimlerle karşı karşıya kaldılar ve Sartre bu seçimlerde kimliklerini tanımlayan ifadeler gördü.
Sartre'a göre kaygı, bizimle ilgili bir şeyi açığa vurur. Heidegger'e göre, dünya hakkında bir şeyler ortaya çıkarır - ya da daha doğrusu onunla ilişki biçimimizi. Sandalyeler, masalar, çakıl taşları, ağaçlar, bulutlar ve şarkılarla dolu bir dünyada yaşıyoruz. Çoğunlukla, bunların hepsinin orada olduğunu ve bizim de orada olduğumuzu, dünyanın envanter listesinde bir öğe daha olduğunu varsayıyoruz. Heidegger'e göre, çoğunlukla fark etmediğimiz şey, dünyanın kendi kendine ayakta duran bir öğeler topluluğu değil, özenle birbirine bağlı birbirine bağlı bir bütün olduğudur.
Sandalyeleri düşünün. Şu an bir tanesinde oturuyorum. Bu kullanışlı çünkü güneşli bir günde bu makaleyi yazarken balkonumda oturabileceğim anlamına geliyor. Temiz havayı solumayı seviyorum ve diğer insanlarla (ve onlarla) felsefe hakkında konuşmayı seviyorum. Sandalye; güneşe, havaya, diğer insanlara ve felsefeye bağlı olduğu anlamlı bir yaşamın bütün resmine uyuyor. Sandalye kendini bana bir sandalye olarak sunuyor çünkü önemsediğim bir dünyaya uyan bu ve daha birçok aktivitede önemli bir yeri var. Dikkati ortadan kaldırın, faaliyetlerime hayat veren amaç ve anlam duygusunu ortadan kaldırın ve sandalyenin kendine özgü sandalyeliği kaymaya başlar.
Heidegger, kaygıda olanın bu olduğunu söyler. Heidegger için kaygı, anlamsız bir gevezelik gibi gelmeye başlayan bir kelimeyi yeterince tekrarladığınız oyunun varoluşsal bir versiyonu gibidir. Kaygıda, tanıdık anlamlarını yitiren sadece kullandığımız kelimeler değil, etrafımızdaki dünyadaki şeylerdir. Sıradan anlamından sıyrılan sandalye, yabancı bir nesne, tuhaf bir şeyler topluluğu gibi göze çarpmaktadır.
Ancak Sartre gibi Heidegger de kaygının önemli bir şeyi ortaya çıkardığını düşünür: Kendimi sadece mantıklı bir dünyada bulmuyorum; dünyanın önemi, günlük faaliyetlerimde bulduğum anlamla bağlantılıdır. Ve bu, dünyanın bana verdiği anlamdan kısmen sorumlu olduğum anlamına geliyor.
Kierkegaard, Sartre ve Heidegger, hepsi bizi çarptığında kaygıdan kaçmak için güçlü bir nedenimiz olduğunu düşünüyor. Özgürlüğümüz, göz korkutucu olan ağır bir bireysel sorumluluk yükü gerektirir. Öyleyse, nasıl yaşanacağı ve bir şeyleri nasıl anlamlandırılacağına dair büyük sorular zaten çözülmüş gibi davranmak çok daha kolay. Her üç yazarın da kendi gözünde burjuva saygınlığı olan, çağdaş zevklerin ve modaların "kişinin" nasıl yaşaması gerektiğini belirlediği bir hayatı vardı. Modern dünya, çeşitli yaşam tarzları sunmada daha liberaldir, ancak ister tatmin edici bir kariyer için bir sıçrama tahtası olarak bir üniversite diploması almanız gerektiği duygusunda, ister kendinizi politik yaşamla aynı hizaya getirme baskısı hissinde olsun, bu eşitleyici baskılar hala oradadır. Kaygı rahatsız edicidir çünkü bize bunun böyle olması gerekmediğine dair kesin bir hatırlatma sunarken bunun yerine nasıl olabileceğine dair hiçbir rehberlik sağlamaz.
Kaygı rahatsız edicidir - ancak onu dönüştürücü bir şeye dönüştürmeyi öğrenebiliriz. Bundan sonra, varoluşsal kaygının nasıl uyandırılacağına ve nasıl iyi kullanılacağına dair birkaç ipucu sunulmaktadır.
İyice Düşün
'Neden' Oyunu
Kaygı kavramını kavramak için bir başlangıç noktası olarak, yeniden beş yaşında olduğunuzu hayal edin. Bir çocuğun 'Neden?' sorusuyla karşılanamayacak bir açıklama olmadığını keşfettiği oyunu hatırlarsınız:
- Ne yapıyorsun?
– Patronuma bir e-posta gönderiyorum.
- Neden?
– Çünkü üzerinde çalıştığım proje hakkında onu bilgilendirmek istiyorum.
- Neden?
– Çünkü patronumun iyi tarafında kalmak istiyorum.
- Neden?
- Çünkü işimi kaybetmek istemiyorum.
- Neden?
– Çünkü para konusunda kaygılanmak istemiyorum.
- Neden?
Genellikle bu oyunlarda yetişkinin sabrı çocuktan önce tükenir. Sürekli sorgulama can sıkıcı olabilir - Sokrates'e ne olduğunu bir düşünün. Ama aynı zamanda öğretici de olabilir. Birlikte oynamaya istekliyseniz, çocuk finansal güvenliğin hayatınızda önemli bir motivasyon kaynağı olduğunu anlamanıza yardımcı olabilir ve böyle olması gerekip gerekmediği sorusuyla sizi karşı karşıya getirebilir.
Bu oyunun her iki tarafını da kendinizle oynamayı deneyin. Herhangi bir sıradan aktivite ile başlayın – dün bu saatte ne yapıyordunuz, bu akşam ne yapmayı planlıyorsunuz – ve kendinize bunu neden yaptığınızı (veya yapacağınızı) sorun. Araştırmaya devam edin ve nereden geldiğinizi görün. Her 'Neden?' sorusunu olabildiğince somut bir şekilde yanıtlamaya çalışın ve bunu birinci tekil şahıs olarak çerçeveleyin: Neden bu faaliyetlere yatırım yaptığımı soruyorum.
Çocuğun potansiyel olarak dipsiz 'Neden?' soruları dizisini keşfetmesi, nedenlerimizin yapısı hakkında bir şeyler ortaya çıkarır: Kesin bir 'Çünkü...' Bu şekilde yaşamak için sahip olduğunuzu düşündüğünüz nedenler ne olursa olsun, tuhaf anlarda bu nedenler seni tutmayı bırakabilir. Amaç duygunuz girdap şeklinde bir 'Neden?' girdabına dönüşebilir.
Vertigo – korkutucu ve eğlenceli bir versiyon
Şimdi Sartre'ın kaygı örneklerine bakalım. İki tane sunuyor: vertigo deneyimi ve bir bağımlılık nüksü. İkincisi, bariz nedenlerle kendini önermez, ancak birincisini biraz keşfetmeyi deneyin. Her birimizin yüksekliğe karşı farklı derecelerde toleransı vardır - bazı insanlar neredeyse korkusuzdur ve bazıları balkondan birkaç metre uzaktayken titremeye başlar. Kendi sınırınızı bilin ve kendinizi biraz rahatsız hissettiğiniz ama gerçekten güvensiz olmadığınız bir düşüşten uzak durun. Bulunduğunuz yere bağlı olarak, bir çatı katı, bir balkon, bir köprü veya kayalık bir arazide yaşıyorsanız gerçek bir uçurum bulabilirsiniz. Kendinizi bu rahatsızlık noktasında geri çekilmeden bir veya iki dakika tutun. Kendinize korku için gerçek bir neden olmadığını hatırlatarak başlayın. Nispeten güvenli bir noktadasınız ve herhangi bir gerçek aksiliğin başınıza gelmesi çok büyük bir şanssızlık gerektirecektir. Bu hatırlatma muhtemelen rahatsızlığınızı gidermeyecek. Ama neden olmasın? Yapabileceklerinden mi korkuyorsun? Sartre'ın hipotezini kendi üzerinizde test edin ve ne kadar uygun olduğunu görün.
Sartre nahoş sonuçlara odaklanır- bir uçurumdan yuvarlanmak ya da nüksetme - ama kaygının bizi olumlu şeylere itmemesi için hiçbir neden yok. Hiçbir şey kendinizi uçurumdan aşağı atmanızı engelleyemez- ama hiçbir şey bir dilencinin yanında oturup onları tanımak için bir saat harcamak için yaptığınız alışveriş gezinizi bölmekten de sizi alıkoyamaz. Sartre için kaygı ne kendi kararlılığımızın ne de sosyal senaryolarımızın eylemlerimizi kısıtlayamayacağının kabulüyse, bu özgürlüğü kucaklamak ürkütücü olmak zorunda değildir. Bu, harika olabilir.
Tanıdık Olanı Yabancılaştır
Şimdi Heideggerci kaygıyı keşfedelim. Bunu, bir kelimeyi anlamı tükenene kadar tekrar etme oyununa benzetebiliriz. Günlük bir araçla benzer bir egzersizi deneyerek başlayın. Bir kalem, çatal veya şapka alın veya bir lamba veya masanın önüne oturun. (Bu alıştırmayı akıllı telefon gibi daha yüksek teknolojili bir cihazla deneyebilirsiniz, ancak bunlar özellikle dikkatinizi uyandırmak ve yönlendirmek için tasarlanmıştır ve bu nedenle kendinizi onlardan ayırmak daha zor olabilir.) Sadece ona bakarak başlayın. Bunu yapmak için birkaç dakika harcayın, normalde böyle bir nesneyi bakışlarınızda tutacağınızdan çok daha uzun bir süre. Sonra onu veya kendinizi, sıradan tahıllara aykırı şekillerde manipüle etmeyi deneyin. Kalemi düşmeden dengelemeyi deneyin. Şapkayı ters çevirin veya yüzünüze o kadar yaklaştırın ki, onu bir arada tutan kumaş ipliklerini görebileceksiniz. Yere yatın ve masanın alt tarafına bakın. Bakın, baktığınız şeyin çıplak şeyliğine kendinizi kaptırabilecek misiniz? Bu şeyin hayatınızdaki öneminden kendinizi kurtarabilecek misiniz bir bakın.
Seçtiğiniz nesneden biraz yabancılaştığınızı hissettiğinizde, dikkatinizi ondan uzaklaştırın ve etrafınızdaki boşluğa yönlendirin. Bakalım her şeyi uzaylı, şey olarak görebiliyor musun? Duvarlar, zemin ve tavan değil, ani açılarla birleşen garip bir şekilde pürüzsüz yüzeyler. Bu boşlukta bir merak ruhu içinde hareket etmeyi deneyin. Duvarlara dokunun, boyanın hafif düzensizliğini hissedin, bu komik hissi parmaklarınızın ucunda gerçekten hissedin. Burada neler oluyor? Neden etrafım bu şeylerle çevrili?
Şimdi kendini garip olarak görebiliyor musun bir bak. Elinize bakmayı ve parmaklarınızı oynatmayı deneyin. Araçla yaptığınız yabancılaştırma alıştırmasının aynısını yapın. Kolunun ucunda bu tuhaf örümceksi uzantının olması ne kadar garip. Tüm tuhaf çizgilere ve kırışıklıklara, saç köklerine, o kaslı parmakların uçlarındaki tuhaf tırnak çıkıntılarına bakın.
Bakalım bu yabancılaşma hissine tutunabilecek misin? Güvencesiz olabilir: tanıdık düşünce ve algı alışkanlıklarımıza geri dönme konusunda güçlü bir eğilim var. Bu hissi koruyarak dışarı çıkmayı ve halka açık bir yerde yürümeyi deneyin. Bütün bu insanlar ne yapıyor? Bütün bu binalar, arabalar ve gürültü - hepsi ne için?
Sonunda, bu deneyim kaybolmalı ve yaşama-işine geri dönmelisiniz. Ama o şaşkınlık anına tutunmaya çalışın. En üretken anında kaygı, bizi rahat alışkanlıklardan kurtarabilir ve normalde dikkatimizden kaçan - kendimiz ve dünya için - olasılıkları görmemize yardımcı olabilir.
Anahtar noktaları
Çoğunlukla, kendimizi tanıdık senaryolara göre uyarlarız. Günlük rutinlerimiz ve sosyal etkileşim modlarımız var ve bunların hepsi kim olduğumuza ve hayatımızın ne anlama geldiğine dair daha büyük bir resme uyuyor. Bu resmi nadiren açık hale getiriyoruz veya incelemeye tabi tutuyoruz.
Varoluşsal kaygı, böyle olması gerekmediğinin kabulüdür. Kendimizin yapısındaki veya dünyanın yapısındaki hiçbir şey bize nasıl yaşamamız gerektiğini dikte edemez.
Kaygı deneyimi aynı zamanda radikal özgürlük deneyimidir. Hayatımızdan ne istersek onu yapabiliriz.
Bu özgürlük deneyimi rahatsız edici. Kim olacağımızı belirlemek kendimize muazzam bir yük getiriyor.
Kierkegaard kaygı hakkında Hıristiyan teolojisi bağlamında yazmıştır. Ona göre kaygı, Tanrı tarafından verilen bir özgürlüğün deneyimidir ve sorumluluğun yükü, Hıristiyan bir sonsuzluk anlayışı içinde ifade edilir.
Sartre, kaygıyı özgürlük deneyimi olarak tanımlamış ve bunu vertigo ve kumar bağımlılığı örnekleriyle açıklamıştır.
Heidegger, kaygıyı dünyanın öneminin ortadan kalkması olarak tanımlar. Dünyadaki şeylerin öneminin ve hayatımın amacına ilişkin kendi algımın yakından bağlantılı olduğunun farkına varmamı sağlıyor.
Neden Önemli
Az önce size kaygıyı nasıl geliştireceğinize dair bir sürü ipucu verildi. Ama kesinlikle kaygı, kaçınmak istediğimiz bir şey midir? Google'da yapılacak "anksiyete ya da kaygı" araması, anksiyete bozuklukları hakkında sayfalar dolusu bilgi verir. Sağlıklı bir ruhun kaygıdan arınmış olduğu düşünülür ve insanlar semptomlarını hafifletmek için pahalı tedaviler ararlar.
Açıkça söylemek gerekirse, klinik kaygı – Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabında (DSM) tanımlanan ve psikiyatristler tarafından tedavi edilen tür – Kierkegaard, Heidegger ve Sartre'ı ilgilendiren varoluşsal kaygı ile aynı değildir. Ve dürüst olmak gerekirse, oraya önce filozoflar geldi: Kaygı Kavramı, DSM'nin 1952'deki ilk baskısından bir asırdan fazla bir süre önce yayınlandı. İkisi çakışıyor ve tesadüfi değil, ancak klinik kaygıdan deneyimlemeden acı çekebilirsiniz. Felsefi olarak önemlidir ve psikiyatrik tedaviye ihtiyaç duymadan varoluşsal kaygı yaşayabilirsiniz.
Varoluşsal kaygı bir tür algıdır. Psikiyatristler kaygıyı bir bozukluk olarak görürler: Zihinde bir şeyler ters gitti ve hastanın gerçeği çarpık olarak algılayabilmesi için düzeltilmesi gerekiyor. Kierkegaard, Sartre ve Heidegger, aksine, kaygının bir şeyi daha net görmemize yardımcı olduğunu, sıradan "psikolojik olarak sağlıklı" algı biçimlerimizin belirsiz olduğu bir şey olduğunu düşünüyorlar. Örneğin Heidegger, kaygıyı, içinde bir bütün olarak dünyanın göründüğü bir "temel ruh hali" olarak tanımlar. Normalde, anlık meşguliyetlerimize kapılırız. Kaygı, bizi bu meşguliyetlerden uzaklaştırarak, dünyadaki yerimizi daha net görmemizi sağlar. (Heidegger can sıkıntısının başka bir temel ruh hali olduğunu düşünür ve Metafizik Temel Kavramları adlı kitabı sizi bu ruh haline sokmak için yardımcı bir şekilde 100 sayfalık bir can sıkıntısı analizi sağlar.)
Bu düşünürlere göre kaygıyı tatsız olarak deneyimliyoruz, çünkü gerçek hoş değil. Ancak, o proto-varoluşçu Nasıralı İsa'nın dediği gibi, gerçek sizi özgür kılacak. Hiçbir şeyin eskisi gibi devam etmenizi gerektirmediği keşfi felç edici olabilir ama aynı zamanda özgürleştirici de olabilir. Cesaret ve bağlılıkla, kaygıyla karşılaştığınız bir karşılaşmayı, yeni olasılıkları ve yeni varoluş biçimlerini keşfetme fırsatına dönüştürebilirsiniz.
Kaygının özgürleştirici potansiyeli vardır ama bu onu eğlenceli kılmaz. Kendimizi dünyada yaşamanın tanıdık yollarından kurtarmak zor bir iştir. Kaygıyı değerli bir öğretmen olarak tavsiye eden bu asık suratlı Avrupalılar, Amerika Birleşik Devletleri'nin başlıca kültürel ihraç ürünlerinden biri haline gelen amansız pozitifliğe karşı bir denge sunuyor. Sizin için önemli olan bir faaliyete derinden dalmak harika hissettirebilir. Ancak başınızı asla kaldırıp bunun sizin için neden önemli olduğu sorusuyla yüzleşmezseniz, mezara kadar mutlu bir otomatik pilotta koşma riskini alırsınız.
Yorumlar (0)
Bu gönderi için henüz bir yorum yapılmamış.