25.10.2021
 

Bugün yurttan çıkıp etrafımı dolaşmak istedim, aklımda Millet kıraathanesine gitmek vardı. Kaldığım yurda, Orhangazi KYK yurdu, uzak da değildi, bulmak pek zor olmadı. Geldim, internet paketimin bitmesinden dolayı hızla internete bağlanıp müzik açtım. Biraz öylece oturdum, sonra ders çalıştım, sonra bir çay, sonra bir çay daha içtim, sonra bir --daha doğrusu birkaç-- kitap dikkatimi çekti ve okudum. En son yüksekçe bir sandalyeye oturdum ve yazı yazmaya koyuldum.
 

Kıraathane, kütüphane de denebilir, Bursa Teknik Üniversitesi ve çevredeki okullara oldukça ulaşılabilir bir konumda. Kıraathane, oldukça modern ve sade görünümlü fakat gözüme çarpan büyük bir eksiklik var: kitap sayısı ve çeşitliğinin azlığı. Din ve tarih (bilhasa Osmanlı) temalı kitapların miktarı ağır basıyor, buna karşın bilimsel ve felsefi kitap sayısı oldukça az. Bunun dışında duvar süslemesi olarak pek çok tablo mevcut: İslami hat, ebru ve minyatür resim tabloları. Mekanın tasarımında genel olarak; Bursa'nın tarihsel ve dini yapısını, beslendiği kaynaklar ve toplumda görmek ve hatta egemen kılmak istediği kültür yapısı ve tarzıhayatı --ki bu, kültür yapısı olarak İslami/gelenekçi/tutucu ve tarzıhayat olarak da mütedeyyindir-- ile siyasal iktidarın sosyolojik dünyasını görmek mümkün. Zaten bu tip neoklasik, ya da Neo-Osmanlıcı, üslup; geçtiğimiz 19 yıllık siyasal iktidar döneminde inşa edilen daha pek çok kamu binasında (belediye binası, hükümet konağı, maliye binaları, okul, imam-hatip okulu) da görülmekte.
 

Bu tiple uyumlu olarak; bilhassa mütedeyyin ya da mütedeyyin ailelerde yetişmiş gençlerin temayül gösterdiği, kısmen Avrupai kısmen İslami bir anlayış da var ve siyasal iktidarın, bu kesim üzerinden gençlere ulaşmak istediği söylenebilir. Millet kıraathanelerinin yanında gençlik merkezleri ve kendisinin de desteklediği pek çok vakfın burs, yurt hizmeti ve faaliyetleri; iktidarın gençlere yönelik hamlelerine örnek verilebilir. Gençlerin bu tip hizmetlere ne kadar rağbet ettiği ise kuşkulu; ideolojik kaygılardan dolayı pek çok gencin, örneğin vakıf yurtlarında kalmaktan ziyade devlet yurdu ya da özel yurtta kalmak istediği istatistiki verilerde görülmekte. Bunun yanında; iktidardaki politikacıların kimi zaman gençlere yönelik sert tondan açıklamaları, gençlerin iktidar hizmetlerini almaktan çekinmesine neden olabilir. Siyasetçiler her ne kadar gençleri kontrol etmeye, onlar üzerinde bir şekilde egemenlik kurmaya çalışsa da bunun o kadar kolay olmadığı açık.
 

Öte yandan; millet kıraathanesi ve benzeri sosyal alanların artması, insanlarda kitap okuma, sohbet etme, araştırma yapma gibi zihni geliştiren davranışların artmasını sağlayabilir; ki Osmanlı döneminde açılan kıraathaneler de halkın toplanıp sohbet ve müşavere etmesi, çeşitli ya da aykırı fikirlerini beyan edebilmesi açısından önemli bir kamu alanıydı. Tabii bir de mevcut kıraathanenin hem kadın hem erkeklere açık olması, yalnızca erkeklerin girebidiği kıraathanelere karşı kadın sosyalleşmesini gözetmesi bakımından önemli denebilir. Elbette asıl önemli olan, devingenliğini henüz yitirmemiş gençlerdir; herkesin gönlünü kazanmayı arzuladığı o kesim. Millet kıraathanesinin ismi 'gençlik kıraathanesi' olması bu yüzden bence daha isabetli olurdu; yapının asıl işlevi ve hitap ettiği kesimi daha çarpıcı bir şekilde gösterirdi.
 

Velhasılıkelam, şahsen bu tip mekanların varlığından rahatsız olduğum söylenemez fakat bu mekanların özellikle belirli bir dünya görüşüne sahip kesime yönelik sembol ve izler taşıması, yapının kamusallığına gölge düşürür; farklı dünya görüşü ve tarzıhayatları daha aşikar bir şekilde yansıtılmalıdır. İzmir'den gelen bir insan olarak; İzmir'de bunu, farklı dünya görüşü ve tarzıhayatlara sahip kişilerin aynı mekanları paylaşabildiğini, görmekteyim ve aynısını neden Bursa'da göremeyeyim?
 

İtiraf edeyim, bu yazı gerek mekan sosyolojisi gerekse siyasal iktidar hakkında oldukça yüzeysel bir yazı oldu ama Bursa'yı gözlemledikçe bunun gibi pek çok yazı daha yazacağım.